Карточка №4

«Теориялық археология» курсы бойынша тест тапсырмалары (Емтихан материалдары)

НҰСҚА №1

1. Теориялық археологияның зерттеу пәні?

а) – ғылымның тарихын зерттейтін ғылым және белгілі бір тақырыпқа немесе тарихи заманға арналған жалпы зерттеулердің қосындысын көрсетеді; б) –оның негізгі салаларынан алынған дайын ғалыми нәтижелер ғылымның пәні болып табылады; в) – басқа ғылымға қарағанда дамды толық зерттейтін көпжақты ғылым; г) – адам қоғамының дамуын және осы дамудың заңдылықтарын заттық тарихи көздер арқылы зерттейтін тарихтың бөлімі; д) барлық жауаптар дұрыс емес.

1. Археологиядағы «Интерналистікбағыт» түсінігіне дұрыс анықтама беріңіз?

а) ғылыми қоғам бұл парадигма дәлелсіз болған жағдайда шешуге келетін болып есептелетін мәселелердің критерийлерді таңдай алатын кезеңнің археологиясы. Әрекет етуші парадигма ұсынып отырған амалдар өзі тудыратын мәселелерді ойдағыдай шешуге жол береді, бұл амалдарды қолдана отырып ғылым құбылыстың терең деңгейіне еніп кетеді; б) бағыт ғылыми тәртіптің даму суретін басқа әлеуметтік институттармен өзара байланысу жолдары арқылы толықтырады. Бұл бағыт ғылыми ойдың белгілі бір авторитарлық дәстүрлері орнайтын әлеуметтік-психологиялық процестерге мүдделі; в) ғылым дамуының тәртіптік факторларының ішкі зерттеулерінде жинақталған бағыт: интеллектуалды сабақтастың жолын шығару үшін, қолайлы теорияның критерийлерін таңдау және т.б. бұл бағыттарыдың біріншісі ғалымдардың іс-әрекетін басқаратын нормативті дәстүрге ерекше көңіл бөледі; г) ғылымның жақсы дамуының дағдарысы кезеңінің археологиясы. Дағдарыстың мағынасы ғылыми парадигманың өз уақытында қайта құрылуында. Кез келген дағдарыс парадигмаға күдіктен басталады және жақса зерттеудің ары қарай босауымен жалғасады. Бұл қатынаста дағдарыс кезіндегі зерттеу парадигмаға дейінгі зерттеуге өте ұқсас болып келеді. Дағдарыс кезеңінде көптеген ғалымдар теорияларға сенімдерін жоғалтады және дағдарыстан шығу үшін баламалы шешімдерді ойластыру үстінде болады, дегенмен олар бұл дағдарысқа әкелген парадигмадан ешқашан бас тартпайды; д) –зерттеу жолдарының дұрыстығы жөнінде, мәселелерді шешудің қалыпты жағдайы жөнінде жиі және шынайы пікірталастар кезеңіндегі ғылым. Олар парадигма алдындағы кезеңде туады. Дәл осы кезеңде археолог-ғалымдар өз салаларында басты мәселелер шешілді ме екені туралы пікірталасады, ал ғылыми ережелер бұрын болмаған мағынаға ие болады.

1. Археологиялық ғылымның классификациялық сатысы?

а) белгілі бір салада негізгі өзара байланыстарды есептеу кезеңі және артефакттарды әмбебап классификациялық жүйесін жасауға талпыныс, класаралық және өзара объектілердің қатынасы; б) бұл ғалымдар өз назарын шешуде өздерінің өнертапқыштықтарының жеткіліксіздігі кедергі болатын ғылым дамуының кезеңі; в) ескі парадигманың орнын басу революция деп атауға болады, бұл кезеңде тек қана мәселелер өзгеріп қана қоймай, барлық фактілер жүйесі және теориялар бұл орын басуды көреді; г) ғылыми мектептер, концепциялар және әртүрлі идеялардың пайда болу, қалыптастыру және қабылдау кезеңдері; д) ғалымдар барлық назарын топтардың бастапқы операцияларына, археологиялық материалдарды реттуге аударатын ғылымның даму кезеңі.

1. Қабырға бойындағы арнайы жантайма төсек қалай (ортаазиялық термин)?

