Билет № 14. Эконометриялық өлшем мен зерттеу проблемалары

Эконометриялық модельдер де айнымалылар арасындағы байланыс аймағын теориялық негізге сүйене отырып алады; байланыс табиғаты неқұрлым модель арқылы дұрыс өрнектелсін десек, оған сапалық анализ жасалуы керек.

11. Проблеманың қойылу шарттары

12. Берілгендерін сапалық анализ жасау арқылы іріктеу

13. Модельдің ерекшеліктерін белгілеу

14. Параметрлерін бағалау

15. Қорытындысын кескіндеу

Бұл талаптар уақытша, немесе кеңістік өлшемінде немесе басқа да модельдерге қойылатын шарттар. Бірақ ЭМ модельдерде:

- байланыстардың асимметриялығын

- айқындаушы айнымалылардың мультиколлениарлығын

- оқшауланған регрессиядағы айқын емес байланыс механизмдерін

- регрессиялық функциялардың қалдықтарының үлестірімдерін

- автокорреляцияны

- алдамшы корреляцияны

- лагтардың болатынын ескеру – өте керекті сапалық зерттеу

Ғылыми зерттеулерде экономикалық өлшемнің не екенін түсіндіріліп, оған сандық сипат беріледі. Эконометриядағы өлшем (метрика) әртүрлі мағыналы.

I. – таңдап алу, салыстыру, бағыт белгілеп орналастыру (номинация, классификация, нумерация)

II. – амалдар қолдану арқылы алынған қорытындының сандық мөлшерінің заңдылыққа, фактілеріне, олардың қасиеттеріне сәйкестілігі

III. – эталон – бірлік өлшем белгілеу, өлшем шкаласы (номиналдық, атаулық, реттік, рангілік, интервалдық шкалалар).

Өлшеу дәлдігі – оның сәйкестігінде (адекватность). Бірақ өлшеу өсімшесі арифметикалық өсімшеге келтірілмеуі мүмкін. Экономикалық өлшем – статистикалық есеп, яғни бухгалтериялық өлшем болғандықтан мынадай сұрақтарға жауап бере алады:

- Өндірістік кәсіпорын жұмысының өлшемі үшін қандай көрсеткіштер қолданылады?

- Жалпы өнім (валовая продукция) қосымша баға, өнімді орналастыру

- Өндіріс айналымына түсетін қалдық қалай бағаланады?

- Алғашқы тапсырыспен бе, әлде соңғы тапсырыспен бе немесе орта бағамен бе? ж.с.с.

Билет № 15. Айталық, моделі құрылды делік.

1. ЕКК әдісімен бағалау: .

- параметрлері қажетті шарты бойынша анықталады.

Регрессиялық модельдің стандартты қателерін түзетілген дисперсия арқылы бағалау. . Мұндағы - экономикалық көрсеткіштерінің саны, - параметрлерінің саны.

3. Коэффициенттерінің де станддартты қателерін бағалау үшін:

1) - ығыстырылмағандық;

2) эффективтік;

3) жанжақтылық немесе тұрақталғандық – Гаусс-Марков алғышарттары.

4. , , - квадрат ауытқуларының қосындылары арқылы бағалау. = + .

5. Детерминация коэффициенті арқылы: немесе түзетілген дисперсия арқылы. Егер модель адекватты құрылған болса, .