Интерьер

Сәулетші өзі салатын үйдің тек сыртқы ажарына ғана емес, ішкі көркіне де көп көңіл бөледі. Үйдің ішін безендіру өнерін «интерьер» деп атайды. Ол француздың «ішкі» деген сөзінен шыққан.

Бұл сөздің басқа да мағынасы бар. Бөлменің ішіндегі бүкіл жиһазымен тұтас көрінісін де интерьер дейді.

Интерьер де өз алдына бір жанр. Онымен тек ХҮІІ ғасырдағы голланд суретшісі ғана емес, басқа елдердің, басқа дәуірлердің шеберлері де әуестенген. Пейзаж, натюрморт, сәндік эскиз, интерьер жасағанда да әр бөлікті ой елегінен сан қайтара өткізіп, жөндеп, түзетумен ғана табысқа қол жеткізуге болады. Салып отырған затының өзіне қарап, салыстырып, ұқсамаған жерлерін түзетіп, қайта жөндеумен суретші өзінің шығармасын аяқтайды.

2.2. Жаңа сөздермен танысыңыз.

Сәулетші – архитектор

Ажары – облик

Безендіру – оформлять, украшать

Ішкі көркі – внутренний вид

Жиһаз – мебель

Тұтас көрініс – сплошной вид

Әуестенген – увлекались

Назар аударыңыз!

Сын есім

Заттың сынын, сапасын, сипатын, түрін, көлемін, дәмін білдіретін сөздерді сын есім дейміз. Сын есімдер қандай?, қай? деген сұрақтарға жауап береді.

Құрамына қарай	Дара	құрғақ
Күрделі	ұлғаймалы ұдайы
Тұлғасына қарай	Негізгі	кең
Туынды	жасанды
Мағынасына қарай	Сапалық	биік
Қатыстық	сапалы

2.4. Мәтінді мәнерлеп оқып, орыс тіліне аударыңыз.

2.5. Берілген сұрақтарды пайдалана отырып, тақырып бойынша өзара әңгімелесіңіздер.

2.6. Сөздіктің көмегімен мәтінді орыс тіліне аударыңыз.

2.7. Берілген сын есімдерді зат есімдермен тіркестіріңіз:

Биік, ақ, табиғи, жасанды, ұлғаймалы, материалдық, жақсы, белсенді, күшті, құрғақ, ұнтақ тәрізді, қамыр тәрізді.

2.8. Берілген зат есімдерден сын есімдер жасаңыз:

Бейне, шығарма, өнер, көңіл, материал, қолдан, технология, табиғат, кешен, ақыл.

2.9. Берілген сын есімдерден асырмалы сын есімдер мен салыстырмалы сын есімдер жасаңыз:

Жалпақ, биік, жарық, ақ, қараңғы, жуас, табиғи, жасанды, түзу, қисық, белсенді, күшті, құрғақ, ақылды.

2.1.1. Берілген сапалық, қатыстық сын есімдерді екі бағанға бөліп жазыңыз.

Көркемдік, қызықты, қара, домалақ, қысқа, тұрмыстық, анимастикалық, жомарт, қымбат,терең, қоғамдық,мәдениетті, талантты, қатты, жұқа, көңілді, тұзды, мақтаншақ, бақытты, белгілі, беделді.

2.1.2. Қазақ тіліне аударыңыз:

В наше время у многих людей появилась возможность строить дома и приобретать новые квартиры. Самим или с помощью дизайнеров и художников создавать индивидуальные интерьеры. Неотьемлимой частью современного интерьера являются росписи стен и потолков, декоративных панелей. Особый шарм, неповторимость и изысканность придаёт интерьеру расписная мебель. Возвращение к традициям украшения интерьеров расписной мебелью, открывает возможность выполнения самых, необыкновенных идей. Расписная мебель является ярким акцентом в интерьере, придавая дому изысканность и теплоту. Натюрморт на протяжении многих веков является неотьемлимой частью интерьера.

2.1.3. Көп нүктенің орнына салыстырмалы шырайдың жұрнақтарын қойыңыз:

Сурет салу кезеңінде жіберілген қателіктерді түзеу үшін, гуашпен жұмыс істеу ыңғайлы... болып келеді. Гуашпен ашық түсті бояуды қара... бояумен жабуға болады.Гуашпен салынған кепкен сурет, жаңа ғана салынған суреттен ашық... болады. Сондықтан,бояу түрін таңдап алу қиын...қа соғады. Егер бояу тым қалың... жағылса, суретте кішкентай... жарықшақтар пайда болады.

БӨЖ ТАҚЫРЫБЫ: Қазақстандағы мүсін өнері және интерьер саласымен әуестеніп жүрген өнер иелері туралы айтыңыз.

Ағымдық бақылау тапсырмалары:

1. Мүсін туралы не білесің?

