Сосуды сопротивления

К ним относят артерии диаметром меньше 100 мкм, артериолы, прекапиллярные сфинктеры, сфинктеры магистральных капилляров. На долю этих сосудов приходится около 50-60 % общего сопротивления кровотоку, с чем и связано их название. Обменные сосуды (капилляры)

Частично транспорт веществ происходит также в артериолах и венулах. Через стенку артериол легко диффундирует кислород

Шунтирующие сосуды

К ним относят артериоловенулярные анастомозы. Их функции — шунтирование кровотока. Истинные анатомические шунты (артериоловенулярные анастомозы) есть не во всех органах.

Емкостные (аккумулирующие) сосуды

Это посткапиллярные венулы, венулы, мелкие вены, венозные сплетения и специализированные образования — синусоиды селезенки. Их общая ёмкость составляет около 50 % всего объема крови, содержащейся в сердечно-сосудистой системе. Функции этих сосудов связаны со способностью изменять свою ёмкость, что обусловлено рядом морфологических и функциональных особенностей емкостных сосудов.Сосуды возврата крови в сердце Это средние, крупные и полые вены, выполняющие роль коллекторов, через которые обеспечивается региональный отток крови, возврат её к сердцу.

БИЛЕТ

Тыныс алу жүйесінің ролі және оның организмнің энергетикалық балансын сақтаудағы орны. Тыныстың мәні (сущность). Газалмасудың сатылары және олардың функциональді сипаттамасы. Тыныстың патологиялық ырғақтары және олардың даму механизмдері.

Жауабы: Тыныс алу дегеніміз организмнің қоршаған ортадан оттегін сіңіріп, өзінен көмір қышқыл газды бөлуін қамтамасыз ететін процестер жиынтығы. Демек тыныс алудың мәні организм торшаларын оттегімен қамтамасыз ету арқылы қоректік заттар құрамындағы энергияны биологиялық құнды тұрге айнаЖалпы алғанда, тыныс алу процесін былайша жалғауға болады:

С6Н12О6+6О2 6СО2+6Н2О+288І кДж / моль.

Біріншіден, бұл теңдеуден органикалық зат, глюкозаның, организм жағдайындағы және одан тыс жағдайдағы тотығуының энергетикалық тиімділігін бір екендігін көреміз.

Екіншіден, бұл теңддеуден тыныс алу процесі фотосинтезге қарама-қарсы процес екндігіне қайталап көз жеткіземіз. Егер фотосинтез кезінде органикалық зат түзіліп,

онда энергия қоры жиналатын болса, ал тыныс алу процесінде, керсінше органикалық зат ыдырап, ондағы энергия босап шығады. Шынында да ткандердің және клеткалардың тыныс алу кезнде организмде химиялық энергиялар пайда болады. Бұл процестің тыныс алу процесі деп аталу себебі, тіршілік барсында ткандермен клеткалар О2 сіңіріп, СО2 бөліп шығаруында жатыр.

Әрине, тыныс алудың мәні тек бос энергия өндіруде ғана емес, мұнда көптеген жанама, аралық және өнімдердің түзілуі үлкен роль атқарады. Бұл аталған өнімлер жалпы зат алмасудағы әртүрлі синтез процесіне пайдаланылады. Сонымен қатар сол көмір сулар, белоктар және липидтер арасындағы байланыстырушы буын ретінде қызмет етеді. Осы тұрғыдан, энергия бөліп шығара отырып және органикалық заттың толық немесе жартылай тотығу өнімдерін түзе отырып жүретін белгілі реакциялардың жиынтығы деп, тыныс алу процесін санауға болады.

тыныс алу процесі бірнеше кезеңде атқарылады 1) сыртқы орта мен өкпе альвеолалары арасындағы ауа алмасуы, немесе сыртқы тыныс; 2) өкпе альвеолалары мен кіші қан айналым шеңбері капиллярлары арасын-дағы газ алмасу, немесе өкпедегі газ алмасу; 3) газдардың қанмен тасымалдануы; 4) үлкен қан айналым шеңбері капиллярлары мен ұлпа және мүше торшалары арасындағы газ алмасу – ішкі тыныс; 5) торшалардың оттегін пайдаланып, көмір қышқыл газды бөлуі, немесе торшалар митохондрияларындағы биологиялық тотығу., денеде пайда болған көмір қышқыл г

Сыртқы тыныс алу жетіспеушілігінің белгілері: алқыну немесе ентігу және патологиялық тыныстардың пайда болуы.
Алқыну — адамда ауа жетіспеу сезімімен қабаттасатын, тыныс алу козғалыстарының тереңдігі мен жиілігінің, дем алу мен дем шығару узақтығының, тыныс алу ырғағының өзгерістерімен сипатталады. Ол урейлену, қоркыныш, абыржу сезімдерімен қабаттасады..

