Жүктердiң негiзгi қасиеттері

Үйiлмелі жүктердiң негiзгi қасиеттерi:

Орнатылаған табиғи қиябет бұрышы, немесе қалыпты күйдегі бұрышы. Штабелдiң негiзгі жазықтығының аралығындағы бұрыштар, бұл жүктің түрімен кондиционды күйіне тәуелдi. Қопсыған және кеуектi үйiлмелі жүктердің үлкен қалыпты бұрышы болады қатты шақпақ жүкке қарағанда. Ылғалдылық ұлғайған сайын қалыпты бұрышыда үлкее береді. Үйiлмелі жүктерiнiң сақтау мерзімі ұзарған сайын. Тығыздау есебiнен және жатып қалған жүктердің қалыпты бұрышы ұлғайады.Табиғи қиябет бұрышын қалыптыдан қозғалыс арқылы танып бiледi. табиғи қиябет бұрышы тыныштықта 10-18ге көбірек 10-18^о қозғалыстан гөрі (транспортер лентасында)

Үйiлмелі жүктердің түйiрөлшемдiк құрамы сату шарттарында және тасымалдау құжаттарында көрсетiледi. Кен және көмiрлер түріне және түйiрөлшемдiк құрамына байланысты сыныптарға жiктеледi. Мысалы, (Антрацит) көмiрі көмiрдiң көсегiнiң өлшемiне сыныптарға (мм) бөлінедi: тығыз 110 және оданда көп; iрi 50-100; 25-50-шi жаңғақ; майда 13-25;дәнек 6-13; 6дан кем үгiндi. Жүктiң түйiрөлшемдiк құрамы механикаландырудың әр түрлi схемаларының жүктерді түсiру жұмыстарын қолдану мүмкiндiгін анықтайды.

Отырып қалуы – үйiлмелі жүктердің тығыздалуы салдарынан бiрiгiп және төменгi қабат жүктерін жоғарғы қабат жүктерінің басуынан болады. Отырып қалуына жүктердің қасиеттері, кеменiң корпусының дiрiлдеуi толқынның әсерінен, жүзудiң ұзақтығы және жүктеменiң әдiсi әсер етеді. Рейстегi астықтың отыруы 2, 5 8%.

Сусымалы – егер жоғарғы жағы бос болып тасымалдау кезінде жүктер бiр жиектен екіншісіне тербелістің әсеріне себiлуі үйiлмелі жүктерге тән қасиет. Тербелістің әсеріне кеме нәтижесінде ауытқып аударылуы мүмкін. Өткiзiлген тәжiрибелердің көрсеткіштері бойынша жүктердi аудару заңдары сұйықтың ағысының заңдарынан өте жақсы өтеді. Жүктiң бетінің бөлшектерінің iлiнiс күштерi ауытқып бастапқы моментке әсер ету нәтижесiнде жүктердің беті қозғалыссыз болады, бiрақ крен белгілі бір мәнге жеткенде себiлген жүктердің бетi және көкжиектiң аралығында ғы қалыпты бұрыш 8-10^о асып кеткен жағдайда жүктердің салмағы крен жаққа қарай ығысады. Креннің қарсы жаққа орын ауыстыруы ауырлық орталығының жылжу есебiнен мүмкін.

Тиеу көлемi - жүк таситын бөлмедегi 1 т жүктің орын алатын көлемі. Жүктерді тасымалдау кезінде астық жүктерiн тиеу көлемі жағынан бидай, бұршақ, (1, 13-шi, 54 м3/т) күрiш жүктер бойынша "Ауыр" жiктелетiн белгi қара бидай, арпа болып табылады және "Жеңiл" - сұлы, жержаңғақ, зығыр тұқымы, (1, 50-шi, 7 м3/т) күнбағыс.

Ылғалдылық - жүктің негізгі күйінің көрсеткіші, оған өздiгiнен қызу, мүмкiндiгі жатады. Жүктердiң ылғал тартқыштығы ауаның ылғалдылығына байланысты.. үйiлмелі жүктердiң үлкен ылғалдылығы олардың массасының ұлғаюына артынан флоттың тасымалдау қабiлеттiлiгiнiң жоғалтуына алып келедi және астықтың бұзуына. Экспорттық астықтың қалыпты ылғалдылығы - 11-14%. 16% ылғалдылығы бар дәнді дақылдарды тасымалдауға қабылдауға рұқсат етiлмейдi.

Өздігінен қызу –. Өсiмдiк текті жүктердің сапасын кенет нашарлауы үш себепке байланысты: биологиялық процестер "тыныс алу", микроорганизмдер және зиян келтiрушiлер. Шамадан тыс тиелгенде астық және ауыл шаруашылық өнiмдерi (мақта, Зығыр, Сена) өздiгiнен қызу нәтижесiнде жүктердің температурасы 85-90^оС, жете алады соның нәтижесінде жүктің тауарлық сапасы зақымдалуы мүмкін.

Өздiгiнен жану - өсімдік текті жүктердің арасында болатын биологиялық және химиялық проценстердің әсерінен бөлінетін жылу. Өздiгiнен жануға өсiмдiк текті жүктердің көптеген түрі бейім: астық дақылдар, талшықты майлар, торф, тас және қоңыр көмiрлер, ағаш көмiрi, сонымен бiрге кейбiр кендер және кен қойыртпалары.

