Ш.Уәлиханов және оның тарихи-этнографиялық зерттеулері

Орталық Азияның аз зерттелген аймақтары Жетісу, Қырғызстан, Шығыс Түркістанның тарихы, этнографиясы, фольклоры, әдебиеті, саяси, әлеу-меттік және экономикалық дамуы туралы құнды материалдар жинады Ол осындай ғылыми ізденістері арқылы орыс және әлемдік ғылымдағы «ақтаң-дақтарды» азайтуға езіндік үлесін қосып кетті.Ш. Уәлиханов алғашқылардың бірі болып қазақ және қырғыз эпостары, фольклоры туралы тарихи деректердің үлкен тобын ғылыми айналымға енгізді, түркі халықтары тарихыныңтүиінді мәселелері: этногенез, әлеуметтік қүрылымы, саяси жағдайы, ұлт-азаттық күресі, олардың өміріндегі ислам-ның орны туралы ғылыми түжырымдары мен көзқарастарын негіздеді.Осы кезеңде қазақтың ағартушы-педагог әрі қоғам қайраткері Ыбырай Алтынсарин (1841-1889) белсенді қызмет атқарды. Әкесінен ерте айырылған ол өзінің атасы, белплі би, Орынбор Шекаралық комиссиясының әскери стар-шыны Балқожа Жаңбыршиннің қолында тәрбиеленеді. Содан кейін шекара комиссиясы жанында қазақ мектебінде оқыды. Ыбырай Алтынсарин Қазақстан-дағы түңғыш бастауыш және кәсіптік білім беруге арналған мектептер ашқан қайраткер. Оның белсенді қызметі нәтижесінде өлкеде қазақ қыздарына арнал-ған қолөнер, ауыл шаруашылық училищелері ашылды. 1879 жылы Ы. Алтын-сарин Торғай облысы мектептерінің инспекторы болып тағайындалды.Қажырлы ағартушылық қызметінің барысында педагогика, этнография, ауыз әдебиеті саласында мынадай оқу құралдарын жазды: «Қыргыз хресто-матиясы», «Қырғыздарға орыс тілін үйретудің бастапқы жетекшісі», соны-мен қатар қазақ халқының эпостық жырлары «Қобыланды батыр», «Жәнібек батырдан» үзінділер, тарихи материалдар - «Қыпшақ Сейітқұл», «Байұлы» және т.б. жариялады.

17. Дәстүрлі Мал-шаруашылығы.

Малшаруашылығы жағдайынан мәліметтер: а) революция, ә) ұжымдастыру, б) тыңайған жерлерді игеру кезеңдері бойынша. Жайылымдық жерлер және олардың маусымдық қолданылуы. Су арықтар. Көшпенділер жолының бағыты мен ұзақтығы. Жерге деген меншік, шекараларды заңдастыру және бекіту. Малдың құрамы және саны.

Қазақтардың малшарушылығына қатысты наным-сенімдері (малдың жеке түрлерінің қорғаушы иесі, таудың иесі, үңгірлер т.б.).

Халықтық ветеринария жөнінде мәліметтер. Малшаруашылығына қатысты халықтық мейрамдар. Малшаруашылық өнімдерін өндеу.

3. Еңбек құралдары: бұғалық, байлау-күрмеу түрлері, ертоқым түрлері, қырқу және емдеу құралдары.

4. Малшарушылығының қазіргі кезеңдегі маңызы. Мал құрамының өзгеруі, еңбекті ұйымдастыру, жайылымның қазіргі тәсілдері.