а) Ритон; б) Сақпан; в) Суфа; г) Ошақ; д) Диван.

1. Мерзімдеудің дендохранологиялық әдісінің негізі?

а) әдістің негізінде үлгіден ауыр көміртекті есептеу принципі жатады; б) негізінде минералдың қалыптасу кезіндегі калий пайызын есептеу; в) мерзімдеудің негізінде ағаштардың жылдық шеңбері; г)есептеу негізінде магниттелген заттардың қалдықтары; д) оның негізінде калибрлеу жатады.

1. Теориялық археологияның микродеңгейі?

а) археологиялық көздерде фрагменттік көрінетін ескі білімдерді алуға бағытталған; б) тарихи өткен уақытты көресететін көздер ретінде материалдық ескерткіштерді тануға бағытталған мінездеме мен теориялық ережелерді дамытады; в) зерттеушіні тар ұйымдастырылған теорияларға бағыттайды: артефактті классификациялық археология; г)метаархеологиядан ерекшелігі құрылымының, әдістердің, археологиялық концепциялар мен теориялардың қасиеттері анализымен байланысты емес, археологиялық ақпарат түсінігінің теориятизациясымен байланысты; д) барлық жауаптар дұрыс емес

1. Теориялық археологияны зерттеудің мақсаты?

а) ғылым прогрессінің қозғаушы күшін анықтау, археологиялық бағыттар мен мектептердің пайда болу мен ауысу заңдылықтары; б) заттық көздерді статистикалық өңдеу; в) ғылыми өнімді болжау, бағалау, өлшеу және зерттеу әдістерін жетілдіру; г) археологиялық ғылымды субтәртіптерге классификациялау; д) жоғары бағалы нәтижелерді табу мақсатында өзара байланысты жарияланған кешендердің талдауы.

1. Модельдеудің әдіснамасы мен методикалық сұрақтарын қандай ғалымдар жетілдірген?

а) Рыбаков Б.А., Федоров-Довыдов Г.А.; б) Смирнов А.П., Кирпичников А.Н.; в) Граков Б.Н., Медведев А.Ф.; г) Генинг В.Ф., Бадлянов Л.Г., Черносвитов П.Ю.; д) Мартынов А.И., Авдусин А.Д.

1. Теориялық археологияның классификациялық құрылымын кім жасада?

а) Д.А. Авдусин; б) В.В. Варфоломеев; в) В.М. Массон; г) А.И. Мартынов; д) Е.Д. Граждаников.

1. «Палеоәлеуметтік анализ» әдісі өзіне қандай сатыларды қосады?

а) жерлеу құрылыстарының талдауы; б) қоныс материалдарын талдау; в) жерлеу дәстүрінің негізгі элементтерін зерттеу және қайта құру; г) ежелгі қалалардың материалдарымен демографияны талдау; д) класқа дейінгі қоғамның ыдырауының талдау.

1. Археологиялық тарихнаманың зерттеу пәні?

а) – ғылымның тарихын зерттейтін ғылым және белгілі бір тақырыпқа немесе тарихи заманға арналған жалпы зерттеулердің қосындысын көрсетеді; б) –оның негізгі салаларынан алынған дайын ғалыми нәтижелер ғылымның пәні болып табылады; в) – басқа ғылымға қарағанда адамды толық зерттейтін көпжақты ғылым; г) – адам қоғамының дамуын және осы дамудың заңдылықтарын заттық тарихи көздер арқылы зерттейтін тарихтың бөлімі; д) барлық жауаптар дұрыс емес.

1. Полеоэкономикалық модельдеу дегенімізді қалай түсіндіруге болады?

а) ежелгі қоғамдардың экономикалық әлеуетін белгілі бір көрсеткіштерде көрсететін шаруашылық кешенінің жалпы және оны құрайтын өзара байланысты салаларын зерттеу; б) ежелгі қоғамның шаруашылық әрекеттерінің жеке түрлерін қайта құру; в) әрбір әлеумет-мәдениетті және этникалық бірлестіктердегі еңбек эквивалентіндегі шығындары, әлеуметтік маңыздылығы және байлық туралы түсінігі; г) жерлеу дәстүрінің «заттық» белгілерін статистикалық өңдеу; д) ежелгі қоғамның әлеуметтік құрылымы.

