Аржылық есептіліктің 1-ші Халықаралық стандартына сәйкес есеп беру

Қаржылық есептіліктің 2-ші ұлттық стандартында және уәкілетті органның арнайы ұсынымдарында бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік мәселелері жөніндегі талаптар мен ережелер болмаған кезде ауыл шаруашылығы кәсіпорындары қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарын пайдалана алады.

Бухгалтерлік есеп жұмысын халықаралық стандарттар бойынша жүзеге асырушы ұйымдар өздерінің қаржылық есептілігін «Қаржы есептiлiгiн ұсыну» 1-ші ҚЕХС-на сәйкес дайындайды және ұсынады.

1-ші ҚЕХС баланста, пайда мен зиян туралы есепте және меншікті капитал туралы есепте және ақша қаражаттары қозғалысы туралы есепте ақпараттарды дәл айқындап, ашып көрсетудi талап етеді, сондай-ақ басқа желілік баптар туралы ақпаратты тікелей осы есептілікте не болмаса түсіндірме жазбаларды ашып көрсетудi талап етедi.

Қаржы есептiлiгi міндетті түрде дәл анықталуға және жарияланған бір құжат шеңберiндегi басқа ақпараттан бөлiнуге тиiс.

Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары жылдық есепте немесе басқа құжатта ұсынылған басқа ақпаратқа емес, қаржы есептiлiгiне ғана қолданылады. Сондықтан Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары қолданылып әзiрленген ақпаратты пайдаланушылар үшiн пайдалы, бiрақ Халықаралық стандарттар талаптарының мәнi болып табылмайтын ақпараттан пайдаланушылардың айыра алуы маңызды.

Ұйымның қаржылық есептілігінің ең маңызды нысаны бухгалтерлік баланс болып саналады.

Баланс міндетті түрде кем дегенде мыналарды көрсететiн жекелеген баптарды қамтуға тиiс: негізгі құралдар; жылжымайтын мүлікке инвестициялар; материалдық емес активтер; қаржы активтері; қатысу әдiсi бойынша ескерiлген инвестициялар; биологиялық активтер; қорлар; сауда және басқа дебиторлық берешек; ақшалай қаражаттар және ақшалай қаражаттардың баламалары; сауда және басқа кредиторлық берешектер; бағалау мiндеттемелерi; қаржы міндеттемелері; ағымдағы салық бойынша мiндеттемелер мен активтер; кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен кейінге қалдырылған салық активтері; меншікті капиталдың құрамында ұсынылған азшылық үлесі; шығарылған капитал және бас компанияның меншікті капитал иелеріне қатысты резервтер; үлес ішінде ұсынылған, бақыланбайтын пайыздар; бас ұйымның иелеріне тән шығарылған капитал және резервтер.

Ұйым қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер мен қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттемелерді баланстың өзінде жеке бөлімдер ретінде ұсынатын болса, ол кейінге қалдырылған салық активтерін (міндеттемелерін) қысқа мерзімді салық активтері (міндеттемелері) ретінде сыныптауға құқылы емес.

Ұйымның активтері, егер мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса, міндетті түрде айналымдағы актив ретінде сыныпталуға тиіс:

· оны өткiзу көзделсе, не ол кәсiпорынның әдеттегі операциялық кезеңiнiң барысында сатуға немесе пайдалануға арналса;

· ол негiзiнен сауда мақсаттарына арналса;

· оны есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату ұйғарылса;

· ол ақшалай қаражаттар немесе ақшалай қаражаттардың баламалары нысанында болса.

Қалған активтердiң барлығы міндетті түрде ұзақ мерзiмдi активтер ретiнде сыныпталуға тиiс.

Ұйымның мiндеттемелері, егер мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса, міндетті түрде қысқа мерзімді міндеттемелер ретінде сыныпталуға тиіс:

· оны ұйымның әдеттегі операциялық кезеңiнiң шеңберінде өтеу көзделсе;

· ол негізінен сату мақсаттарына арналса;

· ол есепті күннен кейiн он екi айдың iшiнде өтелуге тиiс болса;

· есепті күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде тиісті міндеттемені өтеуді кейінге қалдыруға ұйымның сөзсіз құқығы болмаса.

Қалған мiндеттемелердiң барлығы ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер ретiнде сыныпталуға тиiс.

Жеткiзушiлер мен мердiгерлердiң алдындағы кредиторлық берешек сияқты кейбiр қысқа мерзiмдi мiндеттемелер, қызметкерге кейбір есептеулер және басқа да операциялық шығындар ұйымның әдеттегі операциялық кезеңiнде пайдаланылатын айналымдық капиталдың бiр бөлiгiн құрайды. Ондай операциялық баптар, тiптi олар баланс күнiнен бастап он екi айдан астам уақыт өткен соң өтелуге тиiс болса да, қысқа мерзiмдi мiндеттемелер ретiнде сыныпталады. Ұйымның әдеттегі операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі айды құрайды деп көзделеді.

