Разработка методических проблем в работах В. Ракуця

Ракуць В. Блок-схемы ў навучанні гісторыі

РакуцьВ.Гістарычныя асобы. Метадалагічныя аспекты вывучэння жыцця і дзейнасці

Ракуць В. Арганізацыя практычных работ на уроках

Ракуць В. Нетрадыцыйныя сродкі навучання

Ракуць В.Нетрадыцыйныя сродкі навучання: аналітычныя табліцы ў навучанні

Ракуць В. Рабоце над гістарычнымі паняццямі – прыярытэтны накірунак у выкладанні прадмета

Ракуць В. Беларускія землі ў X-XIII ст.

Ракуць В. Урокі гісторыі

Ракуць В. Дыферынцыраваны падыход да працы над гістарычнымі паняццямі

В.Ракуць адаптаваў сучасныя адукацыйныя тэхналогii да сваёй школы. Многія свае метадычныя распрацоўкi па новых адукацыйных тэхна-логiях ён прапанаваў у артыкулах, якія надрукаваны ў нашым часопісе і іншых выданнях. У iх расказваецца пра методыку навучання школьнiкаў у групах, тэхналогii развiваючага навучання, лекцыйна-семiнарскiх заняткаў, праблемнага навучання, асобасна-арыентаванага навучання i iнш. Адзiн толькi пералiк яго надрукаваных вучэбных i метадычных артыкулаў сведчыць, што мы маем настаўнiка ад Бога. На жаль, апрача друкаваных прац iншай прапаганды яго работы i пашырэння вопыту не назiраецца. Многае з напрацаванага ім застаецца ў рукапісах. На мой погляд, неабходна было б выдаць зборнікі метадычных прац, стварыць навучальныя дакументальныя кiнафiльмы, у якiх паказаць методыку навучання школьнiкаў лепшымi беларускiмi настаўнiкамi — В.Ракуцем, А.Каракіным, Н.Шаровай, Л.Трыгорлавай i iншымi. Капiраванне замежных тэхналогiй не заўсёды дае той вынiк, на якi разлiчваюць настаўнiкi. Вось прыклад. У барысаўскай школе № 7 у 10-м класе сёлета заняткi па гiсторыi праводзiць Т.Волкава з выкарыстаннем педагагiчнай тэхналогii “французскай майстэрнi”. Яна даслала нам распрацоўку ўрока па тэме “Еўропа аграрная” па гэтай тэхналогii. I вось што яна пiша ў рэдакцыю: “За кароткi час работы з гэтай тэхналогiяй я прыйшла да высновы, што яна не для кожнага класа прыдатная. Абавязкова трэба, каб у класе была група не проста здольных вучняў, а вучняў, якiя ўмеюць весцi размову i ўцягнуць у яе сваiх таварышаў. Гэта павiнны быць вучнi, якiя не скажуць: “Я не ведаю”, а iмкнуцца дайсцi да iсцiны праз памылкi, спрэчкi. Гэта могуць быць i спрэчкi з настаўнiкам, i з таварышамi па класу. Вiдаць ужо i цяжкасцi працы па гэтай тэхналогii, калi яна прымяняецца не час ад часу, а з урока ва ўрок”. Пры гэтай тэхналогii асаблiвую цяж-касць выклiкае ў настаўнiка ацэнка ведаў, у прыватнасцi, па пяцi ўзроўнях. Цытату з лiста настаўнiцы я прывёў для таго, каб настаўнiкi асаблiва не хапалiся за навiнкi, якiя могуць даць не лепшы вынiк. Назапашаны вопыт выкладання гiсторыi ў савецкай i сучаснай беларускай школе i выкарыстанне новых падручнiкаў даюць магчымасць атрымаць добры вынiк, карыстаю-чыся нават традыцыйнымi спосабамi наву-чання, змяняючы толькi тыпы ўрока i прымя-няючы розныя формы работы на ўроку.

