Еңбекті қорғау бағдарламасының жүйесі

25-сәуірді Дүниежүзілік еңбекті қорғау күні деп жариялау-халықаралық еңбек ұйымының ең маңызды акцияларының бірі. Бұл – әлемнің көптеген елдерінде зардап шеккен еңбекшілерді еске алатын күн, оны атап өткізу аясында құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастырушылық- техникалық, санитарлық- гигиеналық, емдеу-профилактикалық, оңалту және еңбекті қорғауға бағытталған өзге де іс-шаралар кеңінен насихатталады. Халықаралық еңбек ұйымының мәліметтеріне қарағанда, әлемде жыл сайын миллиондаған адамның өмірін қиятын жазатайым оқиға мен кәсіби аурулар тіркеледі. Қазіргі уақытта, республикада зиянды және қауіпті еңбек жағдайларында миллионнан астам жұмыскер еңбек етеді. Жыл сайын еліміздің ұйымдары мен кәсіпорындарында үш мыңнан астам жазатайым оқиға орын алып отырады, олардың үш жүзінен артығы адамдардың қаза болуына әкеліп соғады. Мұндай жағдай, ең алдымен, жұмыс берушілердің еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселелеріне қажетті көңіл аудармайтыныннан, жұмыс берушілердің және жұмыскерлердің еңбек қауіпсіздігі нормалары мен ережелерінің сақталуына деген жауапкершілігінің төмендігінен, өндірістік процестің техникалық ахуалынан туындайды.

Өндірістік қауіптілігі – жұмыскерлерге мүмкін болатын әсерлі ету қауіп-қатерлер және өндірістің зиянды факторлар.

Қауіпті өндірістін факторлар – бұл факторлар жұмыскерлерге зақым келтіреді.

Зиянды өндірістін факторлар – бұл факторлар жұмыскерлердін денсаулығына зияң келтіреді.

Жұмыскерлермен бір оқиға қауіпті фактор байланыс болса ол қайғылы оқиға болады. Адамның денсаулығы қайғылы оқиғадан бұзылса оны зақым деп атайды.

Құбылыс, жиынтық өндірістін зақыммен бейнеленсе өндірістік жарақат деп атайды.

Кәсіби ауру – бұл соңдай ауру жұмыскерлерге зияңды еңбек жағдайлармен әсер етеді. Құбылыс, жиынтық кәсіби аурулармен бейнеленсе кәсіби ауру деп атайды.

Ұйымдастыру және техникалық шаралар жуйесі мен құралдар, жұмыскерлерге қауіпті өндірістік факторлар болмауы қауіпсіздік техникасы деп атайды.

Өндіріс санитария – ұйымдастыру, гигиеналық және санитария-техникалық шаралардын және құралдардың кешені, жұмыскерлерге зияңды өндірістік факторларды болмауын әсер етеді.

Қауіпсіздік және еңбекті қорғау аймағының негізгі принциптері:

1. Зияңды өнідірістін факторлардың әсері өмірге және денсаулыққа болмауы.

2. Мемлекеттің кепілді жұмысшының еңбек жағдайларының құқық қорғауы, қауіпсіздік және еңбекті қорғау талапқа сай.

3. Біртұтас қауіпсіздік және еңбекті қорғау талаптардың орналастыру, өндеу көмегімен және нормативтық құқықтық акты қабылдауы.

4. Қауіпсіздік және еңбекті қорғау сұрақтарды мемлекет реттеу керек.

5. Қимыл бірлігі қауіпсіздікті және еңбекті қорғауда уәкілдік мекемелер, жергілікті бөлікшелер арасында және жұмыс беретің өкілімен және жұмыскерлермен қамтамасыз ету.

6. Жариялық, толықтық және ақпараттың дұрыстығы қауіпсіздік және еңбекті қорғау жағдайын көрсету.

7. Қаржыландыру мемлекеттік бағдарламаны, нормативтық құқықтық акты өндеу, ғылыми жұмыстардың өткізіу және қауіпсіздік және еңбекті қорғау аймақты зерттеу.

8. Жұмыскерлердің өкілі қатысу және қауіпсіздік пен еңбекті қорғау мемлекеттік бағдарламада қалыптасу, нормативтық құқықтық акты өндеу, оның ішінде қауіпсіздік және еңбекті қорғау мөлшелерді болуы, ҚР қауіпсіздік және еңбек туралы заң шығарушылықты сақтау.

Еңбек жағдайларын жақсарту, қауіпсіздіктін және зиянсыздықтін өсуі экономикага әсері өте үлкен. Осы жағдайлар экономикалық нәтижелерге – еңбектін өнімділігіне және өнімнін өзіндік құнына дұрыс әсер етеді.

Еңбек өнімділігі өсетін себептері: денсаулықты сақтау және ерлердың жұмыс қабіліттілікпен, ңақтылы еңбекті үнемдеу жұмыс ауқытты жолымен көбейту, еңбек қызметың ұзарту, қоғамдық еңбекті үнемдеу, өнімнің сапасын жақсарту жолымен, өндірістік қорды жақсарту, апатты жағдайларды азайту.

Сонымен, еңбек жағдайларың жақсарту және қауіпсіздіктін өсуі өндірістін жарақаттарын азайтуына, кәсіби ауруларды, мүгедектікті азайтуына келтіреді. Осы жағдайлар еңбекшінін денсаулығың сақтайды және жеңілдікті төлеу шығынды азайтады, зиянды еңбек жағдайларында жұмыскерлерге компенсацияны азайтады, емдеуге төлеу, жұмыскерлерды қайта дайындау да төмендейді.