Басқа қысқа мерзiмдi мiндеттемелер әдеттегі операциялық кезеңнiң бiр бөлiгi ретiнде өтелмейдi, бiрақ баланс күнiнен кейiн он екi айдың iшiнде өтеуді талап етеді немесе негізінен сату мақсаттарына арналады. Сатуға арналғандар ретінде сыныпталған қаржы міндеттемелері, банктік овердрафтар, ұзақ мерзімді қаржы міндеттемелерінің ағымдағы бөлігі, төлеуге дивидендтер, пайдаға салынатын салықтар және басқа сауда-саттық емес кредиторлық берешектер. Ұзақ мерзімді негізде қаржыландыруды қамтамасыз ететiн (яғни ұйымның әдеттегі операциялық кезеңінде пайдаланылатын айналым капиталының бір бөлігі болып табылмайды) және баланстан кейін он екi айдың iшiнде өтелуге жатпайтын қаржы мiндеттемелері ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер болып табылады.

Ұйым баланста немесе оған түсіндірмеде ұйымның операцияларына сәйкес келетіндей етіп сыныпталып ұсынылған желiлiк баптардың әрқайсысының бұдан арғы iшкi топтарын ашып көрсетуге міндетті.

Кәсіпорын кезең ішінде танылған табыс және шығындардың барлық баптарын ашып көрсетуі тиіс.

Кезең ішінде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптары міндетті түрде пайдаға немесе зиянға қосылуға тиiс.

Әдетте кезеңде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптары пайдаға немесе залалға енгізіледі. Оған бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістердің тиісті баптары кіреді. Алайда белгілі бір жағдайларда нақты баптар ағымдағы кезең ішіндегі таза пайдадан немесе залалдан алып тасталуы мүмкін.

Кәсіпорын қайта жіктеуден кейінгі өзгерістермен қоса, басқа толық табыстың әрбір компонентіне байланысты табыстық салықтың сомасын табыс жөніндегі есептілікте, немесе ескертпелерде ашып көрестуі тиіс.

Ұйым қандай ұсынудың сенімді болып табылатынына және неғұрлым маңызды ақпарат беретініне байланысты немесе шығыстарының сипатына, сонымен қатар ұйым ішіндегі олардың мақсатына негізделген сыныптауды пайдалана отырып, пайда және зиян туралы есепті талдаудың екі әдісінің біреуін қолдана отырып, ұсынуға міндетті.

Талдаудың бірінші нысаны «Шығыстар сипаты бойынша әдіс» деп аталады. Пайда мен зиян туралы есепте шығыстар олардың сипатына қарай (мысалы, амортизация, материалдар сатып алу, көлік шығындары, қызметкерлерге сыйақы және жарнамаға шығыстар) біріктіріледі және олардың әртүрлі мақсаттарға арналуына сәйкес ұйым ішінде қайта бөлінбейді. Бұл әдісті қолдану оңай, өйткені қызметтік сыныптауға сәйкес шығыстарды бөлу талап етілмейді. Шығыстардың сипаты бойынша әдістің көмегімен сыныптаудың мысалы былайша көрініс табады:

11 кесте - Шығыстар сипаты бойынша пайда және зиян туралы есеп

Көрсеткіштер	Сомасы	Сомасы
Түсім		х
Басқа кірістер		х
Дайын өнiм және аяқталмаған өндiрiс қорларындағы өзгерiстер	х
Пайдаланылған шикiзаттар және шығыс материалдары	х
Қызметкерлерге сыйақы төлеуге арналған шығыстар	х
Амортизациялық шығыстар	х
Басқа шығыстар	х
Шығыстар жиынтығы		(х)
Салық шегерілмеген пайда		х

Талдаудың екінші нысаны «Шығыстардың мақсаты бойынша» немесе «Сатудың өзіндік құны бойынша» деп аталады және сатудың өзіндік құнының бір бөлігі ретінде олардың мақсатына сәйкес шығыстарды немесе өткізуге немесе әкімшілік қызметті жүргізуге арналған шығыстарды ажыратады. Ең аз дегенде, ұйым осы әдіс бойынша сатудың өзіндік құнын басқа шығыстардан бөлек ашып көрсетеді. Бұл әдіс шығыстарды сипатына қарай сыныптауға қарағанда пайдаланушыларға неғұрлым маңызды ақпарат беруі мүмкін, бірақ шығыстарды олардың мақсатына қарай бөлу бөлудің субъективтілігіне және тиісті пікірлер әзірлеу жөнінде едәуір күш жұмсауға әкеп соқтыруы мүмкін. Шығыстар мақсаты әдісінің көмегімен сыныптаудың мысалы мынадай болады:

