Демократия: тарихы, теориялары. Қазіргі демократиялардың жалпы белгілері мен үлгілері (модельдері)

Демократия д сөз гректің «демос» халық, «кратос» билік сөз\н тұрады, яғни халық билігі д мағына береді. Дем\ң антикалық теориясы. Дем\қ мем\ң ең алғ түріне Афин респ\сы жатады. Онда жоғ билік ұдайы шақырылып тұратын халық кеңесінің қолында еді. Ол мем ішкі ж\е сыртқы саясатына б\ты барлық мәселе\ді шешті. Сонымен қ демок\қ жолмен сайланатын бесжүздік кеңесі де болды. Үшінші мағызды демокр\қ орган халық соты болған. Антикалық демокр тура демокр\ға жатады. Әрбір еркін азамат мем\к билеуге қатысуға құқ\ты ж\е міндетті болатын. Афина\қ демокр Перикл\ң басшылық еткен д\де өркендеді. Бұл кез афиналық демокр\ң алтын ғ б\п саналады. Демокр\қ мем еж Римде де болды. Мұнда ол одан әрі дамыды. Институционалдық ж\е әлеу\к билік бөлінді. Халық билігін білдіретін жаңа орган халықтық трибунат болды. Сонымен мем билік\ң демокр\қ түрі алғаш еж Греция мен еж Римде п.б. Жаңа д\гі демок\ң классикалық теориясы да антикалық идея\н бастау алады. Бірақ оның өзіндік ерекш\і бар, өзгешелігі ең алдымен барлық адамдар тең, бәрі саяси шешім\і қаб\ға қатысуы к\к деген тезиске б\ты. Оны «қоғ\қ келісім» д еңбегінде Ж.Ж.Руссо жан жақты қарастырды. Бұл тұжырымдама 19ғ дейін басымдық етті. Шумпетер өзінің атымен аталған демок\ң «шумпетерлік» теориясын жасады. Оның ойынша демок\қ тәсіл жеке адам\ң халық дауысын алу үшін бәсекелестік күрес нәтижесінде жететін институционаалданған шаралар жүйесі. Сөйтіп Шумпетердің тұжырымдамасында либералдық демократия принципі қалыптасады. Либерализм тұлға\ң еркіндігін, оның мем\к тираниядан сақталуын көздеді. Жеке адамды қоғам ісімен мем\тен жыратты, халық пен көпшілік орнына жеке адам алға тартылды. Саяси процесте тұңғыш рет саяси жетекші мәселесі көтерілді. Алуан түрліліктің (плюрализмнің(элемент\і демокр\ң классикалық теориясын қалаушы\ң еңбек\де баяндалды, ең алдымен Дж.Локк пен Монтескье атап көрсеткен биліктің тармақталу теориясы. Саяси теорияда тұңғыш азшылықтың мүддесін қорғау идеясына қадам жасалды. Демокр\ң төбе топ теориясы (элитарлық) халық\ң саясаттан шеттетілуімен келіседу. Марксистік теория Руссоның ұжымдық теориясына ұқсас, бірақ марксистер демокр\ң таптық мәніне баса көңіл бөледі. М.Рокар ақпараттық демокр тұжырымдамасын шығарды, ол б\ша демокр сайланған адам\р, ақпарат құраы, сайлаушылар ар\ғы б\с негізінде құралады. Соңғы кезде эко\қ теориясы п.б., ол билік қатынасын нарық қатынастарымен байланыстырады.