Даследаванні 2 страница

Тэма 7. Адмена прыгоннага права ў Беларусі.

1. Абвастрэнне сацыяльна–эканамічнай і палітычнай сітуацыі ў Расійскай імперыі ў сярэдзіне ХІХ ст. Асаблівасці праяўлення ў Беларусі.

2. Падрыхтоўка сялянскай рэформы ў Беларусі.

3. Рэалізацыя сялянскай рэформы:

а) агульныя прынцыпы і палажэння рэформы;

б) спецыфіка мясцовых «Палажэнняў» для беларускіх губерняў, унясенне змен у 1863 годзе;

в) рух сялян Беларусі ў 1861 – 1862 гг.

4. Змены ў становішчы дзяржаўзных сялян і іншых катэгорый сельскага насельніцтва.

5. Характар, вынікі і гістарычнае значэнне аграрнай рэформы.

Літаратура:

Бейлькін Х. Аграрная рэформа 1861 г. у Беларусі і яе асаблівасці // Беларускі гістарычны часопіс. 2001. № 1.

Калюта В. Крестьянский вопрос и земельная реформа 1861 г. в Западной Беларуси // Веснік гродненскага дзяржаўнага ун–та. Серыя 1. Гісторыя. 2000. № 2.

Панюціч В.П. Рэформы дзяржаўных сялян Беларусі (канец 50–х – 70–я гг. ХІХ ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1996. № 3.

Рэберт Н. Адмена прыгоннага права ў Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. 2002. № 5.

Улащик Н. Предпосылки крестьянской реформы 1861 г. в Литве и Западной Белоруссии. Мн., 1965.

Фридман М. Б. Отмена крепостного права в Белоруссии. Мн., 1958.

Чэпа Н. Б. Рэформа 1861 г. і зямельныя надзелы беларускіх сялян // Веснік БДУ. Сер. 3. 1989. № 3.

Пытанні і заданні:

Растулмачце, чаму ўрад вырашыў пачаць падрыхтоўку сялянскай рэформы з заходніх беларускіх і літоўскіх губерняў?

Якую ролю адыграла дзяржава ў правядзенні рэформы 1861 г.?

Якія установы рыхтавалі рэформу на Беларусі? Якім быў іх склад?

Складзіце храналагічную табліцу падрыхтоўкі і правядзення сялянскай рэформы на Беларусі.

Як змянілася становішча памешчыкаў і сялян Беларусі у выніку рэформы 1861 г.?

Тэма 8. Паўстанне 1863 г. у Беларусі.

1. Прычыны, ідэалагічная і матэрыяльная падрыхтоўка паўстання. Склад і мэты асноўных плыняў паўстання.

2. Пачатак і ход паўстання ў Польшчы і на Беларусі.

3. Меры царскай адміністрацыі ў сувязі з паўстаннем.

4. Прычыны паражэння паўстання, яго характар.

Літаратура:

Біч М. Нацыянальнае і аграрнае пытанне ў час паўстання 1863 – 1864 гг. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 3.

Восстание 1863 г. и русско–польские революционные связи 60–х годов:. Сб. ст. и материалов / Под ред. В. Д. Королюка и др. М. Изд–во АН СССР, 1960.

Восстание в Литве и Белоруссии 1863–1864 гг.: Сб. документов. М.; Вроцлав: Наука, 1965.

Грыгор’ева В. Каталіцкае і праваслаўнае духавенства ў паўстанні 1863 г. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 3.

Дарашчонак П. Беларуская аўтаномія ў друку часоў паўстання 1863 г. // Веснік БДУ. 1999. № 2.

К. Калиновский: из печатного и рукописного наследия: Сборник. Мн.: Беларусь, 1988.

Каліноускі Кастусь: За нашую вольнасць: Творы, дакументы / Навук. рэд. Я. Янушкевіч Мн., 1999.

Кастусь Каліноўскі (1838–1864): Материалы респ. науч. конф., посвящ. 150–летию со дня рождения выдающегося бел. революционера–демократа и мыслителя К. Калиновского / [Сост. Я. И. Мараш. Гродно, 1988.

Кастусь Каліноўскі: Бібліягр. паказ. Мн.: БДУ, 2000.

Кісялёў Г. В. На пераломе дзвюх эпох: Паўстанне 1863 г. на Міншчыне. Мн.: Полымя, 1990.

Миско М. В. Польское восстание 1863 года. М.: Изд. АН СССР, 1962.

