ШІНШІ БӨЛІМ

Енді бізді қандай сайыс түрлері күтіп тұр, сол туралы бір ауыз сөз айта кетейік. Сайыс түрлері көп, тіпті кейбір жағдайларда ұйымдастырушылар өз қиялынан туған сайыстарды да қосып жатады. Бірақ жиі қолданатын, телевизиялық лигада ойнайтын болсаң сопаң етіп алдыңнан шығатын сайыстың түрлеріне тоқталайық. Ары қарай түсінікті болуы үшін жеке-жеке:

КАПУСТНИК:

Сен салатты білесің ия? «Капустник» орысшадан аударғанда сол салаттың бір түрі. Яғни, бұл сайыста кез-келген, қиялың жететін әзілді қоюға болады. Әдетте «капустник» ең алғаш сахнаға шыққан командалар арасындағы жарыста қолданылады. Немесе қатысушылар саны тым көп болатын фестивальдерде таптырмайтын сайыс. Әр топқа ұзағанда 4 минут уақыт беріледі. Одан ары қарай созсаң фестивальдің сәні, қатысып жатқан сенің қадірің кетеді. Сондықтан үлкен фестивальдерде созылыңқы ән мен шұбалыңқы билерден бас тартқан жөн. Одан да ел есінде қалатын, ширақ 5-6 әзіл айтып кетсең форматқа әдемі жарасасың. Әдетте маусымашар ойындарында дайындаған көріністеріңнің бас-аяғы редакторлардың көмегімен қырқылатын себебі де сол. «Капустник» жас командаларды ширатып, жинақылыққа үйретуде таптырмайтын құрал. Сондықтан берілген мүмкіндікті қалт жібермей, аз уақытта көп әзіл айтуға тырысып қалғаның дұрыс.

СӘЛЕМДЕСУ:

КВН шілер арасында тараған аты «визитка». Кез-келген чемпионатта үнемі қолданылатын сайыс. Сен осы уақытқа дейін команда құрып қойсаң сәлемдесуді білуің керек. Ең алғаш КВН ойындары өткізіле бастаған кезде әр команданың төсбелгісі (эмблема), ұраны, содан соң сәлемдесуі болған екен. Сайыстың аты сол кезден қалғанымен заты толығымен өзгерген. Бұл жерде команда ұранын, төсбелгісін емес, қандай өнері бар екен көрсетуі шарт. Сәлемдесу өзара логикалық түрде байланысқан әзілдер топтамасынан тұрады. Мұнда да берілетін уақыт 4-5 минуттан аспайтындықтан артық-ауыс әрекеттен аулақ болған жөн. Қысқа да нұсқа 5-6 әзіл және соңынан бір топтама (блок) қосуға болады. Жоғарыда сенің командаңның стилі туралы айттық қой? Міне сол ерекшелігіңді көрсетіп, қай салада қандай деңгейге дейін жарқырай алатыныңды көрсететін сайыс осы.

ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ МЕН ӘУЕНДІ САЙЫС:

Бұл екі сайысты қосып отырған себебіміз бар. «Қазақстан КВН Одағы» ұйымдастыратын ойындарда екеуін қосып, «әуенді үй тапсырмасы» деп аталатын сайыс түрі де кездесе береді. Бұл Есағаның жеке таңдауы (вкусы) ма, әлде командалардың жан-жақты дамуын талап ететін шарт па, кім білсін, әйтеуір осы сайыс болған ойындарда барлық қатысушылар біраз қиналып қалады. Сайыстың шартын жете білмегендік қателіктерге әкеліп, сәлемдесу немесе каптустник түрінде қойылып кететін жағдайлар жиі кездеседі. Сонымен үй тапсырмасының ерекшелігі неде? Егер сәлемдесу кезінде шартараптан жиналған әзілдерді қоя беруге болатын болса, үй тапсырмасы тек бір сюжетке негізделген болуы керек. Мысалы:

Сәлемдесу сайысының схемасы

ашу (открывашка)

1 әзіл

2 әзіл

3 әзіл

4 әзіл

финалка

Үй тапсырмасының схемасы

Сюжеттің атауы

1 оқиға

2 оқиға

3 оқиға

соңы

Яғни, көріп отырғандарыңдай сәлемдесуде бір-біріне қатысы жоқ бірнеше әзіл, ал үй тапсырмасында бір-бірімен байланысқан бірнеше оқиға болады. Классикалық үй тапсырмасын 2006 жылғы «Жазғы Кубок» ойынындағы «Көз тимесін» командасының «айықтырғыш (вытрезвитель)» туралы әзілінен көре аласыңдар.

ЖАМБЫ АТУ (БИАТЛОН) ЖӘНЕ БЕС ЖАҢАЛЫҚ:

Екі сайыс та әдеби сайыс түріне жатады. Нағыз әзіл жүйрігінің сыналар сәті. Екі-үш сөйлемнен құралған әзілді тек бір ойыншы оқуы керек. Ия, ия, ойнауы емес, оқуы керек! Сайыс қалай өтетінін көріп-біліп жүрсіңдер, ал қалай дайындық жасау керек, құпиясымен бөлісе кетейін. Әзіл оқу кезінде әр команданың жіберетін бірінші қателігі: оқитын адам дұрыс таңдалмайды. Көңілдеріңе келмесін, бірақ көп жағдайларда оқу мәнері (дикциясы) дұрыс емес қыз-жігіттер планшетке жабысады. Басқа команда мүшелері көңілге қарап соны алдыға салады. Бірақ көреремен де, әділ-қазылар да сендердің достарың емес екенін есте сақтаңдар. Сондықтан жеңіске жеткілерің келсе мәнерлеп оқи алатын, дауысы жарқын адам осы міндетті мойнына алған дұрыс. Екінші қателік әзілдерді орналастыру тәртібі. Жамбы ату сайысында көптеген командалар мықты әзілдерін соңына сақтайды. Бірақ басында сапасы төмен әзілдері әділ-қазыға ұнамай, керемет қызығына жетпей ойыннан шығып қалып жатады. Сол себепті әзілдердің барлығы көрерменді шалқасынан түсіретін күлкілі болуы керек, немесе бір ет, бір май қылып, яғни бір мықты, бір нашар әзілді (өз көзқарастарың бойынша) қосақтап отырған жөн. Кім біледі, мүмкін жолың болып кетер.