Дәріс тақырыбы: Компьютерлік сауаттылық, білімділік және мәдениет

Дәрістің мақсаты: Оқушының сапалы білімнің 3 сипаттамасын қарастыру.

Тақырып бойынша қарастырылатын сұрақтар:

1. Компьютерлік сауаттылықпен білімділік.

2. Ақпараттық мәдениет.

Дәрістің тезисі Әдеттегі сауаттылық пен компьютерлік сауаттылықты салыстырып, компьютерлік сауаттылықты - ЭЕМ көмегімен санау, жазу, оқу, сурет салу, ақпаратты іздеу қабілеттері деп айта аламыз. Жоғары, қалыптасқан сауаттылықтың белгісі бұл - өз бетімен және ЭЕМ-ді қолдана отырып тиімді жұмыс істеу. Бұл оқушыларды оқытудағы ең бірінші сипаттамасы болып табылады.

Компьютерлік сауаттылықтың артықшылығы молайып, қолдану аясы кеңейіп, ол жүйелік сауаттылыққа дейін жетті. Басқа да, біршама нақтылы категория - компьютерлік білімділік сияқты оқудың екінші сипаттамасы керек. Информатиканың контекстінен алынған негізгі белгілері білімді адамның қарапайым ойларынан шығады. Оған жататындар:

- негізгі, мүмкін компьютерлік емес мамандықпен байланысты компьютерлік әдебиетті жиі оқу;

- кең білімділік, көптеген бағдарламалар және компьютерлер арасында бағдарлау, олардың мүмкіндіктерін білу;

- нақты жұмысқа қолайлы бағдарламалық жүйені (БЖ) таңдай білу;

- нақты бағдарламалық жүйенің сапасына баға беру қабілеті;

- өзінің бағдарламалық жүйе кітапханасының бар болуы және оның уақытылы кеңейтілуі;

- жақсы көретін және жақсы көрмейтін бағдарламалық жүйесі болуы;

- ЭЕМ-ді қолданғандағы артықшылықтар мен шектеулерді түсіну.

Мектеп мұндай білімді қамтамасыз ете алмайтыны анық, бірақ оның негізін салып, қажеттігін қалыптастыруы керек:

Оқушының сапалы білімнің үшінші сипаттамасы - ақпараттық мәдениет. Ол мүмкін жалпы даму деңгейінің жеке ойлау сипаттамасындағы байланысты қарасытырады. Біз осыдан өте белсенді мәдениет түрін бар болу мүмкіндігін көреміз. Бұл ең әуелі контекстік жалпы адамдық құндылықта компьютерді қолдану әдебі. Адамның қалыпты іс-әрекетін ғасырлар бойы, бақылайтын өсиеттер стилінде де нақты айтуға болады:

- Біреудің ақпаратын кездейсоқ немесе әдейі «құртып алма» (осыдан вирустық шығармашылық пен жағымсыздық туындайды);

- Біреудің бағдарламасын немесе деректерін «ұрлама», мұндағы мәселе- көшірілген ақпарат иесінен зат ретінде бөлінбейді, ал ақпарат жалпы жағдайда мүлдем тауар болып саналмайды. Мұндағы мәдениеттің минималды талабы - біреудің еңбегінен өзіңе пайда түсірмеу және тегін алынғанда автордың келісімімен тегін тарату керек. Автордың келісімінсіз көшіру және тіпті көшіруден қорғауды бұзу өзінің меншігіне иемдену болып табылады. Қорғауды бұзудың абстрактілігі істің мәнін өзгертпейді.

- Компьютерлік фонатизмнен «хакерліктен», бағдарламалар мен тілдерден шектен тыс «тоқтап қалудан» нақты өмірді компьютерлік ортада тарылтуға тырысудан бас тартуды білдіретін «өзіңе табынушыны жаратпа». Дүниетанымның шеңберінде – бұл барлығын біреуден мәңгілікке түсіндіруге тырысудың алдын алу, бұл жағдайда компьютердің метофорасы арқылы түсіндіру болып табылады;

- «Жалған куәгер болма» яғни нашар білетін бағдарламалар мен мәліметтерді талқылама;

- «Жақыныңды өзіңдей жақсы көр»: достарыңа кеңеспен мысалдармен көмектес, жалпы жадта артық орын алма, көшірмелер мен ескірген файлдарды өшір, жұмыс істеп біткен соң, жадты қалпына келтір.

Ақпараттық мәдениетте эстетикалық мазмұн да бар – информатикадағы қысқа, түсінікті, қызықты, тез, әмбебап алгоритмді көре білу, бағалай білу және құра білу, қорытындыны (қағаз және экран бетінде) әдемі безендіріп, графикалар және түстерді тиімді қолдана білу.

Ақпараттық мәдениеттің бөлігі болып өзіндік пән табылады. Ол мәтіндік алгоритмнің құрылымданған жазбасы, бағдарламалық өнімге түсініктеме беру, өзі және басқалар үшін, барлық құрылған жүйені көрсетіп, өзінің мәліметін ішкі жадқа сақтауды ұйымдастыру, ЭЕМ мен жұмыс істеу кезіндегі жақсы әдет қалыптастыру болып табылады.

Енді көріп тұрғанымыздай, практикалық білімнің мақсаты компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру, жалпы білім және ақылдың дамуының мақсаты комьпютерлік біліммен байланысты, ал тәрбиелеу мақсаты ақпараттық мәдениетті қалыптастыру. ЭЕМ мен жұмыс істеу меңгеру деңгейі, сауаттылық, білімділік және мәдениет арасында бірмәнді байланыс жоқ. Мүмкін бағдарлама құра алмайтын қолданушының бәрі білімді, ал қиялшыл бағдарламалаушы - өзінің сүйікті Си тілінен басқа ештеңе білмейді деп айтайық. Бұл көзқарастан вирус таратушы бәрінен де сауатты, мүмкін тіпті білімді, бірақ әрине онда мәдениет жоқ.

Сонымен, егер информатиканың біліктілік деңгейі өссе, мәдениет деңгейінің өсуіне қосылмайды, ақырында мүмкін компьютерлік желінің өсу беталысы ескіріп барлығы негатипті болуы мүмкін. Сондықтан қосымша білім де зиянды болуы мүмкін.

Сол себептен, компьютерді оқытудағы аталған үш мақсат педагогтің бағытталған талпыныстарын талап етеді және ол жай ғана автоматты түрде материалды игеруге қол жеткізілмейді. Түсініктісі мұғалім мысалынан басқа, тәрбиелеудің әсершіл тәсілі жоқ.

Өзін - өзі бақылауға арналған тапсырмалар:

Қорғауға берілген реферат тақырыптары:

1. Компьютерлік сауаттылыққа арналған оқу-әдістемелік құралдар.

2. Ақпараттық мәдениет негіздері.

3. Компьютердің пайдасы мен зияны.

Негізгі әдебиеттер /5-6/,

Қосымша әдебиеттер/4,20,21/.