Паўстанне 1863 года і яго гістарычнае значэнне: Матэрыялы міжнар. навук. канф., 10–11 кастр. 2003 г. Брэст: Лаўроў, 2004.

Повстанческое движение в Гродненской губернии 1863–1864 гг. Сб. документов и материалов. / [составители; Т. Ю. Афанасьева и др.; под редакцией Д. В. Карева]. Брест: Академия, 2006.

Показания и записки о польском восстании 1863 года Оскара Авейде. М. Изд–во АН СССР, 1961.

Ревуненков В. Г. Польское восстание 1863 года и европейская дипломатия. Л. ЛГУ, 1957.

Русско–польские революционные связи: Восстание 1863 года. Материалы и документы. Том 1. М.: Изд. АН СССР, 1963.

Русско–польские революционные связи: Восстание 1863 года. Материалы и документы. Том 2. М.: Изд. АН СССР, 1963.

Смалянчук А. К. Каліноўскі ў польскай гістарычнай традыцыі // Спадчына. 1998. № 2.

Смалянчук А. Ф. Паміж краёвасцю i нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх i літоўскіх землях, 1864 – лют. 1917 г. 2–е выд., дапрац. СПб.: Неус. прясцяг, 2004.

Смирнов А. П. Кастусь Калиновский. М. Соцэкгиз, 1959.

Смирнов А. П. Кастусь Калиновский. Мн.: Соцэкгиз, 1963.

Смирнов А. Ф. Восстание 1863 года в Литве и Белоруссии. М. Изд. АН СССР, 1963.

Смирнов А. Ф. Революционные связи народов России и Польши 30–60 гг. ХІХ в. М.: Соцэкгиз, 1962.

Смірноў А. П. Кастусь Каліноўскі ў паўстанні 1863 г. Мн., 1959.

Шалькевич В. Д. Кастусь Калиновский: Страницы биографии. Мн.: Университетское, 1988.

Шалькевіч Б. Ф. Общественно–политическая мысль Беларуси конца 18 – 60 гг. 19 в. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта – Сер. 3. Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. 1997. № 1. С. 8 – 11.

Щеглов Г. Э. 1863–й. Забытые страницы. Мн., 2005.

Пытанні і заданні:

Якія рэвалюцыйныя і вызваленчыя рухі аказалі ўздзеянне на падрыхтоўку паўстання 1863 г.?

Параўнайце праграмы паўстанняў 1830–31 гг. і 1863 г.. Што ў іх агульнага, чым яны адрозніваліся?

Прааналізуйце дакументы № 14 і 15 (Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. – С. 267 – 289). Якія высновы можна зрабіць аб сацыяльным складзе паўстанцаў? Аб адносінах сялян да ніх? Растулмачце свае разважанні.

Зрабіце храналагічную табліцу паўстання 1863 г. на Беларусі.

Якія вынікі паўстання 1863 г. для Беларусі?

Тэма 9. Палітыка царскага урада на Беларусі ў 60–90–я гг. ХІХ ст.: рэформы і контррэформы.

1. Мерапрыемствы урада па ліквідацыі наступстваў паўстання 1863 г.на беларускіх землях. Барацьба з польскім уплывам.

2. Асаблівасці правядзення рэформ 60–70–х гг. на Беларусі, іх значэнне.

3. Эканамічная, саслоўная і нацыянальная палітыка урада ў 70 – 90 я гг. ХІХ ст. Асаблівасці контррэформ на Беларусі.

Літаратура:

Гармиза В. В. Подготовка земской реформы 1864 г. М., 1957.

Грибко И. П. Из истории городского общественного управления на территории Беларуси (конец 19 – нач. 20 вв.) // Веснік БГУ. 1996. № 1.

Гронский А. Д. Борьба против политического движения на территории Беларуси во второй четверти ХIX – начале ХХ в. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.

Грыбко І. Выбары ў гарадскія думы ў Беларусі ў другой палове 70 – пач. 90–х гг. ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 2002. № 6.

Грыгор'ева В. В. Каталіцкая царква на Беларусі ў другой палове XIX – пачатку XX ст. // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч.1. Гісторыя Беларусі. Мн.: Універсітэцкае, 1994.

Дякин В. С. Национальный вопрос во внутренней политике царизма (XIX в.) // Вопросы истории № 9. 1995. С. 130–142.

