Нарық құрылымының классификациясы

1. Нарық объектілерінің экономикалық бағыттары бойынша:

1.1. Тауарлар мен қызметтер нарығы

1.2. Өндіріс факторлары нарығы.

1.3. Қаржы нарығы.

1.4. Ақпарат нарығы.

2. Жағрапиялық орналасуы бойынша:

2.1. Жергілікті нарық.

2.2. Аймақтық нарық.

2.3. Ұлттық нарық.

2.4. Әлемдік нарық.

3. Бәсекелестік сипат пен деңгейі тұрғысынан:

3.1. Монополия нарығы.

3.2. Олигополия нарығы.

3.3. Монополистік бәсеке нарығы.

3.4. Жетілген бәсеке нарығы.

4. Сала бойынша:

4.1. Автомобиль нарығы.

4.2. Компьютер нарығы.

4.3. Ауылшаруашылық нарығы.

4.4. Өнеркәсіп нарығы.

5. Тауар өткізу сипатына қарай:

5.1. Көтерме сауда нарығы.

5.2. Бөлшек сауда нарығы.

6. Заң актілеріне сәйкес:

6.1. Ресми нарық.

6.2. Жасырын нарық – көлеңкелі.

7. Нарықтың дамуына байланысты:

7.1. Дамыған нарық.

1.2. Дамымаған нарық.

Экономикалық теорияда жасырын экономика - әртүрлі себептермен ресми түрде статистика арқылы есепке және бақылауға алынбаған өндіріс, айырбас және материалдық игіліктерді бөлу процестері. Нарықты өмірде жасырын экономика факторын есепке алмау қоғам мүддесіне қайшы келетін өте ауыр салмақтағы жағдай әлеуметтік экономикалық салаларға кері әсерін тигізетіні лауазымдық қызметкерлердің қылмысының өсуіне және басқа да әртүрлі қылмыстық істерге әкеліп соқтырады.

Нарық механизмінің негізгі элементтеріне жататындар: баға, сұраныс пен ұсыныс, бәсеке. Сұраныс пен ұсыныстың ара қатынасының өзгерістеріне байланысты бағалар қалыптасады. Өндірушілер мен тұтынушылардың арасындағы тұрақты байланысты қамтамасыз ететін сұраныс пен ұсыныс. Бәсеке нарықта реттеушілік қызметін атқарады.

А. Смит – бәсекені нарықтың - «Көрінбейтін қолы» деп атаған. Бәсеке арқылы нарық субъектілері өз пайдасына қарай әрекет етіп, тұтас болғанда қоғам үшін тиімділіктің негізін қалайды. Осы айтылған элементтердің өзара қатынасы арқылы нарық қалыптасады.