Terrоrizm etikasi

Бугунги кундаги террорчилик услубларининг анча кенгайганини таъкидлаш зарур. 1970 йилларда бирор шахс ёки сиёсий арбобга қарши уюштирилган террор амалиёти кўпроқ учраган бўлса, ҳозирда жамоат жойларида, самолёт, автобус, поездларда портлашларни содир этиш орқали кўплаб тасодифий кишиларнинг қурбон бўлишига олиб келадиган қўпорувчиликни амалга оширишга эътибор берилмоқда. Экспертларнинг фикрича, бундай ҳаракатлар биринчи навбатда нобуд бўлганлардан кўра, унинг гувохларига қаратилгандир.

Шунинг учун ҳам, ОАВ террорчиларнинг ўз мақсадларига эришишларида асосий қуролга айланиб бормокда. Киднеппинг ёки гаровга олиш ҳам моҳиятан ўзгариб бормоқда. Авваллари гаровга олишдан мақсад пул ундириш бўлган бўлса, ҳозирда террорчилар асосан халқаро муносабатлар соҳасида ва мамлакатда беқарорликни келтириб чиқариш борасида мўлжаллаган сиёсий мақсадларига эришишни кўзлайдилар. Шу билан бирға, бу жараённинг ОАВ орқали кенг ёритилиши ва омма онгида хавотирли акс-садо беришига эришиш орқали гуруҳнинг жамият олдида танилиши ҳам ҳисобга олинади. Бундай харакат замирида, аслида террорчиларнинг ожизлиги намоён бўлишини кўриш Мумкин. Чунки жамиятда овоза бўлишга интилиш, одамларда қўрқув ҳиссини уйғотиш йўли билан ташкилот ўзининг бош мақсадига эриш-моқчи бўлади. Шунинг учун ҳам, таъсир ўтказиш орқали хулқини моделлаштириш ва фаоллигини бошқариш мумкин бўлган руҳий ожиз ва қарашларида собитлик йўқ-кимсалар ижрочи сиатида чиқадилар.

Terrоrizm va o’zini-o’zi o’ldirish.

Америкалик мутахассис Б.Женкинс терроризмни энг аввало, қурбонлардан кўра гувохларга қаратилган ва ваҳима уйғотишга йўналтирилган зўрлик, деб баҳолайди. Бошқа бир америкалик сиёсатшунос ЖЛожнингтаърифига кўра, терроризм бевосита қурбонлардан кўра кўпроқ одамлар фикрига таъсир ўтказиш учун қилинадиган тахдид ёки куч ишлатишдир.

Nemis radikali va publitsisti K.Geyntsen o’zining “Qotillik” nomli maqolasida axloqni nisbiy tushuncha sifatida talqin etib, hokimiyatni egallab turganlarni o’ldirishning to’g’riligini asoslashga urinadi.

G’arbiy Evrоpadagi "so’l" terrоrizm.

Tarixanzamonaviy ijtimoiy terrorizm asoschilari XIX asrdagi rus narodniklari bo’lib, ular o’z oldilariga inqilobiy, antikapitalistik maqsadlarni qo’yishgan edi. O’z navbatida ijtimoiy terrorizm ikkiga – so’l va o’ng terrorizmga bo’linadi.

“So’l terrorizm” uchun hokimiyat vakillarini jismonan yo’q qilish, aholini qo’rqitish yordamida mavjud davlat tuzumini agdarish va ijtimoiy munosabatlarni tubdan o’zgartirishga intilish xos.

G’arb mamlakatlaridagi iqtisodiy inqirozlar so’l terrorizm vujudga kelishida muhim ahamiyat kasb etsada, ammo belgilovchi omil bo’lmagan. Bu paytda fuqaroviy huquqlar uchun, qora tanlilar kamsitilishiga qarshi tinch harakatlar paydo bo’lgan edi. Terrorchilik tashkilotlari esa mazkur harakatlar ichidagi radikal kuchlar tomonidan tuzuldi.