Алқыну турлеріне терең және жиі тыныс (гиперпноэ), терең және сирек тыныс (брадипноэ), үстіртін жиі тыныс (полипноэ немесе тахипноэ), инспирациялық және экспирациялы Экспирациялык алкыну да дем шығару узақтығы демалу ұзақтығынан ұзақ болады. Өкпе альвеолаларының жиырылғыштығы мен серпімділігі төмендегенде (өкпе эмфиземасында), тыныс алу орталығының қызметі бұзылғанда (асфиксияның 2-ші сатысында), ұсақ бронхтардың спазмы және бітелуінде (бронхты астмада) байқалады.
Инспирациялык алкыну да дем алу ұзақтығы дем шығару ұзақтығынан артық болады. Жоғарғы тыныс жолдары тарылғанда (күлде, бөгде зат түскенде), байқалады
Патологиялық тыныстарға (периодикалық немесе үзілісті тыныс) Чейн-Стокс, Биот, Кусмауль тыныстары, агониялық тыныс немесе ақтық дем жатады. Бұл тыныс алулар ми жарақаты кездерінде, бас сүйек ішіндегі қысым жоғарылағанда (қан құйылуда, менингиттерде, өспелерде т.с.с.), ұйқы шақыратын немесе наркотикалық заттармен уланғанда пайда болады. Агониялық тыныс алуда тыныс алуға қабырға аралық бұлшықеттермен қоса мойын бұлшық еттері қатысады, науқас басын артқа шалқайтып аузымен ауа «қармайды».қ алқы
Сыртқы тыныс алудың қатты өзгерісі асфиксия кезінде байқалады. Асфиксияда (тұншығуда) қанға оттегінің түсуі тоқталады, қаннан СО₂шығарылмайды. Ол тыныс алу жолдары қысылғанда, олардың саңлаулары бөгде затпен бітелгенде, өкпеге сұйықтық жиналғанда (суға тұншыққанда), кеуденің екі жағында пневматоракс дамығанда болады. Асфиксия 3 сатыда өтеді:
1-ші сатысында инспирациялық ентігу дамып, организмнің жалпы қозуы, симпатикалық жүйке жүйесінің қозуы байқалады (көздің қарашығы кеңиді, тахикардия, гипертензия, жалпы дірілдеу, еріксіз дәрет пайда болады).
2-ші сатысында экспирациялық ентігу дамиды, парасимпатикалық жүйке жүйесінің қозуы байқалады (көз қарашығы кішірейеді, брадикардия, гипотензия байқалады).
3-ші сатысында тыныс алу тоқтайды, артериялық қан қысымы, жүрек соғуы анықталмайды, мұны терминальдық үзіліс дейді, мидың қызметі тоқтайды, көз қарашығы кеңиді, рефлекстер шақырылмайды. Ұзақтығы 5-10 секундтан 4-5 минутқа дейін. Содан соң агониялық тыныс алуға ауысып, дем алу мүлдем тоқтайды
Сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігінде организмде гипоксия дамиды, мидың, жүрек бұлшықетінің т.б. ішкі ағзалардың қызметтері бұзылады,
. Созылмалы тыныс алу жеткіліксіздігі өкпе-жүрек қызметтерінің біріккен ЖЕТІСПЕУШІЛІГІНЕ ӘКЕЛЕДІ.

44-БИЛЕТ

«Тыныс жетіспеушілігі» туралы түсінік. Тыныс жетіспеушіліктің жіктелуі. Критикалық жағдайларда тыныстың зақымдалуы. Жедел тыныс жетіспеушіліктің клиникалық суреті, диагностикасы, интенсивті терапиясы.

Артериялық қанның газдық құрамының жеткілікті қамтамасыз етілмеуі немесе оның сыртқы тыныс жүйесі функциясының артуымен қамтамасыз етілуі. Физикалық жүктеме кезінде немесе тыныштық жағдайда өкпенің газ алмасу қызметін толыққанды қамтамасыз ете алмауымен байланысты патологиялық жағдайы.

Этиологиясы. 1) Тыныс реттелуінің бұзылыстары(мидағы тыныс орталығына ісік өскенде,ми жарақаты, миға қан құйылғанда,дәрілердің, есірткілердің әсерінен тежелуі.)