12 кесте – Шығыстардың мақсаты бойынша пайда және зиян туралы есеп

Көрсеткіштер	Сомасы
Түсім	х
Сатудың өзіндік құны	(х)
Жалпы пайда	х
Басқа кіріс	х
Өткізуге жұмсалған шығыстар	(х)
Әкімшілік шығыстары	(х)
Басқа шығыстар	(х)
Салық шегерілмеген пайда	х

Шығыстарды мақсаты бойынша сыныптайтын ұйымдар, амортизациялауға және қызметкерлерге сыйақы төлеуге жұмсалған шығыстарды қоса, шығыстардың сипаты туралы қосымша ақпаратты ашып көрсетуге тиiс.

Шығыстардың мақсаты бойынша әдiс пен шығыстардың сипаты бойынша әдiстің арасынан таңдау тарихи және салалық факторларға, сондай-ақ ұйымның сипатына байланысты болады. Әдiстердiң екеуi де ұйымның сату немесе өндiру көлемiнiң өзгеруiне байланысты тiкелей немесе жанама түрде өзгеруi мүмкiн болатын шығыстарды көрсетедi. Ұсынудың әрбір әдiсінің әр түрлi ұйымдар үшiн өз артықшылықтары болғандықтан, бұл Стандарт ұйым басшылығынан неғұрлым маңызды және сенімді ұсынуды таңдауын талап етедi. Алайда шығыстардың нақты сипаты туралы ақпарат ақшалай қаражаттардың болашақ тасқынын болжау үшiн пайдалы болғандықтан, шығыстардың мақсатына негізделген сыныптауды пайдаланған кезде қосымша ашып көрсету талап етiледi.

Ұйым меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп ұсынуға және осы есептің өзiнде мынадай ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:

· бас ұйымның иелеріне және бақыланбайтын пайыздарға тән жалпы сомаларын бөлектеп көрсететін кезең iшiндегi жалпы толық табысты;

· пайда немесе шығынды;

· басқа толық табыстың әрбір баптарын.

Ұйымның меншiктi капиталындағы екi есепті күн арасындағы өзгерiстер кезең ішінде оның таза активтерінiң артуын немесе кемуiн көрсетедi. Меншікті капиталдың иелері ретінде әрекет ететін меншікті капиталдың иелерімен операциялар нәтижесінде болған өзгерістерді (капиталға жарналар, меншікті үлестік құралдар және ұйымның дивидендтері сияқты) және осындай операциялармен тікелей байланысты мәмілелер бойынша шығындарды қоспағанда, кезең ішіндегі меншікті капиталдағы жиынтық өзгеріс, ұйымның осы кезең ішіндегі қызметінің нәтижесінде туындаған басқа пайдалар мен залалдарды қоса (кірістер мен шығыстар туралы осы баптар кірістер мен шығыстар туралы есепте танылатынына немесе тікелей - меншікті капиталдағы өзгерістер ретінде танылатынына қарамастан), кірістер мен шығыстардың жалпы сомасын көрсетеді.

Ұйымның ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді оларды операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметі бойынша жіктей отырып білдіруі тиіс.

Ұйым операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді өзінің қызметінің сипатына неғұрлым сәйкес келетіндей береді. Қызмет түрлері бойынша жіктеу пайдаланушыларға осы қызметтің ұйымның қаржы жағдайына әсер етуін, оның ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламаларының сомасын бағалауға мүмкіндік беретін ақпаратты қамтамасыз етеді. Бұл ақпарат сонымен бірге қызмет түрлері арасындағы өзара байланысты бағалау үшін де пайдаланылады.

Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының түсімдерінің және төлемдерінің мөлшері компания операциялары кредиттерді өтеу, операциялық мүмкіндіктерді сақтау, дивидендтер төлеу және қаржыландырудың сыртқы көздеріне жүгінбестен жаңа инвестицияларды жүзеге асыруға жеткілікті болатын ақша қаражаттарының түсімін қамтамасыз ететін дәрежедегі басты индикатор болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының бастапқы операциялық түсімдер мен төлемдерінің негізгі құрамдас бөлігі туралы ақпарат басқа ақпаратпен үйлесе отырып операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының болашақ қозғалысын болжау үшін пайдалы болады.

Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы компанияның кіріс келтіретін негізгі қызметіне тікелей байланысты. Сөйтіп, әдеттегідей, олар таза пайданы және залалды айқындауға кіретін операциялар мен басқа да оқиғалардың нәтижесі болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттары қозғалысының түрлері мыналар болып табылады:

· тауарларды сатудан және қызмет көрсетулерден алынатын ақшалай түcімдер;

· жалдаудан түсетін ақшалай түсімдер, қаламақылар, комиссиялық сыйақылар және басқа да табыс;

· тауарлар мен қызмет көрсетулері үшін жеткізушілерге берілетін ақшалай төлемдер;

· қызметшілерге және олардың атынан басқа тұлғаларға ақшалай төлемдер;

· сақтандыру компаниясының сақтандыру сыйлықтары мен талап арыздары, жылдық жарналар және басқа да сақтандыру сыйақылары ретіндегі ақшалай түсімдері мен төлемдері;

· коммерциялық немесе сауда мақсатында жасалатын келісім-шарттар бойынша ақшалай түсімдер мен төлемдер.

Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені ол болашақ кіріс пен ақша қаражаттарын молайтуға арналған ресурстарды қалыптастыру мақсатында жүргізілген тиісті шығындар туралы айғақтайды.

Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттары мысалдары мыналар болып табылады:

· негізгі құралдар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатып алуға арналған ақшалай төлемдер. Оларға капиталдандырылған әзірлеу шығындарына және меншікті өндірістің негізгі құрал-жабдықтарына байланысты төлемдер жатады;

· негізгі құралдар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатудан алынған ақшалай түсімдер;

· басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатып алуға арналған ақшалай төлемдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған төлемдерден басқалары);

· басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатудан алған ақшалай түсімдер;

· басқа тараптарға берілген аванстық ақшалай төлемдер мен несиелер;

· басқа тараптарға берілген аванстар мен кредиттер қайтарылымынан алынған ақшалай түсімдер;

· келісім-шарттар коммерциялық немесе сауда мақсаты үшін жасалған немесе төлемдер қаржы қызметі ретінде жіктелетін жағдайларды қоспағанда, мерзімді келісім-шарттар, опциондар мен своптар бойынша ақшалай төлемдер;

· келісім-шарттар коммерциялық немесе сауда мақсаты үшін жасалған немесе түсімдер қаржы қызметі ретінде жіктелетін жағдайларды қоспағанда, мерзімді келісім-шарттар, опциондар мен своптар бойынша ақшалай түсімдер.

Қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені бұл ақпарат компанияға капитал беретін инвесторлардың ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне қатысты талаптарын болжау үшін қажетті.

Қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттары қозғалысының мысалдары мыналар болып табылады:

· акциялар эмиссиясынан немесе басқа да үлестік құралдардан түскен ақша түсімдері;

· компанияның акцияларын сатып алу немесе өтеу үшін акция иеленушілеріне ақшалай төлемдер;

· қамтамасыз етілмеген облигациялардан, заемдардан, вексельдерден, қамтамасыз етілген облигациялардан, кепілдік және басқа да қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кредиттерден ақшалай түсімдер;

· несиелік сомаларды ақшалай өтеу; және

· қаржылық жалдау бойынша берешекті азайту үшін жалға алушының ақшалай төлемдері.

Ұйым операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді тікелей әдісті, бұл әдіс кезінде жалпы ақша түсімдерінің негізгі түрлері мен төлемдері туралы ақпаратты ашылады; не болмаса жанама әдісті пайдалана отырып беруі тиіс, бұл әдіс кезінде таза пайда мен зиян ақшалай емес сипаттағы операциялардың, негізгі қызметтен кез келген кейінге қалдырылған немесе есептелген өткендегі немесе болашақтағы ақша түсімдерінің немесе төлемдерінің және инвестициялық немесе қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысымен байланысты кірістердің немесе шығыстардың нәтижелері ескеріле отырып түзетіледі.

Ұйымның ақша қаражаттарының қозғалысының ағындарын көрсету үшін тікелей әдісті қолдануы құпталады. Бұл әдіс жанама әдісті қолдану кезінде болмайтын ақша қаражаттарының болашақ ағындарын бағалау үшін қажетті ақпаратты қамтамасыз етеді. Тікелей әдісті пайдаланған кезде жалпы ақша түсімдерінің және жалпы ақша төлемдерінің негізгі түрлері туралы ақпарат мыналардан алынуы мүмкін:

· ұйымның есепке алу жазбаларынан;

· сатуды, сатудың өзіндік құнын, кезең ішіндегі босалқылардағы және операциялық дебиторлық және кредиторлық берешектердің өзгерістерін; басқа ақшалай емес баптарды; инвестициялық немесе қаржылық ақша ағындарының туындауына әкеп соқтыратын басқа да баптарды ескере отырып, пайда мен залал туралы есептегі басқа да баптарды түзету арқылы.

