Нәрестенің ұзынша білігі жатырдың ұзынша білігімен тік бұрыш жасауын ұрықтың көлденең орналасуы деп атайды.
Нәрестенің ұзынша білігі мен жатырдың ұзынша білігі бір-бірімен үшкір бұрыш жасауын ұрықтың қиғаш орналасуы деп атайды.
Қиғаш орналасуда ұрық білігі мен жатырдың білігі өткір бұрышта жанасады. Нәрестенің позициясы деп оның арқасының жатырдың оң және сол жағына қатынасын айтады. Нәрестенің көлденең және қиғаш орналасуы да нәрестенің басының орналасуымен анықталады: егер нәрестенің басы солға қараса – ол бірінші айқындама, егер нәрестенің басы оңға қараса – ол екінші айқындама. Айқындама нәрестенің арқасының орналасуымен анықталады. Айқындаманың алдыңғы және артқы түрлері бар. Егер нәрестенің арқасы жатырдың алдыңғы қабырғасына қарап орналасса алдыңғы, артқы қабырғасына қарап орналасса артқы түрі дейді. 83-84 сурет.
Нәрестенің көлденең және қиғаш орналасуы дұрыс емес болып аталуы мына жағдайға байланысты нәрестенің білігі жатырдың және жамбастың білігіне сәйкес келмегенде, әйел өз бетінше босана алмайды, оған міндетті түрде медициналық көмек бетінше керек, өйтпеген жағдайда ана мен нәресте өміріне қауіп төнеді.
1. Ұрықтың көлденең (қиғаш) орналасуының пайда болуы көп жағдаймен байланысты. Осындай жағдайларға мыналар жатады: судың көп болуы, көп ұрықты жүктілік.
2. Ұрықтың көлденең (қиғаш) орналасуы тар жамбаста, бала жолдасының жатуы жатырдың төменгі сегментінде орналасқан жағдайда болғанда және басқа нәресте басының жатырдың төменгі сегментіне түсуіне кедергі болатын жағдайларда қалыптасады.
3. Жатырдың дұрыс емес формасы, мысалы, ер-тоқым іспеттес жатыр да ұрықтың көлденең (қиғаш) орналасуының себебі болады.
Көп жағдайда ұрықтың көлденең (қиғаш) орналасуын диагностикалау қиынға соқпайды. Жалпы қарағанда, жатыр пішіні назар аударады ол сопақ емес, көлденең не қиғаш созылыңқы болып келеді. Сипап байқау кезінде ұрықтың басы мен жамбас бөліктері бүйірлерде орналасқаны, жамбастың кіреберісінде жатқан бөліктің жоқтығы анықталады. Ұрықтың жүрек қағысы басы орналасқан жағындағы кіндік тұсында жақсы естілетін болады.
Жүктілік кезінде және босанудың басындағы қынаптық зерттеу нәрестенің көлденең (қиғаш) орналасқаны туралы нақты мәлімет бермейді. Сондықтан, ұрықтың көлденең орналасуын диагностикалау қиындыққа соққан жағдайда рентгенография әдісін қолданады. Босану кезінде ұрық қабығы жарылғаннан кейін нәрестенің көлденең (қиғаш) орналасқанын қынаптық зерттеу арқылы тексеру ең негізгі әдіс болып саналады. Жатыр мойны арқылы ұрықтың иығын, қабырғаларын, бұғанасын (артқы түрінде) немесе жауырынын, омыртқаның өсінділерін (алдыңғы түрінде) сипап сезуге болады.
Ұрықтың көлденең (қиғаш) орналасуындағы босану ағымы патологиялық болады. Сирек жағдайда ұрық босану алдында көлденең не қиғаш орналасуынан өз бетімен ұзынша орналасуына ауысады. Әдетте, босану кезінде ұрықтың көлденең (қиғаш) орналасу сақталады, осыған байланысты ана мен ұрыққа қауіпті асқынулар пайда болады.
Су кеткеннен кейін жатыр жиырылып, ұрықты қаптап алады да, нәресте қозғалыссыз қалады; соның салдарынан плаценталық қан айналым бұзылып, асфиксия туындауы мүмкін.
Босану күшінің әсерінен көлденең (қиғаш) орналасқан нәресте жатырдың тым созылған төменгі сегментіне түседі; нәрестенің омыртқасы, әсіресе, мойын бөлігінде қатты майысады, иығы жамбасқа тіреліп, қынапқа түскен қолы ісініп, көгере бастайды. 85 сурет
Нәрестенің қозғалыссыз болуы, иықтың жамбасқа кірігуі, төмен түскен қолының ісініп, көгеруі көлденең орналасудың асқынған белгісі болып табылады. 88 сурет.
| 69 сурет. Нәрестенің көлдеңен орналасуындағы асқынулар
а - нәрестенің көлденең орналасуы.бірінші позиция, алдыңғы түрі, ұрықтың оң қолының сыртқа шығуы.
б - нәрестенің көлденең орналасуы.
в - нәрестенің көлденең орналасуының асқынуы.
г - нәрестенің өз-өзінен айналуы.
| |
Көлденең орналасудың асқынған белгісі өте қауіпті асқыну болып саналады дер кезінде көмек көрсетілмесе, жатыр жыртылып, ана мен бала өлім аузында болады.