Жытко А. Палітыка самадзяржаўя па абмежаванню землеуладання дваран–католікаў на Беларусі (1861 – 1914 гг.) // Гісторыя: праблемы выкладання. 1997. № 1.

Забаўскі М. М, Рацько А. Ф. Буржуазныя рэформы у Беларусі у другой палове XIX – пачатку XX ст.: вучэб.–метад. дапам. [для студэнтаў ВНУ]. Мн. БДПУ, 2004.

Западные окраины Российской империи. М.: Новое литературное обозрение, 2006.

Миндлин А. Б. Правительственные комитеты, комиссии и совещания по еврейскому вопросу в России в XIX – начале XX века // Вопросы истории. 2000. № 8. с. 43–61.

Рессин Г. Закон и вечность. Царская политика в еврейском вопросе. // Родина. Российский исторический иллюстрированный журнал. Специальный выпуск. Евреи в России. 2002. № 4–5. С. 77–83.

Сакалова М. Кансерватызм на Беларусі ў ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 1.

Самбук С. М. Политика царизма в Белоруссии во второй половине ХІХ века. Мн., 1980.

Самбук С. Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX века. Мн.: Наука и техника, 1980.

Свіб А. Ф. Асаблівасці правядзення расійскай судовай рэформы 1864 г. на Гродзеншчыне // Весці АНБ. 1993. № 4.

Свіб А. Ф. Палітыка–прававыя сродкі барацьбы царызму супраць польскага ўздзеяння і вызваленчага руху на Беларусі ў другой палове ХІХ ст. // Весці НАН Беларусі. 1993. № 1.

Слабажанін В. П. Да гісторыі ўвядзення земства у Беларусі (1864 – 1911). // Весці АН Беларусі. 1983. № 4.

Слобожанин В. П. Земское самоуправление в Беларуси (1905 – 1917 гг.). Мн, 2003.

Смалянчук А. Паміж краёвасю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 – люты 1917 гг. СПб.: Неўскі праспект, 2004.

Функ Ю. В. Яўрэская дабрачыннасць у заканадаўчых актах Расійскай імперыі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст. // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 1999. № 3. С. 69–78.

Цьвікевіч А. «Западно–руссизм». Нарысы з гісторыі грамадскай мысьлі на Беларусі ў XIX i пачатку ХХ в. Мн., 1993.

Пытанні і заданні:

На якія этапы можна падзяліць палітыку ўрада на беларускіх землях? Вызначце осноўны іх змест.

У чым заключаліся асаблівасці рэалізацыі буржуазных рэформ на Беларусі?

Якое месца ў палітыке ўрада займала сялянскае пытанне? Чаму? Якія захады па яго вырашэнню прымаліся?

Складзіце храналагічныя табліцы: а) канфесійная палітыка царызму ў другой палове XIX ст.; б) нацыянальная палітыка царызму ў другой палове XIX ст.

Тэма 10. Сацыяльна–эканамічнае развіццё Беларусі
ў другой палове ХІХ ст.

1. Станаўленне капіталістычных адносін у сельскай гаспадарцы Беларусі ў 60–90–е гг. ХІХ ст.

а) землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі;

б) новыя з’явы ў памешыцкай і сялянскай гаспадарках;

в) аграрны крызіс і спецыялізацыя сельскай гаспадаркі;

г) эканамічныя і сацыяльныя наступствы пранікнення капіталістычных адносін у сльскую гаспадарку Беларусі.

2. Развіццё прамысловасці і гарадоў Беларусі ў 60–90–е гг. ХІХ ст.

а) спецыялізацыя прамысловасці Беларусі, асаблівасці яе галіновай структуры;

б) асаблівасці арганізацыі прамысловасці і прамысловай рэвалюцыі на Беларусі;

в) прамысловае і сацыяльна–культурнае развіццё гарадоў;

3. Развіццё транспарту, гандлю, кэдытна–фінансавай сістэмы на Беларусі ў 60–90–е гг. ХІХ ст.

а) будаўніцтва чыгунак, развіццё іншых шляхоў зносін;

б) станаўленне і дзейнасць на Беларусі крэдітна–фінансавых устаноў;

в) новыя з’явы ў арганізацыі гандлю;

г) узнікненне нацыянальнага рынку, яно ўключэнне ў агульнарасійскі і еўрапейскі.

4. Змены ў сацыяльнай структуры грамадства Беларусі ў другой палове ХІХ ст.

