Акушерлік қысқаш

Акушерлік қысқаш – тірі нәрестені басынан тартып шағаруға арналған құрал.

Ең алғаш мұндай құралды шотландық дәрігер Чемберлен ХҮІІ ғасырда тек өзі үшін жасырын қолданған. Ал ХҮІІІ ғасырдың басында Парижде Пальфин ашық қолдана бастаған. Содан соң көптеген ғалымдар (Левре, Смели, Симпсон, Негель, Н.П.Лазаревич, А.Т.Боряковский, И.И.Федоров) оны ары қарай дамыта түскен. Ресейде алғашқы рет профессор Эразмус (1765 ж.) және орыс акушер-ғалымы Н.Н.Максимович-Амбодик қолданған. Қазіргі кезде қолданылып жүрген акушерлік қысқаш ­ Симпсондікі.

Қысқаш орта бөлігінде айқасып келетін екі тармақтан тұрады: оң және сол жақ тармақтар, әр тармақ үш бөліктен құралған: 1. Нәресте басын қамтитын қалақ (ортасы ашық). 2. Тармақтар айқасып бекітілетін кілт. 3. Сабы.

Тармақтар бекітілетін кілт пен сабы арасында бүйірден аздап шығып тұратын ілгек тәрізді темірі болады, ол нәресте басын тартқанда өте қажетті. Қалақшаның жамбас қуысына және нәресте басына ыңғайланған екі иілімі бар. Қысқаштың жалпы ұзындығы – 35 см; сабы мен кілті – 15 см, қалақшасы – 20 см, ал қалақша ұшының ара қашықтығы – 2,5 см-ге тең.

Қажеттілігі: 1. Күшену кезеңінің әлсіздігі. 2. Жүрек-қан тамыр ауруларының асқынуы (жүрек ақаулары мен қан қысымының жоғарылауы, т.б.). 3. Гестоздың ауыр түрлері (нефропатияның ІІІ сатысы, преэклампсия, эклампсия). 4. Нәрестенің гипоксиясы. 5. Миопияның жоғарғы дәрежесі. 6. Қалыпты орналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуі.

Шарты: 1. Тірі нәресте. 2. Көмекшінің болуы. 3. Жатыр мойны толық ашылған, қағанақ суы жоқ. 4. Нәресте басының өте кіші немесе өте үлкен болмауы. 5. Қалыпты жамбас өлшемдері. 6. Нәресте басының жамбас қуысында немесе түбінде орналасуы.

Соңғы шарттың өзіндік ерекшелігі бар. Нәресте басы жамбас қуысының шығаберісінде болса, бұл операциядағы қысқашты «шығар» қысқаш деп, ал нәресте басы жоғарырақ, жамбас қуысында болса, онда қолданылатын қысқашты «қуыстық» қысқаш деп атайды.

Тәсілі: операция жасар алдында керекті құралдардың барлығын дайындап алады. Олар акушерлік қысқаш, акушерлік жалпақ айна, 4-5 корнцанг, қайшы және тігетін құралдар (ине, жіп). Соңғы екеуі босану жолдары жыртылғанда ғана қолданылады (бұл операцияда жиі аралық жыртылады).

Операция алдында әйелге жалпы наркоз беріледі (қажеттілігіне байланысты), қынаптық тексеру арқылы нәрестенің басы жамбас қуысында қалай орналасқанын анықтайды. Ең бастысы нәрестенің басы жамбас қуысының қай жазықтығында, төбе жігі қандай бағытта және еңбек (үлкен және кіші) қай жақта орналасқандығын білумен қатар, қысқашты енгізудің «үштік» ережесін ескеру қажет.

Бірінші «үштік» ережесі ­ қысқаштың сол тармағын сол қолмен жамбас қуысының сол жағына, ал оң қолмен оң тармақты жамбас қуысының оң жағына енгізеді.

Екінші «үштік» ережесі: 1. Қысқаш қалақшасының ұшы алып жүру нүктесіне бағытталады. 2. Қысқаш қалақшалары төбе бұдырларында жатады (бипариеталды). 3. Нәресте басының өткізгіш осі қысқаш жазықтығында жатады.

Үшінші «үштік» ережесы ­ үш бағыт туралы: 1. Бас жамбас қуысының кіреберісінде болса, тарту күші отырған акушердің аяғына ­ төмен бағытталады. 2. Бас жамбас қуысында болса, тарту күші отырған акушердің тізесіне бағытталады. 3. Бас жамбас түбінде болса, тарту күші отырған акушердің кеудесіне бағытталады.

Операция алдында қысқаштың сол тармағын сол қолмен, оң тармағын оң қолмен алып, екеуін қосып үстел үстіне дайындап қояды.