1. Ағаш қимасымен немесе тас плиталы қабырғалары бар жерлеу құрылысы?

а) Катакомба; б) Оба; в) Жерлеу камерасы; г) Торевтика; д) Жерлеу.

14. Кәсіптің технологиялық зерттеуінің көрінісі?

а) өндіріс құралдарымен; б) өндіріс қалдықтарымен; в) қоныстарда шеберханалардың болумен; г) құрал-саймандардың қызметтік маңыздылығы; д) шикізаттық.

1. Радиокөміртектік әдіспен мерзімдемені анықтау үшін қолданылатын асыл материал?

а) қола; б) остеологиялық қалдықтар; в) органикалық заттар; г) кокс; д) күл және ағаш көмірі.

1. Е.Н. Черных бойынша кәсіп түсінігін көрсетіңіз?

а) бұл мамандық бөлім–шебер-мамандарды ерекшелеу; б) арнайы айырбас үшін бұйым; в) әр түрлі бұйымдарды өндірудегі қоғамдық еңбектің белгілі бір типінің ұйымы; г) бұйымдарды тапсырыс бойынша өндіру; д) ұйымның тауарлы, кішкентай өндірісті түрі.

1. «Компиляция» ұғымына дұрыс түсінік беріңіз?

а) археологиялық көздерде фрагменттік көрінетін ескі білімдерді алуға бағытталған; б) тарихи өткен уақытты көресететін көздер ретінде материалдық ескерткіштерді тануға бағытталған мінездеме мен теориялық ережелерді дамытады; в) зерттеушіні тар ұйымдастырылған теорияларға бағыттайды: артефактті классификациялық археология; г)метаархеологиядан ерекшелігі құрылымының, әдістердің, археологиялық концепциялар мен теориялардың қасиеттері анализымен байланысты емес, археологиялық ақпарат түсінігінің теориятизациясымен байланысты; д) барлық жауаптар дұрыс

18. Процессуалды археологияның қағидалары?

а) бір толық кешенге біріктірілген көптеген жүйелер; б) олардың дамуындағы құбылыстарды қарастыру, осы құбылыстың басқа құбылыстармен байланысын қарастыру; в) археологиялық анықтамаларын мәдени және мәдени үсті деңгейлерінде табу және өзінің ережелерді шығару түсінігін қосады; г) табиғи және әлеуметтік ортада қызметтік байланыстарда қалған артефакттарды түсіну ұғымы бар; д) барлық жауаптар дұрыс емес.

1. «Палеоэкономикалық модельдеу» терминін археологияға кім бірінші болып енгізді?

а) В.М. Массон; б) М.П. Грязнов; в) С.П. Бородовский; г) Е.Е. Кузминных; д) С.Н. Бибиков.

20. Ойыстары мен ирек тісті баспаларының кезектесуінен тұратын өрнек қалай аталады?

а) дақпыртты; б) баулы; в) ойыс-иректі; г) таспалы; д) фреска.

21. Тастарды ату үшін арналған қолдан жасалған қару?

а) тас атқыш; б) посад; в) арбалет; г) ұрыс алаңы; д) бокка.

1. Тастың бетінен өңдеу кезінде шыңдалған бөлігі қалай аталады?

а) Отщеп; б) Қырғыш; в) Чоппинг; г) Сопло; д) Ретушь.

1. «Макроархеологиялық теория»?

а) археологиялық көздерде фрагменттік көрінетін ескі білімдерді алуға бағытталған; б) тарихи өткен уақытты көресететін көздер ретінде материалдық ескерткіштерді тануға бағытталған мінездеме мен теориялық ережелерді дамытады; в) зерттеушіні тар ұйымдастырылған теорияларға бағыттайды: артефактті классификациялық археология; г)метаархеологиядан ерекшелігі құрылымының, әдістердің, археологиялық концепциялар мен теориялардың қасиеттері анализымен байланысты емес, археологиялық ақпарат түсінігінің теориятизациясымен байланысты; д) бұл ежелгі адамдардың өмір сүру түрлері мен оқиғаларын қайта құруға бағытталған көптеген пікірайтулардың жиынтығы.

1. Кеудеге тағылатын әшекей бұйым?