Літаратура:

Абезгауз З. Е. Развитие промышленности и формирование пролетариата Белоруссии во второй половине XIX века. Мн.: Наука и техника, 1971.

Абезгауз З. Е. Уплыў чыгунак на эканамiчнае развiццё Беларусi ў другой палавiне XIX ст. // Весцi АН БССР. Серыя грамацкiх навук. 1968. № 2.

Бараноўскi Л. С. Дэмаграфiчная характарыстыка рабочых Гомельскiх майстэрань Лiбава–Роменскай чыгункi (кан. XIX – пач. ХХ ст. ст.). // Весцi АН БССР. Серыя грамацкіх навук. 1973. № 4.

Бараноўскi Л. С. Заработная плата i сямейны бюджэт чыгуначнiкаў Беларусi канца XIX – пачатку ХХ ст. // Весцi АН БССР. Серыя грамацкіх навук. 1975. № 6.

Бейлькин Х. Ю. Сельскохозяйственный рынок Белоруссии. 1961 – 1914 гг. Мн., 1989.

Бейлькін Х. Ю. Памешчыцкая гаспадарка Беларусі ў 60–70–я гг. ХІХ ст. // Весці НАН Беларусі. Серыя грамадскіх навук. 1995. № 2.

Біч М. В. Нацыянальны склад прамысловага пралетарыяту Беларусi ў канцы XIX – пачатку ХХ ст. // Весцi АН БССР. Серыя грамацкіх навук. 1972. № 4. С. 32 – 39.

Болбас М. Ф. Промышленность Белоруссии 1860 – 1900 гг. Мн.: Из–во БГУ им В. И. Ленина, 1978.

Гісторыя Беларусі перыяду капіталізму: вучэб. Дапаможнік. У 5 ч. Ч. 1. Урадавая сацыяльная палітыка ў аграрным сектары эканомікі / склад. А. П. Жытко. Мн.: БДПУ, 2005.

Каханоўскi А. Г. Дваранства Беларусі ў другой палове XIX ст.: склад і сацыяльнае аблічча. // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч. 1. Гісторыя Беларусі. Мн., Універсітэцкае, 1994.

Краўцова В. М. Рост насельніцтва гарадоў Магілёўскай губерніі ў другой палове XIX ст. // Весці АН БССР. 1984. № 5.

Крук В. П. Беларуская вёска пасля рэформы 1861 г. // Весці НАН Беларусі. 1990. № 4.

Липинский Л. П. Развитие капитализма в сельском хозяйстве Беларуси (вторая половина ХІХ в.). Мн., 1977.

Литвиненок Р. С. Польское общественно–политическое движение в Беларуси и Литве (конец XIX – начало XX вв.) // Веснік Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя 3. Гісторыя, філасофія, псіхалогія, паліталогія, сацыялогія, эканоміка, права. 1998. № 2. С. 10–16.

Панютич В. П. Из истории формирования пролетариата Белоруссии. 1861 – 1914. Мн.: Наука и Техника, 1969.

Панютич В. П. Социально–экономическое развитие белорусской деревни в 1861 – 1900 гг. Мн., 1990.

Панюціч В. П. Змяненне сацыяльнага складу сельскага насельніцтва Беларусі ў другой палове XIX ст. // Весці НАН Беларусі. 1992. № 1.

Панюціч В. П. Прававое становішча сялянства парэформенай эпохі // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 1998. № 1.

Панюціч В. Падаткі сялян Беларусі ў 60–90–я гг. ХІХ ст. // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 2000. № 4.

Панюціч В. Пазямельныя арэндныя адносіны на Беларусі ў другой палове ХІХ – пачатку ХХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 4.

Шыбека З. В. Сацыяльнае размежаванне беларусаў у канцы XIX ст. // Весці НАН Беларусі. 1991. № 6.

Пытанні і заданні:

З курса гісторыі Расіі успомніце, якія шляхі аграрна–капіталістычнай эвалюцыі існавалі, у чым яны праяўляліся?

Растулмачце прычыны скарачэння дваранскага землеўладання ў другой палове ХІХ ст.

Як вы лічыце, ці сапраўды існаванне памешчыцкага землеўладання з`яўлялася галоўнай прычынай цяжкага становішча сялян?

З якіміі цяжкасцямі сустрэліся і памешчыцкія і сялянскія гаспадаркі ў парэформены перыяд?

Як ішоў працэс фарміравання буржуазнай зямельнай ўласнасці ў беларускіх губернях у другой палове ХІХ ст.