Garchand, aholi ijtimoiy muhofaza qilingani va siyosiy hayotdagi barqarorlikka qaramasdan G’arbiy Yevropa ham terrorizm oldida ojiz qoldi va XX asrning 70-yillarida so’l terrorizm Yevropaga ham kirib keldi.

Terrоrizmga qarshi kurash bo’yicha Evrоpa kоnventsiyasi.

Миср БМТ бошчилиғидатер-роризмга қарши кураш бўйича халқаро конференция чақириш таклифини илгари суриш, 1995 йилда Қоҳирада бўлган «Уюшган жиноятчиликка қарши кураш» конференциясида ёки 1996 йилда Шарм аш-Шайх шаҳрида бўлиб ўтган «Тинчликпарварлар кон-ференцияси» ва ҳар йили терроризмга қарши кураш бўйича ўтка-зиладиган семинарларда бўлаётгани каби бу масалани турли хал-қаро форумларда кўтариш билан дунё жамоатчилиги диққатини уни ҳал этишга қаратиб келмокда.

Айни пайтда, террорчилик хуружларининг олдини олиш ва уни содир этганлик учун жазолаш тўғрисидаги Америка давлатлари ташкилоти (1971 й.), Европа давлатлари (1976 й.) ва Жанубий Осиё минтақавий ҳамкорлиги ассоциацияси (1987 й.) томончидан қабул қилинган учта минтақавий Конвенция ҳам мавжудлигини қайд этиш лозим.

Шу билан бирга, Европа иқтисодий ҳамжамияти таркибида терроризм бўйича Ташқи ишлар вазирлари Қўмитаси ҳам фаолият кўрсатаётганини таъкидлаш зарур.

2001 йилнинг 28 сентябрида БМТнинг Хавфсизлик Кенгаши 1373(2001)-сонли резолюцияни қабул қилиб, БМТ доирасида терроризмга қарши кураш қўмитасини тузди. Ушбу қўмитанинг тузилиши ва фаолияти Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов таклиф қилган терроризмга қарши кураш халқаро марказининг концепциясига ҳамоҳангдир. Зеро, Юртбошимиз 1999 йилнинг ноябрида Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик ташки-лотининг (ЕХҲТ) Стамбулда бўлиб ўтган Саммитида ва 2000 йилнинг 7—8 сентябрь кунлари Нью-Йорқда бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг «Мингйиллик саммити»да БМТ тузилмаларида терроризмга қарши кураш халқаро марказини тузиш таклифини баён қилган эди. Ушбу ташаббус рўёбга чиққанидан сўнг, Ўзбекистон 2001 йил декабр ойида ва 2002 йилнинг август ойида БМТ Хавфсизлик Кенгашининг юқорида зикр этилган резолю-циясининг бажарилиши хусусида БМТнинг терроризмга қарши кураш қўмитасига маърузалар тақдим этди.

Ўзбекистон Европа Кенгаши доирасида ҳам терроризмга қарши курашга қаратилган 7 халқаро шартномани имзолаган. Уларнинг ичида 1977 йилдаги терроризмнинг олдини олиш; 1978 йилдаги шахсларнинг ўқотар қуролларни сотиб олиш ва уларнинг саклашини назорат қилиш; 1983 йилдаги зўравонлик билан амалга оширилган жиноятлар оқибатида жабрланганларга компенсациялар бериш тўғрисидаги Европа Конвенциялари ҳамда 1957 йил-даги экстрадикция тўғрисидаги Европа Конвенцияси 1975 ва 1978 йилдаги қўшимча протоколлари ва 1959 йилдаги жиноий ишлар бўйича ўзаро ҳуқуқий ёрдам тўғрисидаги Европа Конвенциясининг 1978 йилдаги қўшимча протоколи билан имзоланганини алоҳида қайд этиш лозим.