Зразумела, у вынiку скарачэння навучальных праграм у 12-гадовай школе магчымасці глыбокага засваення ведаў па гiсторыi паменшацца. Аднак вопытныя настаўнiкi будуць iмкнуцца не звужаць шырыню гiстарычных ведаў па тэмах, а выкладаць кожны курс так, каб вучнi бачылi перспектыву гістарычнага развiцця грамадства. Настаўнiкам, каб сэканомiць час, давядзецца пераймаць вопыт сваiх калег (Л.Дзiкцярова з Вiдзаў, Ларысы Вансовiч з Мiнска і іншых), якiя працуюць у 10—11-м класах па прынцыпу вывучэння скразных тэм. Такiя ўрокi даюць станоўчы вынiк пры правядзеннi паўторна-падагульняючых урокаў. На гэтых уроках многiя настаўнiкi паспяхова прымяняюць лагiчныя ланцужкi i лагiчныя блокi, а для кантролю ведаў — тэсты i iншыя разнастайныя заданнi. Нагадаю, што ў нашым часопісе былі надрукаваны артыкулы Л.Дзiкцярова (2002, № 4) i Л.Вансовiч (2000, № 4; 2002, № 6). Пра выкарыстанне лагiчных ланцужкоў i лагiчных блокаў на ўроках гiсторыi В.Ракуць падзялiўся сваім вопытам у артыкуле “Нетрадыцыйныя сродкi навучання” (Гiсторыя: праблемы выкладання, 1999, № 2). Ён жа ў свой час расказаў на старонках нашага часопiса аб прымяненнi на ўроках гiсторыi Беларусi ў 6-м класе методыкi выкладання па прынцыпу скразных тэм i трохступенчатага падыходу (“БГЧ“, 1997, № 3).
4.Методика преподавания истории как научная дисциплина.

Методика обучения истории – это педагогическая наука о задачах, содержании и методах обучения истории. Она изучает и исследует закономерности процесса обучения истории в целях повышения его эффективности и качества. Методика призвана совершенствовать процесс обучения, его организацию и основные факторы.

Предметом методики является педагогический процесс обучения – преподавание учителем и изучение учениками истории.

Объектом является содержание, организация, формы и методы обучения.

Основные факторы обучения истории:

· цели, определяемые государством и обществом;

· содержание и структура исторического образования, закрепленные в стандартах и программах и на основе их изложенные в школьных учебниках;

· научно-методическая организация процесса обучения (формы, методы, методические приемы, средства преподавания и учения);

· познавательные возможности учащихся;

· результаты обучения.

1. Цели обучения истории:

· овладение учащимися основами знаний об историческом пути человечества с древнейших времен до наших дней;

· развитие способности осмысливать события и явления действительности на основе исторического знания;

· формирование ценностных ориентиров и убеждений учащихся на основе идей гуманизма, опыта истории, патриотизма;

· развитие интереса и уважения к истории и культуре народов.

2. Содержание обучения истории в школе. Оно меняется с развитием исторической науки. Методика помогает отобрать основные факты, важнейшие события и явления отечественной и всеобщей истории; теоретические определения и обобщения. Содержание истории, отобранное для изучения в школе, оформляется в виде: государственного образовательного стандарта, программ и учебников. Оно усваивается учениками посредством определенной методической организации обучения, включающей в себя классные, внеклассные и внешкольные занятия.

3. Методы (способы деятельности) могут быть, например, словесными, печатно-рукописными (в работе с текстами), наглядными, практическими. Хорошо продуманная методическая организация обучения позволяет наиболее эффективно формировать у учащихся исторические знания и познавательные умения, научные взгляды и убеждения, развивать их способности.

С методами и приемами тесно связаны формы обучения (общеклассная, групповая, индивидуальная), типы уроков (повторительно-обобщающий, семинар, лабораторное занятие, урок-экскурсия), средства учебной работы учителя и учащихся на уроке. К средствам учебной работы относится все то, что обеспечивает учебный процесс: учебники, рабочие тетради, исторические карты, учебные картины, диафильмы, учебные фильмы и т.д.

4. Познавательные возможности учащихся связаны с возрастом ученика и соответствующим уровнем исторических знаний и умений. В процессе обучения развиваются способности учащихся понимать, усваивать и применять исторические знания.

5. Результаты обучения напрямую связаны с реализацией поставленных целей и отражают достигнутый уровень знаний и умений учащихся, их интеллектуальный, мотивационно-волевой и эмоциональный уровни развития. Знания выражаются в умении доказывать и обосновывать, выделять существенное, выявлять причинно-следственные связи, использовать нужные знания для решения возникших проблем.

Методы исследования методики:

1. Педагогическое наблюдение – изучение практики преподавания истории без воздействия на процесс обучения. Педагогическое наблюдение и организация процесса обучения предполагает:

· обязательное посещение занятий, внеклассовое мероприятие и их анализ;

· анализ собственного педагогического опыта;

· изучение документов, отражающих результаты обучения (журналы, текстовые задания, контрольные срезы, конспекты учеников).

2. Экспериментальное (опытное) исследование:

· альтернативные учебные планы и программы и на их основе опытное преподавание, в т.ч. и вновь вводимых курсов;

· пробные учебники и их экспериментальная проверка;

· экспериментальные уроки;

· экспериментальные внеурочные занятия.

В методике используются основные принципы дидактики:

· системность;

· доступность;

· наглядность;

· развивающий принцип;

· воспитательный характер обучения;

· активность.