Успомніце, якія галіны прамысловасці Беларусі былі найбольш развіты ў першай палове ХІХ ст.

Якую ролю адыграла развіццё чугуначнага транспарта на Беларусі ў 60–90 гг. ХІХ ст.?

Вызначце асноўныя этапы прамысловага развіцця Беларусі ў 60–90–я гг. ХІХ ст. Растулмачце, на якім грунце ішоў працэс фарміравання сацыяльнай групы прадпрымальнікаў.

З якіх сацыяльных слаёў насельніцтва фарміравалася беларуская нацыянальная буржузія? Якія фактары абумоўлівалі гэты працэс?

Тэма 11. Грамадская думка і грамадска–палітычны рух ў Беларусі
ў 70–90– гг ХІХ ст.

1. Ідэалогія манархізму ў Беларусі:

а) М.М.Мураўеў і яго палітыка;

б) урадавы друк;

в) тэорыя «заходнерусізму» і яе месца ў грамадска–палітычнай думцы Беларусі.

2. Асаблівасці ліберальна–буржуазнага руху на Беларусі.

3. Народніцкі рух і Беларусь:

а) дзейнасць народніцкіх арганізацый ў Беларусі ў 80–я гг.;

б) група «Гоман» і яе погляды на развіццё Беларусі;

в) ліберальныя народнікі.

4. Сацыял–дэмакратычны рух ў Беларусі:

а) дзейнасць сацыял–дэмакратычных гурткоў;

б) нацыянальныя сацыялістычныя і сацыял–дэмакратычныя партыі на Беларусі;

в) асаблівасці сацыял–дэмакратычнага руху на Беларусі.

5. Масавы рух ў Беларусі ў другой палове ХІХ ст.

а) прычыны, формы і дынаміка сялянскага руху;

б) прычыны, формы, арганізацыя рабочага руху, яго асаблівасці.

Літаратура:

Арлоў У. А. Прысуд выканаў невядомы. Ігнат Грынявіцкі. Мн.: Навука і тэхніка, 1992.

Аронсон Г. Я. В борьбе за гражданские и национальные права (Общественные течения в русском еврействе). // Книга о русском еврействе от 1860–х годов до революции 1917 г. Иерусалим, «Гешарим» – Москва, РПО «Мосты». – Мн ООО «Мет», 2002. С. 211 – 238.

Артамонова Н. Я. Партия большевиков – преемница опыта традиций российской революционной демократии (1883 – 1903). М.: МГПИ, 1990.

Бiч М. В. Эвалюцыя рабочага руху на Гродзеншчыне у канцы XIX – пачатку XX ст. ст. // Беларускi гiстарычны часопiс. 1994. № 4.

Багдановіч А. Я. Да гісторыі партыі «Народная воля» ў Мінску і Беларусі // Маладосць. 1995. № № 11, 12.

Байкова С. М. Связи народников Белоруссии с польскими революционерами. // Связи революционеров России и Польши в конце XIX – начале ХХ вв. М., 1968.

Балуев Б. П. Либеральное народничество на рубеже ХІХ–ХХ веков. М.: Наука, 1995.

Бендин А. Ю. Граф М. Н. Муравьев Виленский и национальное пробуждение белорусского народа в 60–е годы ХIХ в. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.

Бич М. О. Рабочее движение в Белоруссии в 1861 – 1904 гг. / Ред. И. М. Игнатенко. Мн.: «Наука и техника», 1983.

Бич М. О. Развитие социал–демократического движения в Белоруссии в 1883–1903гг. Мн.: «Наука и техника» 1973.

Бригадин П. И. Эсеры в Беларуси (конец XIX в. – февраль 1917 гг.). Мн., 1994.

Брыгадзін П. З гісторыі партыі сацыялістаў–рэвалюцыянераў // Беларускі гістарычны часопіс. 1994. № 3.

Бунд в Беларуси, 1897 – 1921: Док. и материалы / Составитель Э. М. Савицкий. Мн.: БелНИИДАД, 1997.

Вернигоров В. И. Политические партии и общественные движения в России и Беларуси: вторая половина XIX – первая треть XX века: Пособие для студентов. Мн.: ООО «Амалфея», 2001.

Вернигоров В. И. Политические партии и общественные движения в России и Беларуси: вторая половина XIX – первая треть XX века: Пособие для студентов. 2–е изд. Мн.: Амалфея, 2003.