2)Тыныс алу бұлшықеттеріне нерв импульстарының таралуының бұзылыстары

3) Кеуде қуысының қозғалуының бұзылыстары

4) Тыныс алу жолдарының бұзылыстары

5) өкпе тінінің бұзылыстары

Классификациясы. Клиникалық-функциялық көрсеткіштеріне байланысты:

-Обструкциялықт.ж(Бронхоспазм.Тыныс жолдарының өзегін тарылтатын бронхтар қабырғасының қабыну және склероздық процестер.Ұсақ бронхтардың сырттан басылуынан коллапсы.Бронхтардың өзегінде қақырық,кілегейдің жиналуы.Трахея мен ірі бронхтардың эксприциялық коллапсі)

-Рестрикциялык т.ж -тыныс бетінің азаюынан,керілудің шектелуінен болады

-Диффузды т.ж - альвеола – капиллярлық мембрананың қалыңдауынан, диффузиялық қасиетінің төмендеуі мына жағдайларда болады;

-Аралас

Аурудың ағымыныңсипатына байланысты:

. -Жедел тыныс жеткіліксіздігі

-Созылмалы тыныс жетіспеушілігі

А.Г.Дембонның жіктеуі клин.корінісі ж/е ауырлығы бойынша т.ж 3 дәрежеге бөлінеді:

І дәреже-ентігу ж/е тахикардия тек жоғары күштемеде (қанның газдық құрамы бұзылмайды.)

ІІ дәреже-ентігу ж/е тахикардия үйреншікті күштеме кезінде (Организмде оттегінің жетіспеу белгілері пайда болады.)

ІІІ дәреже-тыныштық қалыпта (Организмде оттегінің жетіспеу белгілерімен бірге көмірқышқыл газының жиналу көріністері пайда болады.)

Патогенезі бойынша:

ü гипоксемиялық - парен­химатоздық,өкпелік,немесе ТЖ Iтипі.

Паренхиматоздық (гипоксемиялық) ТЖ артериалды гипоксемиямен көрінетін қан құрамындағы СО₂ мөлшерінің төмендеуі немесе жоғарылауымен байқалады.Ол өкпе тінінің зақымдануына байланысты,өкпе ісігінде,пневмонияның ауыр түрінде,қышқылды аспирациялық синдромда және т.б салдары айқын гипоксемияны шақырады.

ü гиперкапниялық - вентиляциялық, "насостық", немесе ТЖ II типі.Вентиляционды (гиперкапниялық) ТЖ альвеолярлы вентиляцияның төмендеуінен пайда болады. Бұл формада қанда СО₂ ның жоғарылауымен,тыныстық ацидозбен,артериалды гипоксемиямен байқалады.

Тыныс жетіспеушілігінің клиникалық көріністері:

Ентігумен

Көгеруімен

Демалудың жиіленуі

Ал ақырғы кезінде, жүрек жетіспеушілігі қосылғанда, ісінулер көрінеді.

Науқастардың бір қатарында гипервентиляция салдарынан гипокапнияның белгілері байқалады:бас айналу,талып қалу,артериялық қысымның төмендеуі,аяқ бұлшықеттерінің құрысулары.

Диагностика:

— Толық анамнез жинау

— Шағымдарын талқылау

— Лабораториялық зерттеулер

— Спирометрия(Спирография көмегімен форсирленген өкпенің өмірлік сиымдылығын (ФӨӨС) және алғашқы секундтағы форсирленген тыныс шығарудың көлемі (ФТК₁) анықталады. ФӨӨС - бұл ауа көлемі, максимальді тез тыныс шығару кезінде, форсирленген тыныс шығару. Сау адамдарда ФӨӨС ӨӨС 75% жоғарлайды.

ФТК₁ ӨӨС индекс Тиффноға байланысты пайызбен есептейміз. Нормада 75-83%.ТЖ кезінде Тиффно индексі төмендейді.);

— Пикфлоуметрия(Пикфлоуметриямен тыныс шығарудың шың жылдамдығын анықтаймыз (ТШШЖ), яғни максимальді жылдамдық, максимальді толық тыныс алуда форсирленген тыныс шығару кезінде тыныс жолдарынан ауа шығуы мүмкін. ТЖ кезінде ТШШЖ нормадан төмен болады)

— Бронх өткізгізтігін зерттеу

— Қандағы газдың концентрациясын анықтау;

— Рентгенологиялық зерттеу;

Тынысжеткіліксіздігіндедиагностикағакөмектесетінорганизмдеоттегініңжетіспеубелгілері:1)Орталық нерв жүйесі функциясының бұзылыстары: ұйқының нашарлауы, эмоциялық белсенділіктің жоғарлауы, психикалық бұзылыстар.

2)Жүрек – тамыр жүйесі функциясының бұзылыстары: тахикардия, жүрек шығару көлемінің ұлғаюы, шеттік тамырлардың кеңеюі, өкпе гипертензиясы

3)Тыныс жүйесінің бұзылыстары: ентікпе, вентиляцияның күшеюі, негізгі алмасудың жоғарлауы, осыдан науқастардың біразы арықтайды

4)Қанның өзгерістері: полицитемия, гематокриттің және қан тұтқырлығының жоғарлауы, плазма көлемінің ұлғаюы, гипетромбоцитоз, ЭТЖ төмендеуі

5)Паренхималық ағзалардың дистрофиясы: бауырдың бүйректің және т.б фиброзы және амилоидозы.