а) Гривна; б) Амулет; в) Сырғалар; г) Білезік; д) Пектораль.

1. «Контекстілі классификациялық археология» ұғымы қандай мағынаны білдіреді?

а) археологиялық анықтамаларын мәдени және мәдени үсті деңгейлерінде табу және өзінің ережелерді шығару түсінігін қосады; б) табиғи және әлеуметтік ортада қызметтік байланыстарда қалған артефакттарды түсіну ұғымы бар;в) археология адамдардың орналасу әдістерінің классификациясымен және зерттелуімен байланысады; г) құрылымдық археология және микротеорияда орын алады; д) барлық жауаптар дұрыс.

1. Жерлеу кешендері қалай аталады?

а) Мола; б) Некрополь; в) Қорым; г) Кенотаф; д) Мегалиттер.

1. Қандай ұғым өзінің контекстіне «мәдени классификациялық археологияны енгізеді»?

а) құрылымдық археология және микротеорияда орын алады; б) археология адамдардың орналасу әдістерінің классификациясымен және зерттелуімен байланысады; в) археологиялық анықтамаларын мәдени және мәдени үсті деңгейлерінде табу және өзінің ережелерді шығару түсінігін қосады; г) табиғи және әлеуметтік ортада қызметтік байланыстарда қалған артефакттарды түсіну ұғымы бар; д) барлық жауаптар дұрыс емес

1. Археологиядағы «экстерналистік бағыт» ұғымына анықтама беріңіз?

а) зерттеу жолдарының дұрыстығы жөнінде, мәселелерді шешудің қалыпты жағдайы жөнінде жиі және шынайы пікірталастар кезеңіндегі ғылым. Олар парадигма алдындағы кезеңде туады. Дәл осы кезеңде археолог-ғалымдар өз салаларында басты мәселелер шешілді ме екені туралы пікірталасады, ал ғылыми ережелер бұрын болмаған мағынаға ие болады; б) бағыт ғылыми тәртіптің даму суретін басқа әлеуметтік институттармен өзара байланысу жолдары арқылы толықтырады. Бұл бағыт ғылыми ойдың белгілі бір авторитарлық дәстүрлері орнайтын әлеуметтік-психологиялық процестерге мүдделі;в) ғылымның жақсы дамуының дағдарысы кезеңінің археологиясы. Дағдарыстың мағынасы ғылыми парадигманың өз уақытында қайта құрылуында. Кез келген дағдарыс парадигмаға күдіктен басталады және жақса зерттеудің ары қарай босауымен жалғасады. Бұл қатынаста дағдарыс кезіндегі зерттеу парадигмаға дейінгі зерттеуге өте ұқсас болып келеді. Дағдарыс кезеңінде көптеген ғалымдар теорияларға сенімдерін жоғалтады және дағдарыстан шығу үшін баламалы шешімдерді ойластыру үстінде болады, дегенмен олар бұл дағдарысқа әкелген парадигмадан ешқашан бас тартпайды; г) ғылым дамуының тәртіптік факторларының ішкі зерттеулерінде жинақталған бағыт: интеллектуалды сабақтастың жолын шығару үшін, қолайлы теорияның критерийлерін таңдау және т.б. бұл бағыттарыдың біріншісі ғалымдардың іс-әрекетін басқаратын нормативті дәстүрге ерекше көңіл бөледі;д) ғылыми қоғам бұл парадигма дәлелсіз болған жағдайда шешуге келетін болып есептелетін мәселелердің критерийлерді таңдай алатын кезеңнің археологиясы. Әрекет етуші парадигма ұсынып отырған амалдар өзі тудыратын мәселелерді ойдағыдай шешуге жол береді, бұл амалдарды қолдана отырып ғылым құбылыстың терең деңгейіне еніп кетеді.

1. Металлдан жасалған бұйымдарды рельефті түрде өңдеу қалай аталады – өрнектеу, шекіме?

а) жабынқыш; б) тегістеу; в) дақпыртты орнамент; г) тигель;

д) торевтика.

1. Археологиялық объектілердің жиынтығы қалай?

а) Акрополь; б) Мүсіндеу; в) Археологиялық кешен;

г) Археологиялық мұражай; д) Жерлеу кешені.