Из истории борьбы за распространение марксизма в Белоруссии 1883 – 1917 гг. М.: АН СССР, 1958.

История политических партий России и Беларуси (конец XIX – первая четверть XX в.): Материалы к лекциям по курсу «История обществ. движений и полит. партий» / Под общ. ред. О. В. Морозова, И. Ф. Романовского. Мн.: Ин–т парламентаризма и предпринимательства, 2001.

Іванчук Б. М. Месца К. Каліноўскага ў грамадска–палітычнай думцы Беларусі XIX ст. // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч. 1. Гісторыя Беларусі. Мн., Універсітэцкае, 1994.

Ільін А., Гарбарчык М. Нацыянальнае адраджэнне пачатку ХХ ст. і беларуска–украінскія повязі. // Спадчына. 2000. № 2.

Катков М. Н. 1863 год. Собрание статей по польскому вопросу, помещавшихся в «Московских ведомостях», «Русском вестнике» и «Современной летописи». Вып. 1, Вып. 2. М.: Универс. тип., 1887.

Колеснёва О. В. Еврейские рабочие Беларуси и законодательство Российской империи конца XIX – начала XX в. // Евреи Беларуси: история и культура: сб. науч. трудов. Вып. 6. / Сост.–ред. И. Герасимова. Мн.: Из–во «Четыре четверти», 2001. С. 49–59.

Колеснева О. В. Издательская деятельность организаций Бунда в Беларуси (1897 – 1904) // Межрегиональная научно–практическая конференции «Актуальные проблемы гуманитарных наук» Могилев, 2000.

Колеснёва О. В. К вопросу об организации первых еврейских социал–демократических кружков в Беларуси // Кулешовские чтения: Материалы науч.–практич. конференции 6–7 февраля 2001 года: Тезисы докладов. Могилев: МГУ им. А. А. Кулешова, 2001. С. 147–149.

Колеснёва О. В. Образование организаций Бунда в Беларуси на рубеже XIX–ХХ веков» // «Кулешовские чтения–2007» материалы Международной научно–практической конференции. 26–27 апреля 2007 г. (бел. яз.). Могилев: МГУ им. А. А. Кулешова, 2007. С. 213–215.

Колеснёва О. В. Проблема языка в пропаганде и агитации бундовских организаций Беларуси на рубеже XIX–XX веков // Материалы научно–методической конференции преподавателей и сотрудников по итогам научно–исследовательской работы в 2006 г. 7–8 февраля 2007 г. / Под ред. А. В. Иванова. Могилев, МГУ им. А. А. Кулешова, 2007. С. 19–21.

Колеснёва О. В. Эволюция организационных принципов Бунда на рубеже XIX–XX века // Куляшоўскія чытанні: Матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі 11–12 снежня 2003 г.: Тэзісы дакладаў: У 2–х ч. Ч. 2. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2004. С. 127–129.

Колеснёва О. В. Языковые проблемы в пропаганде и агитации бундовских организаций Беларуси на рубеже ХІХ–ХХ вв. // Куляшоўскія чытанні: матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі 26–27 красавіка 2006 г. Магілёў: МДУ ім. А. А. Куляшова, 2006. С. 273–277.

Коршук У. К. З гісторыі Беларускай сацыялістычнай грамады // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч. 1. Гісторыя Беларусі. Мн., Універсітэцкае, 1994.

Крук У. П. Сялянскі рух на Беларусі: 1864–1900 гг. Мн. Навука і тэхніка, 1993.

Ласінскі М. Арганізацыя «Народнай волі» ў Паўночна–Заходнім краі // Полымя. 1973. № 8.

Ліпецкі Э. БУНД // Беларуская мінуўшчына. 1996. № 3.

Ліс А. Самотны сярод абрусіцеляў, або Некалькі словаў пpa Пятра Бяссонава // Спадчына. 1997. № 6.

Літвінёнак Р. С. Польскія партыі сацыялістычнай арыентацыі ў Беларусі і Літве (90–я гады XIX – пачатак XX ст.) // Весці Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі. Серыя гуманітарных навук. № 4. 1998. С. 54–61.

Лосинский Н. Б. Революционно–народническое движение в Белоруссии (1870–1884 гг.) / Науч. ред. А. И. Кожушков. Мн. Наука и техника, 1983.

Луцкевіч А. Да гісторыі беларускага руху: Выбр. тв. Мн,: Беларус. кнігазбор, 2003.