Жанама әдісті қолданған кезде операциялық қызметтен алынатын ақша қаражаттарының таза ағыны: кезең ішіндегі қорларды және дебиторлық және кредиторлық берешектердің өзгерістерін; тозу, бағалау міндеттемелерін, мерзімі кейінге қалдырылған салықтарды, шетелдік валютамен жүргізілген операциялар бойынша іске асырылмаған пайда мен зиянды, нәтижесі инвестициялық немесе қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы болып табылатын барлық басқа да баптарды ескере отырып, таза пайданы немесе зиянды түзету арқылы анықтайды.

Өзгеше алғанда, операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының таза ағыны жанама әдісті қолдану кезінде пайда мен зиян туралы есепте ашылатын түсімдер мен шығыстарды және кезең ішіндегі қорлар мен дебиторлық және кредиторлық берешектердегі өзгерістерді көрсету арқылы жанама әдісті пайдаланумен ұсынылуы мүмкін.

Бақылау сұрақтары:

1. Қаржылық есептілікке анықтама беріңіздер.

2. Қаржылық есептіліктің негізгі элементтеріне тоқталып өтіңіздер.

3. Қаржылық есептілікке қойылатын талаптар қандай? Және оларға толық сипаттама беріңіздер.

4. Қаржылық есептіліктің 1-ші Ұлттық стандарты қандай ұйымдар үшін арналған? Және оның мақсаты не?

4. Кірістерді есепке алу кітабы қандай мақсатта қолданылады?

5. 1-ші ҚЕҰС-на сәйкес қаржылық есеп беруші ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының қаржылық есебінде қандай алғашқы құжаттар қолданылады? Және олардың рәсімделу тәртіптеріне сипаттама беріңіздер.

6. 1-ші ҚЕҰС-на сәйкес қандай жағдайларда ауыл шаруашылығы субъектілерінің кірістері кіріс ретінде танылады?

7. Тауарларды сату бойынша кірістер құрамына шолу жасаңыздар.

8. Қызметтер көрсетуден алынған кірістер құрамына сипататма беріңіздер.

9. Қаржыландырудан алынатын кірістер дегеніміз не?

10. Өзге де шығыстар нәтижесінде алынған кірістерге қандай кіріс түрлері жатады?

11. Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны дегеніміз не?

12. Өнімді және көрсетілген қызметтерді сату жөніндегі шығыстарға сипаттама беріңіздер.

13. Әкімшілік шығыстардың түсінігіне анықтама беріңіздер.

14. Қаржылық есептіліктің 1-ші Халықаралық стандартына сәйкес есеп беруді қалай түсіненсіз? Және бұл стандарт бойынша есеп беруді қандай ұйымдар жүргізе алады?

15. Қаржылық есептіліктің 1-ші Халықаралық стандартына сәйкес есеп беруші ұйымдардың қаржылық есептілігінде қандай элементтер көрсетіледі?

16. Ұйымның бухгалтерлік балансына және оның дайындалу тәртібіне сипаттама беріп өтіңіздер.

17. Пайда және зиян туралы есептіліктің жасалу тәртібіне сипаттама беріңіздер.

18. Меншікті капитал қозғалысы дегеніміз не? Және есебі қалай дайындалады?

19. Ақша қозғалысы қандай операциялардың нәтижесінде болады? Және оның дайындалу тәртібі қандай?

20. Түсіндірме жазба дегеніміз не? Және оны қандай мақсатта жасайды?

Тест сұрақтары:

1. Қаржылық есептілік бұл -

А) кәсіпорынның есепті кезеңдегі қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама беретін белгілі нысандарға топтастырылған көрсеткіштер жүйесі;

Б) ұйымның өндіріс нәтижесін көрсететін ақпараттар ағымы;

В) ұйымның өндіріс пен нәтижесін көрсететін ақпараттар ағымы;

Г) кәсіпорынның болашақ кезеңдегі қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама беретін топтастырылған көрсеткіштер жүйесі;

Д) кәсіпорынның алдыңғы кезеңдегі қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама беретін алғашқы мәліметтер жүйесі.

2. Арнайы салықтық режимдер кімдер үшін қарастырылған:

А) акционерлік қоғамдар үшін;

Б) жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін;

В) шаруа қожалықтары мен фермерлер үшін;

Г) коммерциялық банктер үшін;

Д) мемлекеттік мекемелер үшін.