Тодлтн. Рис. сливочное масло топленное масло растительное масло

Рис. сливочное масло топленное масло растительное масло

цаһан тосн шар тосн урһмл тосн

3. Умштн. Күүндвр юуна тускар болҗана? Зура тогтатн.

Долан: Байрта, менд.

Би делгүр орҗ йовнав.

Хамдан йовий?

Байрта: Түрд гиҗә, ээҗәсн сурнав.

Ээҗ, Доланта делгүр орҗ болхий?

Ээҗ: Зууран хойр шилтә үс хулдад авад ир.

Цәәһин үсн чилҗ одв.

Ширә деер зун арслң билә, ав.

Күрх гиҗ санҗанав.

Байрта: Долан, чи ю хулдҗ авхар бәәнәч?

Долан: Экм тос болн арвн өндг авхулв.

Бийдән уста үзм хулдҗ авхар бәәнәв.

Зура:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Умштн.

Белг

Мини ээҗ хаврар төрҗ. Эн цагла хальмг тег йир сәәхн. Теегт ноһан көкрнә, цецг цецгәлнә. Дулан өдрт шовуд дуулна. Ээжин һарсн өдр мана өрк-бүл җил болһн темдглнә. Мадн цугтан урдаснь белдвр кенәвидн.

Эн җил би ээҗдән соньн хот белдхәр бәәнәв. Мини эгч бас нег хот белдх. Мадн эгчтәһән хулд кехәр делгүр орувидн. Эн хот-хоолын делгүр. Делгүрт ямаран болвчн хот бәәнә. Түрүләд мадн махна әңг орувидн. Би 1 килограмм хөөнә мах хулдҗ авув. Мини эгч күсдундур үкрә мах хулдҗ авб. Мадн 2 килограмм боднцг, 1 килограмм мәңгрс, һонид, һуйр, давс, хар бурш, һу, адамч, хаяр хулдҗ авувидн. Мана хулд 1754 арслң күрв.

Гертән мадн белдх хотын җор бичүвидн. Мини кех хотд хөөнә махн, боднцг, мәңгрсн, давсн, хар бурш кергтә болв. Мини хотын нерн – махн-шөлтәһән. Мини эгчин хотд үкрә махн, һуйр, мәңгрсн, хар бурш, давсн кергтә болв. Эгчин хотын нерн – һуйрдсн махн. Үлдсн темсәр ноһамл белдх болҗ шиидүвидн.

Ээҗиннь һарсн өдрин байрт мадн һурвн зүсн хот белдүвидн. Мана ээҗ йир икәр байрлв. Иим соньн белг эн ода чигн авад уга билә.

а) Сурврмудт хәрү өгтн.

1. Ямаран җилин цагин тускар келгдҗәнә?

2. Хаврин онц темдг ямаран?

3. Цуг өрк-бүл юунд белдвр кеҗәнә?

4. Эгч дү хойр ямаран ухата?

5. Ямаран хулд эдн кев?

6. Кенд юн кергтә?

7. Ямаран хот хойр эгч белдхәр шиидв?

8. Хулднь кедү күрв?

9. Ээҗднь күүкдин белг таасгдву?

ә) Чик эс гиҗ хаҗһринь темдглтн.

1. Ээҗин һарсн өдр хаврар болна. _____

2. Ээҗ байрин өдрлә олн зүсн хот белднә. _____

3. Эгчнь махта, боднцгта хот белдв. _____

4. Хойр күүкн тарвс хулдҗ авб. _____

5. Ээҗ йир икәр байрлв. _____

6. Өгсн җор олзлад, боорцг гертән белдтн.

Җор

Боорцг

1 / 2 литр бүлән үс ааһд кеһәд, хойр өндг хамхлад тәвтн. Зөвләд давс шикр хойриг тәвтн. Хамднь хутхтн. Деернь һуйр кеһәд, өткртлнь хутхтн. Өткрәд ирхлә, ааһас һарһҗ авад, ширә деер элдәд, һуйран белдтн. Белн һуйриг ниткрәд, бичк бичкнрәр керчәд, буслҗасн хорһнд шартн.