Лушчыцкі І. Н. Нарысы па гісторыі грамадска–палітычнай і філасофскай думкі ў Беларусі ў другой палавіне ХІХ ст. Мн.: БДУ, 1958.

Орехов А. М. Социал–демократическое движение в России и польские революционеры 1887–1893 гг. М. «Наука», 1973.

Панюціч В. П. Прававое становішча сялянства парэформенай эпохі // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 1998. № 1.

Прымачук І. Прававое рэгуляванне ўзаемаадносін прадпрымальнікаў і рабочых Беларусі (60–я гг. ХІХ – пач. ХХ ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 2.

Публицистика белорусских народников: Нелегал. изд. белорус. народников (1881 – 1884). / [Сборник]. Мн.: Изд–во БГУ, 1983.

Разенблат Я. Дзейнасць Бунда на Беларусі ў 1897 – 1900 гг. // Беларусіка. Кн. 4. Мн., 1995. С. 81 – 85.

Революционная Россия и революционная Польша: Вторая половина 19 века. Сборник статей и материалов под ред. В.А.Дьякова, И.С. Миллера, Н.П.Митиной. М.: «Наука» 1967.

Сакалова М. А. Роля Трусевiча С. у развiццi сувязей сацыял–дэмакратаў Беларусi, Польшы i Лiтвы. // Весцi АН БССР. Серыя грамцкіх навук. 1985. № 5.

Сакалова М. Кансерватызм на Беларусі ў ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 1.

Сакалова М. Легальныя грамадскія арганізацыі Беларусі ў 70–90–я гг. ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 3.

Самбук С. Б. Революционные народники Белоруссии: 70–е – начало 80–х годов ХІХ века. Мн.: «Наука и техника», 1972.

Самбук С. М. Общественно–политическая мысль Белоруссии во второй половине 19 века: По материалам период. Печати. Мн.: «Наука и техника», 1976.

Связи революционеров России и Польши ХІХ – нач ХХ в. / Под общ. ред. В.А.Дьякова, И.С.Миллера и Л.А.Обушенковой. М. «Наука» 1968.

Сіманюкоў С. Утварэнне рсдрп: Да 100–годдзя правядзення І з’езда і 75–годдзя адкрыцця Дома–музея // Беларускі гістарычны часопіс. 1998. № 2. С. 13–20.

Смалянчук А. Паміж краёвасю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 – люты 1917 гг. 2–е выд., дапрац. СПб.: Неўскі праспект, 2004.

Смалянчук А. Ф. Паміж краевасцю і нацыянальнай ідэяй: Пол. рух на бел. і літоус. землях 1864–1917 г. / Навук. рэд. Куль–Сяльверстава С. Гродна: Гродзен. дзярж. ун–т імя Я. Купалы, 2001.

Снытко Т. Г. Русское народничество и польское общественное движение 1865–1881гг. М. «Наука» 1969.

Солошенко В. И. Из истории распространения марксизма в Белоруссии (1883 – 1904). М.: Из–во Мин – ва высш. и ср. спец. образ., 1963.

Солошенко В. И. От народничества к марксизму. Мн.: Беларусь, 1971.

Сташкевіч М. С. Перадумовы і працэс стварэння палітычных партый на Беларусі (канец ХІХ – люты 1917 г.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 3. с. 18–23; № 4. с. 13–19.

Талкачоў В. І. Фарміраванне беларускай нацыянальна–дзяржаўнай ідэі і барацьба за яе рэалізацыю (сярэдзіна ХІХ – 1920 г.) // Грамадскія навукі: метадалогія, праблемы, перспектывы. 2001. Вып. 1. С. 38–41.

Талкачоў В. І. Фарміраванне беларускай нацыянальна–дзяржаўнай ідэі (сярэдзіна ХІХ ст. – 1920 г.): агляд навуковай літаратуры і гістарычных крыніц. // Весці Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя М.Танка. 2003. № 2. С. 46–49.

Тамашэвіч В. М. Да пытання аб яўрэйскіх пагромах у паўночна–заходніх губернях Расійскай імперыі (канец 60–х – пачатак 80–х гг. ХІХ ст.) // Весці Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя М.Танка. 2002. № 3. С. 204–209.

Тамашэвіч В. М. Палесцінафільскі рух у Беларусі (1880–1897 гг.). // Весці Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя М. Танка. 2003. № 1. с. 233–236.

