Демократиялық саяси режимдер, олардың құндылығы мен кемшіліктері

Демократия - әлеуметтік өмір агенттері өздері құрған билік құрылымында шешімдердің қабылдануына тең дәрежеде қатыса алатын басқару формасы болып саналады. Демократия өз тамырын алғашқы басқару құрылымдары мен шешімдерді әлеуметтік өмірдің қатысушылары тікелей өздері қабылдаған қоғамның мемлекетке дейінгі кезеңінен алады. Биліктің демократиялық тәртібі 2-ге бөлінеді: президенттік ж/е парламенттік басқару. Президенттік билеу кезінде атқарушы орган парламентке бағынбайды. Ал биліктің парламенттік формасы б/ша ел басшысы парламентке бағынады. Демократиялық тәртіпке халықты биліктің қайнар көзі деп санап, оған мемлекеттік істерді шешуге құқық берілген ж/е ол үшін қажетті жағдайлар жасалған биліктің түрі, мемлекеттік-саяси құрылыс. Мұнда азаматтардың негізгі құқықтары мен еркіндіктеріне кепілдік беріледі, саяси партиялар, ұйымдар, мекемелер кедергісіз жұмыс істейді. Демократиялық жүйеде үкіметтің билігін шектеп отыратын, бақылау тетіктері мықты болады. Жалпыға бірдей сайлау құқығы орнатылады. Демократиялық қоғам – ашық қоғам. Ол басқа қоғамдармен, мемлекеттермен жан-жақты байланыстарды жүзеге асырады.

16. Ежелгі классикалық дәуір мен ортағасырдың саяси ойлары. Ежелгі классика-қ дәуірде саяси өмір қызу өрбіді, ол саяси сана теориясы-ң трең дамуына әкелді. Сондықтан саяси сана мифтен теорияға тез ауысты. Еж.классик.дәуірде саяси ғылымға мол мұра қалдырған ойшылдар көп. Мыс, Платон-ң саяси ойы, негізінен, мем-т жайында болды. Оның ойынша мем-к құрылыс 5түрге бөлінуі тиіс:аристократия, тимократия, олигархия, демократия мен тирания. Бұлар-ң ішіндегі ең жақсысы ол аристократия-қ мем-ті жатқызды. Онда ақыл-ес, парасатты- билейді, принциптері-адамгер-к, абырой, ар-намыс деп санады. Сонда-ақ ол қоғамдық меншікті қолдап, жеке меншікке қарсы тұрды. Сонымен қатар, Аристотель-ң саясат жөніндегі ой-ы да көңіл қоярлық.. Оның айтуынша, саясат-ң мәні оның алдына қойған мақсатына қарай анықтаады. Адамдар дұрыс тәрбиенің нәтижесінде ғана жақсы қасиет-ді бойына сіңіріп, саяси мақсат-н игілікке қарай апарады, осының арқасында ғана әділдік орнайды. Аристотель Платон айтқан қоғамдық меншікке қарсы шығып, жеке меншікті жақтады. мем-ң пайда болуы-ң нег.себебі:адам-ң бірігіп өмір сүруге тырысатын табиғи талабынан жеке меншікті қорғау мақсатынан туындайды. Цицерон мүліктік теңдік идеясына қарсы болды, қоғам-қ саяси қатынас-да әлеум-к жіктелу теңсіздікті әділеттілік деп санады. Саяси ой тарихында ортағасыр-ғы феодадық қоғам-ң орны ерекше. Бұл дәуірде рухани өмірде дін түгелдей үстемдік етті. Ортағ-ғы саяси ойдың ең көрнекті өкілі,меніңш Фома Аквинский болды. Фоманың ойынша, билік құдайдың құдіретімен орнайды және соның ұйрығымен жүзеге асырылады. Сондықтан патшалық билік жоғары діни билікке бағынуы тиіс. Оның түсіндіруінше, аспанда-құдай, жерде-Рим папасы билеуі керек. Осыған ұқсас көзқарас мұсылман дінінде де орын алды. Ислам саяси билік дін басылар-ң қолында болуын көздеді. Құранның талабы б/ша қай мұсылман болмасын Аллаға, оның өкіліне және билік иесіне бағынуы тиіс. Әйгілі араб ойшылы Ибн Хальдун-ң тұжырымы б/ша адам-р қоғам болып бірігуі құдайдың құдіретімен емес, олар-ң өздер-ң күн көру қажеттігінен туындаған дейді. Мем-ң пайда болуын, дамуын және құлауын табиғи заңдылық деп санайды.Ол мемл-к басқарудың 3түріне тоқталып сипаттама береді. Олар:«табиғи» монархия, «саяси» монархия және халифат. Ал Боден Жан француздың саяси ойшылы мемлекет ең жоғарғы билікке ие,одан жоғары тәуелсіз билікке тек Құдай мен табиғат заңдары ғана ие деген остандығыной айтады. Ол мем-к басқарудың аралас формасына қарсы болды