5-гч әңг Ааһ-савин, өлг-эдин делгүр

Умштн

Нанла болсн йовдл

Мини нерн Долан. Би йистәв. Элстд бәәнәв. Һурвдгч класст сурнав.

Мана өрк-бүл Нарн өдрлә өлг-эдин делгүр орв. Мадн шин ааһ-сав, эд-тавр хулдҗ авхар бәәнәвидн. Маднд 12 тәрлк, 12 чирк, 24 серә, 16 утх, 16 ухр кергтә. Экм терзин хааһул хулдҗ авхар бәәнә. Терзин хааһул мини хорад кергтә. 6 арчм эд кергтә. Экм намаг эд хулддг әңгүр йовулв. Тааста эд шүүҗ ав гиҗ закв.

Нанд цаһан нимгн торһар хатхсн эд йир таасгдв. Лавкч эд делгәд, ямаран өргнинь үзүлв. Эд өргндән 3 арчм болв. Эд невчк үнтә болҗ нанд медгдв. Эн эдин үн сурхдан би эмәвв. Лавкч мини сурсар 6 арчм эд керчәд, бел кечкв. Эн цагла экм орҗ ирв. Хулд кедү күрсинь сурв. 6 арчм эд 6000 арслң болв. Мана мөңгн күрсн уга. Лавкч эд өгйәһәр өгв. Маңһдуртнь экм нанд эс күрсн мөңг өгәд, делгүрүр йовулв.

Эн йовдлын хөөн нанар хулд келгүлхш.

а) Сурврмудт хәрү өгтн.

1. Өрк-бүл альдаран йовв?

2. Ямаран кергәр йовв?

3. Кенә тускар келврт келгдҗәнә?

4. Эн күүкнә тускар ю келҗ болхмн?

5. Экнь Доланд ямаран даалһвр өгв?

6. Долан ю сурхан ичв?

7. Делгүрт ямаран йовдл болв?

8. Лавкч ямаран күн бәәҗ?

9. Хулд кехләрн түрүләд ю сурх кергтә?

ә ) То үгәр келтн.

Киилг 1200 арслң күрнә. Тана үлдл 25 арслң 50 деншг, 5000 арслң таслҗ өгтн, 2 альм ораҗ өгтн, 1,5 арчм эд керчтн, 670 грамм чиксн мах утлҗ өгтн, чеерүдт би 7, 100 грамм шикр чиңнүрдтн.

б) Толяр көдлтн.

үлдл –______________, таслх – ________________, орах – ______________,

керчх – __________________, чиңнүрдх – ____________________, утлх – _____________________, өгйәлх – __________________, үнтә – ____________________, кимд – ____________________, хәәчлх – __________________, арчм – ________________, чеерүд – ________________.

2. Умшсн янзар күүндвр тогтатн.

А.: Нег өдмг кедү күрнә?

Ә.: Арвн дөрвн арслң.

А.: Нанд хойр өдмг өгтн.

Хойр өдмг кедү күрнә?

Ә.: Хөрн нәәмн арслң.

А.: Нег өдмгинь цааснд ораҗ өгтн.

Би танд тәвн арслң өгчәнәв.

Ә.: Тана үлдл хөрн хойр арслң.

3. Ирлцүлтн.

Рис. колбаса нимбә

Яйца һуйр

Рыба чиксн махн

Мука өндгн

Лимон уста үзм

Виноград мәңгрсн

Лук заһсн

4. Кен ямаран хулд кев?

Две девочки у каждой корзина с покупками

Долан Киштә

5. Тааҗ медтн.

Щ	А	Ң	Һ	У	Й	Р	Ң
У	Х	Р	А	Ү	И	Д	Ә
Т	Ә	Р	Л	К	Ү	Р	З
А	Ә	Ж	Ц	Х	П	Ч	А
А	С	Е	Р	Ә	М	К	Т
В	Н	О	О	С	Н	В	Ь
А	Б	Й	Э	Х	Я	Л	Т

6-гч әңг Кеедә заһсна делгүрт