Федосова Т. В. Польские революционные организации в Москве 60–е годы ХІХ в. М. «Наука», 1974.

Филяков В. Г. Революционные связи рабочих Белоруссии и России в конце XIX – начале XX в. Мн.: Наука и техника, 1987.

Ціхаміраў А. У. Масавая эміграцыя і пачатак фарміравання беларускай дыяспары ў ЗША (80–я гады XIX ст. – 1914 г.) // Весці АН Беларусі. 1993. № 4.

Цьвікевіч А. «Западно–руссизм». Нарысы з гісторыі грамадскай мысьлі на Беларусі у XIX i пачатку ХХ в. Мн.: Навука і тэхніка, 1993.

Цьвікевіч А. Пагляд П. Бязсонава на беларускую справу // Спадчына. 1997. № 6.

Чепко В. В. Классовая борьба в белорусской деревне в первой половине XIX в. Мн: «Навука і тэхніка», 1972.

Червякова М., Овруцкий Л. Бунд известный и неизвестный // Родина. 1991. № 9–10. С. 64 – 68.

Яцкевіч І. ППС на Беларусі. // Беларуская мінуўшчына. 1997. № 4.

Пытанні і заданні:

З курсу гісторыі Расіі успомніце, кто і калі сфармуляваў так званую «тэорыю афэцыйнай народнасці»? Растулмачце яе сутнасць.

Складзіце разгорнутую характэрыстыку ідэалогіі «заходнерусізма». На якія плыні яна падзялялася?

Назавіце і ахарактэрызуйце асноўныя палажэнні ідэалогіі народніцтва. Якія плыні існавалі у расійскім народніцтве?

Ахарактэрызуйце сацыяльны склад народніцкіх гуркоў на Беларусі, формы іх дзейнасці.

Якія мэты ставіла і якіх поглядаў прытрымлівалася група «Гоман»?

Калі ўзнік і як пачаў распаўсуджвацца марксізм у Еўропе? Дзе і калі ўзніклі першыя марксісцкія арганізацыі Расіі? Растулмачце тэрмін «сацыял–дэмакратыя».

Чаму менавіта Бунд стаў найбольш буйной сацыял–дэмакратычнай арганізацыяй на Беларусі? Якую ролю гэта арганізацыя адыграла ва ўзнікненні РСДРП?

Якія этапы у сваём развіцці прайшоў сацаял–дэмакратычны рух на тэрыторыі Беларусі?

Тема 12. Фарміраванне беларускай нацыі. Культура Беларусі ў
60–90–я гг. ХІХ ст.

1. Фарміраванне беларускай нацыі:

а) гістарычныя ўмовы ўтварэння беларускай нацыі;

б) этнакультурныя і сацыяльныя працэсы на Беларусі ў другой палове ХІХ ст. і іх уплыў на працэс фарміравання беларускай нацыі.

2. Культура Беларусі ў другой палове ХІХ ст.:

а) асвета і адукацыя;

б) развіццё навукі;

в) перыядычны друк, мастацкая літаратура і вусная народная творчасць;

г) тэатр і музыка;

д) выяўленчае мастацтва і архітэктура.

3. Вынікі і дасягненні культурнага развіцця ХІХ ст.

Літаратура:

Бiч М. В. Беларускае адраджэнне ў ХIХ – пачатку ХХ стагоддзяў: гiстарычныя асаблiвасцi, узаемаадносiны з iншымi народамi. / XI Міжнародны з’езд славістаў. Мн.: Навука i тэхнiка, 1993.

Бiч М. В. Беларусы: сацыяльна–эканамiчнае становiшча, грамацка–палiтычнае жыццё (сяр. XIX ст. – 1914). // Наша слова. 1994. 13 сакавіка. № 13.

Баранава А. Да пытання да гісторыі адукацыі яўрэяў ў Беларусі ў XIX – XX ст // Беларусіка. Кн. 4. Яўрэйская культура Беларусі і яе ўзаемадзеянне з беларускай і іншымі культурамі…/ Рэд. В. Рагойша і інш. Мн.: Навука і Тэхніка, 1995. С. 77 – 81.

Бендин А. Ю. Граф М.Н.Муравьев Виленский и национальное пробуждение белорусского народа в 60–е годы ХIХ в. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.

Бендин А. Ю. Проблемы этнической идентификации белорусов 60–х гг. ХІХ – начала ХХ в. в современной историографии. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.