Кїлдіѕ физико-химиялыќ ќўрамы

Кїл – температура 800 °С кезінде оттегініѕ ќатысуымен отынныѕ тўраќты массасына дейін тескен кезде пайда болатын ќалдыќ.

Барлыќ кїлдіѕ бастапќы фазасы болып 60% жјне одан жоєары јйнек SiO₂ болып табылады. Кристаллды фаза јр тїрлі мґлшердегі кварцтан, гематиттен, магнетиттен жјне силикатты кальциде ўсынылєан.

Кїлдіѕ негізгі сипаттамалары: тыєыздыєы, дисперсті ќўрамы,меншікті электрлік кедергі, жабысќаќтыєы, сулануы, абразивтілігі.

Тыєыздыќ шашыранды жјне наќты деп бґлінеді. Тыєыздыќтыѕ сандыќ мјні – 1900-2500 кг/м³.

Дисперсті ќўрамы отынныѕ табиєатынан, шаѕдайындау мен шаѕжаєудыѕ технологиялыќ процестерінен тјуелді.

Ќиын їгітілетін ќоспалары бар отын їгіту жјне жаєу нјтижесінде ірі дисперсті кїлді тудырады.

Кїлділігі аз отындарда кїлділігі жоєарыдан ќараєанда ўсаќ дисперсті кїл болады.

Фракция дегеніміз жоєары жјне тґменгі шекте ќабылданєан, аныќталєан интервал мјндерінде орналасќан, ґлшемдері бар бґлшектердіѕ бґлігі. Шаѕ ќўрамыныѕ фракциялыќ кестесі дисперсиялыќ анализ нјтижесі бойынша ќўралады.

Жабысќаќтыќ – јр тїрлі макроскопиялыќ беттермен жјне бір-бірімен кїл бґлшектерініѕ жабысу тґзімділігі, ол сјйкесінше адгезиялыќ жјне аутогезиялыќ ќасиеттермен аныќталады.

5.1 кесте - Екібастўз кґмірініѕ фракциялыќ ќўрамы.

Диірмен	Берілген ґлшемнен ірі бґлшектердіѕ їлесі
>5	>15	>30	>40	>60
ШБМ ММ	94,5		54,3	29,7	33,8

Адгезиялыќ ќасиеттер ќабырєаларда немесе газтазалаєыш ќондырєылардыѕ фильтрацияланатын беттерінде отырып ќалєан бґлшектердіѕ тек моноќабатында кездесе алады.

Кїлўстаєыш жїйеніѕ эксплуатациялыќ сенімділігі аутогезиялыќ ќасиеттерден тјуелді. Кїлўстаєыш жїйеніѕ кеѕ таралєан бўзылулардыѕ бірі ўсталатын ґніммен (кїлмен) аппараттардыѕ бґлшектей немесе толыќ бітелуі.

Кґптеген кїлўстаєыш аппартарда (КЎА) жабысќаќтыќќа байланысты кїл ўстаєышќа ќатысты наќты шекаралар ќойылєан. Мўндай шекараларды ќондыру їшін кїлдіѕ меншікті бґлінуі жабысќаќтыќ дјрежесіне байланысты 4 – ке бґлінеді:

Ќабаттыѕ Р беріктік мїмкіндігіне ќарай жабысќаќтыќ тобы	Кїлдіѕ атауы
1 Жабыспайтын Р ≤ 60	Шлакты шаѕ
2 Нашар жабысатын 60 < Р < 300	Тас кґмірді жаєу кезіндегі кем жануы 30%-дан артыќ ўшпа кїл; кез-келген кґмірді жаќќан кездегі ўшпа кїл; коксты шаѕ;
3 Орташа жабысатын 300 < Р < 600	кем жанусыз ўшпа кїл;
4 Ќатты жабысатын, Р > 600	Кем жануы 25% антрацитті кїл;

Жабысќаќтыќ ќасиеті ќўрєаќ инерциялыќ КЎА жјне маталы кїлўстаєыш жўмысына їлкен јсерін тигізеді. Жабысќаќтыќ кґп болєан сайын, ќўрєаќ КЎ жўмысы ќиын болады.

Абразивтілігі. КЎА абразивті тозудыѕ ќарќындылыєы бґлшектердіѕ ґлшемі мен ќаттылыєынан тјуелді.

Ґткір ўштары бар бґлшектер дґѕгелек формалы бґлшектерден ќараєанда металды 10 есе жылдам бўзады. Ґлшемі 90 мкм болатын кїл бґлшектері металдыѕ максималды тозуына јкеледі.

Екібастўз кґмірі їшін кїлдіѕ абразивтілігі 8,8∙10⁹ теѕ, ал Челябинск їшін - 4∙10⁹.

Кїл бґлшектерініѕ ќабатыныѕ меншікті электрлік кедергісі (МЭК) – газдардыѕ электрлік тазалаєыш ќондырєыларыныѕ жўмыс тиімділігіне јсер ететін ќасиет.

МЭК бойынша кїл 3 топќа бґлінеді:

1) g < 10² Ом∙м, берілген топтаєы кїл тґменомды деп аталады. Мўндай кїл ќўрамында жанбаєан кґміртегініѕ кґп мґлшері болады, жјне электрфильтрларда нашар ўсталады;

2) 10² < g < 10⁸ Ом∙м, ЭФ – да толыќ ўсталады;

3) g > 10⁸ Ом∙м, кїл электроизолятор болып келеді жјне «жоєарыомды» деп аталады.

Сулануы – кїлдіѕ сумен реакцияєа тїсіп сулану ќасиеті. Бўл ќасиет ылєалды КЎ жўмысына јсерін тигізеді. Сулану жаўсы болєан сайын, КЎ тиімділігі жоєары болады.

Ылєалды кїлўстау кезінде кїлде сілті тїзуші ќышќылдардыѕ болуы негізгі орынды алады. Оныѕ негізін кальций тотыєы ќўрайды. Кїлде кальций тотыєыныѕ 15-20 % -дан жоєары болуы кїлдіѕ цементтенуіне јкеледі жјне кїлўстаєыш жўмысы мїмкін болмайды.