Күндллһнә авъяс медий

Күңкл ухата күн

Кезә болв чигн,

Күүг йилһл уга

Күндлгч авцта болдг.

(Инҗин Лиҗ)

Көгшә болн ач.

Нег өвгн көгшрәд әрә йовдг болв. Нүднә харань баһрад, чикнь мууһар соңсдг болв. Шүднь унад чилв.Ууҗах хотнь хәрү амнаснь һооҗад, ширә деер асхрна, хувцинь будна.Көвүн бер хойрнь көгшәд салу, бешин ард, хот өгдг болв.

Нег дәкҗ бернь өвгнд үдин хотынь авч ирв. Көгшә серә авхарседәд, хотта ааһиг унһаһад хамхлчкв. Бернь ууртаһар келв: «Танд хот тевшт* өгчәх кергтә!».

Көгшә саналдад, бериннь өмнәс үг келсн уга. Нег асхн эк-эцкнь бичкн көвүһән мод зорҗасинь* үзнә.

– Миша, чи ю кеҗәнәч? – гиһәд экнь сурв.

– Бичкн тевш.

– Яахар?

– Тадн көгшрхлә, эн тевшәс хот уухт.

Эк эцк хойр нег-негнүрн хәләчкәд, уха туӊһав…

Тер цагас авн көвүн-бернь көгшәг арднь орҗ сәәнәр хәләдг болв.

(Лев Толстой)

________________________________________________________________

Юңгад бернь көгшәд уурлв?

Юн учр деерәс көвүн-бернь көгшәг сәәнәр хәләдг болв?

♦ Ууртаһар, кеҗәнәч гидг үгмүдт эгшгин таарлт цәәлһтн.

♦ Харар барлата бәәлһнә нерд ямаран баг киисклһнд бәәхинь тодлад, бүрдәгч, һаргч, залгч киискврмүдт тәвәд, бичлһинь цәәлһҗ келтн.

♦ Көгшә гидг үгд синонимс олтн.

*тевш – лохань

*зорх – строгать

Ааван һундасн ач.

Бата аавтаһан һаза билә. Пошт зөөдг баахн күүкн шин газетмүд авч ирв. Аав хавтхан уудлад, козлдуран* хәәҗәһәд:

– Я-а-а, би козлдуран авхан мартҗв. Бата, буйн болтха, мини козлдур авад ирлч.

– Козлдурчн альд бәәнә?

– Ширә деер.

– Альк ширә деер?

– Манад зун ширә бәәнү?

– Уга, һурвн.

– Мини хоран ширә деер бәәхинь чи медхшийч? – гиһәд аавнь, герт орад, эврән козлдуран авч ирәд газет умшв.

Урднь аав эн ут сандл деер сууһад, Батад тууль келҗ өгдг билә. Ода болхла…аавнь ачурн хәләҗ чигн бәәхш. Бата болһамҗтаһар аавиннь өөр ирәд суув.

– Тууль соңсхар ирвчи? – гиҗ көгшә сурв.

– Э, аав.

– Не, соңс. Кезәнә нег өвгн аавиннь үг соңсдго ачта бәәҗ. Нег дәкҗ ачнь ааван тууль келҗ ас гиһәд сурҗ. Тиигәд келчкәд, аавнь нүднәннь булңгар Батаһур хәләв.

– Аавнь келҗ өгчий? – гиҗ Бата сурв.

– Залху күүнд тууль келхмб-бәәхмб, – гиҗ ухалҗаһад, аавнь тууль келҗ өгсмн уга.

Бата хаҗһр йовдл һарһсан медәд:

– Аав, би дәкҗ тиигшгов, – гиҗ арһул келв.

(Докруна Бадм)

__________________________________________________________________

Бата юңгад аавинь козлдур авч ирсн уга?

Аавнь ачдан ямаран сурһмҗ өгв?

Тадн кү һундадн угавт?

♦ Аавтаһан, шүрүтәһәр гидг үгмүдт эгшгүд зааҗ келтн, эгшгин таарлт цәәлһтн.

♦ Харар барлата үгмүд ямаран киисклһнд бәәхинь тодлтн, бүрдәгч, һаргч, залгч киискврмүдт тәвәд, бичлһинь цәәлһтн.

*козлдур – очки