Астық өнімдері, көкенiстер және жемiстер "тыныс алу " барысында оттегіні жұтып көмiрқышқыл газын шығарады. "Тыныс алу" энергиясы жүктiң қасиетіне байланысты, әсіресе температурамен ылғалдылықтың өсуiмен ұлғайады. Температурамен ылғалдылықтың жоғарылауы өсімдік текті жүктердің арасында бактериялардың пайда болуына мүмкiндiк туғызады және өздiгiнен қызуымен қатар өздiгiнен жануына әкеледі. Микроорганизмдардың тiршiлiк әрекетi жүктi ары қарай қыздыруға алып келедi. Егер жүкке аз жылу еткiзумен ие болса, онда сараман жылулық жинақталады және температура жоғарылайды. Микроорганизмдер 70^° және оданда жоғары температурада жойылады бірақ өсімдіктермен оттегі және ауаның арасындағы химиялық реакция жалғаса береді.Бұл жүктiң өздiгiнен жануына немесе көмiрленуіне алып келедi. Астық өнімдерін өздiгiнен жанудан сақтап қалу үшiн бөлінетін газдармен жылудан жүк таситын бөлмелерді тұрақты желдету керек.

Қазып алынатын жер асты көмiрлердi тасымалдау мен сақтау процесінде көмiртектiң тотығуынан жүктi сапасыныі жоғалуымен санының азаюына калып келеді. Бұл жоғалтуларды шамасы маркасына, көмiрдiң сортына және сақтау температурасына байланысты болады. Мысалы, көмiрлердiң өздiгiнен жануының шешушi факторы ретінде химиялық процестердің өзара көмiрдiң ауамен отегiнің көмiртегi және сумен байланысы. Көмiрлердiң тотығуы екi кезеңге жiктеледі. Бірінші кезеңде (20-25^оС температурасында) оттегі тұрақтылығы аз қышқылды түзеді. Екiншi кезеңде (25-180^оС температурасында) т құрақтылығы аз қышқыл қосындысының ыдырауы басталады. Сонымен бiрге тотықтырғыш процесінің 60-70% барлық жылу энергиясы босайды. Жылудан бөлініп ыдыраған элементтер белсендi оттегімен жүктi бастапқы жаңа үлестерiнiң тотығуларына мүмкiндiк туғызады.

Жүктердің температуралары белгілі бір өлшемге жеткенде өздiгiнен жану процесстi басталады бұл қауіпті температура деп аталады.Қазып алынатын көмiрлер үшiн қауіпті температура ретінде жұмыс iстейтiн нұсқауларға сәйкес: Россейде - 60^оС; Англияда - 58 - 75^оС; АҚШ - 75 - 85^оС.

Көмiрлердiң өздiгiнен жануына штабелдiң аэрациясы себеп болады, сыртқы жылу көздері, әртүрлi маркалы сорттар және жүк партияларын араластыру бөтен қоспаларды сұрыптау және магистралдiқ тұрбалар, күн радиациясы әмер етеді.

Көмiрлердiң ылғалдануы өздiгiнен жану қабiлеттiлiгiн төмендетедi. Тасымалдау кезінде көмірлердің температурасы 40-45^оС қауiптi болып есептеледi.

Жатып қалғандық жүк бөлшектерiнiң мықты iлiнiсіп және максималды тығыздығымен бейнеленедi. Бұл жүктерде сусымалы қасиеттерiнiң жоғалуына алып келедi. Жатып қалған жүктерге кен концентраты, селитра, ас тұзы, калий және азотты тыңайтқыштар, сульфаты жатады. Жүктердің жатып қалуының себебі жүктердің бөлшектерiнiң басылып iлiнiсуі болып табылады, ерiтiндiлердiң, тұздардың кристалдануы, жүктердегi химиялық реакциялар.

Жатып қалғандықтың дәрежесi жүктің өлшеміне, формасына және бөлшектерiнiң беткі сипаттамасына және қоспаларына, сақталуына, оның ылғалдылығымен ылғал тартқыштығына, сыртқы ортаның әсерiнiң сипаты, тасымалдауды ұзақтығы және қалау биіктігіне байланысты.

Қату - терiс температура кезінде жүктiң қатты массаға айналып өз сусымалдығын жоғалту қасиеті. Бұл қасиет жүктiң жатып қалу қасиетіне ұқсас. Сонымен бiрге қатуда жүктiң бөлшектерiнiң жабысуы және жүктiң кедiр-бұдырлы беткі қабатында кішкентай бөлшектері көбiрек және ылғалдылығысерпімділігі көбiрек болады. Қату қасиетіне келесі жүктер бейім: ең үлкен дәрежеде кеуектi және майда дәндi кендер, күкiрттi және мыс колчедандары, дымқыл көмiрлер, құм, тұз, апатитты, кендердiң фосфориттері, бокситтер, мыс, темiр, маргандар, қорғасын, мырыш концентраттары және т.б жүктер.

Пісірілуі - температураның өзгерiсiнің әсерiнен жүк бөлшектерiнiң жабысуы. Гудрон, асфальт, сонымен бiрге кен соттарының ыстық күйiндегi трюмға түсетiн агломераттары. материалдары ыстық күйінде жабысады. Жабысу процесі жатып қалғандықтың процессiне ұқсас процесс.сондықтан олар Тарада немесе мамандандырылған кемелерде тасу керек. Мысалы, агломератты тасымалдағанда қабығы қызады оны ыстық күйінде тасиды. Жүкте жабысу процесінің ықпалын кiшiрейту үшiн арнайы кеме құрылымдарын салады жүктi жолда суық күйінде тасымалдау немесе сақтап қалу үшін.

В қосымшасы