2. Тамаша туындылар кімдердің қолынан шыққан?

3. Скульптура – қай сөзден шыққан?

4. Мүсінші өз шығармасын неден жасайды?

5. Интерьер дегеніміз не?

6. Онымен кімдер әуестенген?

Апта

БІРІНШІ САБАҚ (1 сағат)

1. Ұлы Қытай қорғаны

Грамматика: сан есім мен оның түрлерін қайталау

Сабақтың мақсаты: кәсіби мәтін бойынша студенттердің сөздік қорын молайту, берілген ақпарат бойынша танымдық қабілетін арттыру, терминдермен таныстыру, игеру және сөйлеу қабілетін арттыру, сауатты жазуға дағдыландыру

1.1. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

Ұлы Қытай қорғаны (қытай Ваньли чанчэн – он мың шақырымдық қамал) – Қытайдағы ежелгі қорғаныс құрылысы. Қытай қорғанының құрылысы Қытай тарихындағы Чуньцю («Көктем және күз» б.з.б. 770 – 476 жылы) және Чжаньго («Жауласқан патшалықтар» б.з.б. 475 – 221 жылы) заманында салына бастаған. Ол кезде Хуанхэ алқабында жеті шағын патшалық жеке-дара өмір сүрді. Олар өздерінің солтүстігіндегі ғұн және дунху сияқты көшпелі тайпалардан қорғану үшін өз шекараларына қорғаныс қамалдарын тұрғыза бастады. Б.з.б. 221 жылы тұңғыш император Цинь Шихуанди өзге алты патшалықтың басын біріктіріп, біртұтас Қытай империясын құрды. Ол әр патшалық тұрғызған үзік-үзік қорғаныс қамалдарын бір-біріне жалғастырып салдырды. Оның ұзындығы 5000 километрге жетті. Хань империясы заманында қорған-қамалдар шығыста Ляодун түбегінен батыста Линьтаоға (қазіргі Ганьсу провинциясының жерінде) дейін жеткізілді. Қорғаныс қамалдарының бұзылып, бүлінген жерлерін Қытайды билеген әрбір патшалық жөндеп, қалпына келтіріп отырды. Әсіресе Мин әулеті солтүстігіндегі көршілері – шүршіттер (маньчжур) мен моңғолдардан қорғану үшін сол заманның ең озық техникасын пайдалана отырып, биік тау жоталары мен шатқалдарына және шөл далаға дейін қорғаныс қамалдары мен бекіністерін салдырып, қорғанды ұзарта түсті. Шығыста Бохай теңізінің жағасындағы Шаньхайгуань бекінісінен батыста Ганьсу провинциясындағы Цзяюйгуань бекінісіне дейін созылып жатқан қорғанның жалпы ұзындығы 10000 километрге жетті. Қытай қорғанының бүгінгі күнге дейін бүлінбей жеткен 5000 километрден астам бөлігі сол Мин дәуірінде жөнделіп, жаңадан тұрғызылған. Мұның негізгі бөліктерінің орташа биіктігі 7 – 8 метр, табанының ені 6,5 метр, үстіңгі жағының ені 5,8 метр. Қорғанның үстінде әр 100 метр сайын 2 – 3 қабаттан тұратын қарауыл мұнарасы салынған. Онда гарнизон сарбаздары тұрған, әрі қару-жарақ, оқ-дәрі сақталған. Ал қорғаныс шебінің ең маңызды деген тұстарында ірі бекіністер, ішкі өткелдер бар. Қорғанның ішкі, ал кейде сыртқы жағынан тау жоталарының үстіне аралары белгілі қашықтықты сақтай отырып салынған дабыл мұнараларында күндіз түтін түтетіп, түнде алау жағу арқылы бір-біріне белгі беріп отыратын болған. Осы тәсілмен бір сағаттың ішінде 500 километр алыс жерге әскери дабыл беріп, қауіп-қатерді хабарлай алған. Екі жарым мың жылдан астам тарихы бар Қытай қорғаны адамзаттың сәулет өнері тарихындағы ғажайып кереметтердің бірі. Ол Қытай тарихында белгілі дәрежеде әскери қорғаныстық және Ұлы Жібек жолындағы сауда-саттық байланысында қауіпсіздік рөлін атқарды. Алайда солтүстіктегі көшпелі жауынгер халықтарға ол ешқандай тосқауыл бола алған жоқ. Ғұндар, түріктер, қидандар, моңғолдар мен шүршіттер (маньчжурлер) қорғаннан өтіп, отырықшы елдермен емін-еркін саяси, мәдени және сауда байланыстарын жүргізді, әуелі олар Қытай жерінде Вэй (таб-ғаш), Ляо (қидан), Юань (моңғол), Цинь (маньчжур) империяларын құрып, Қытайды көптеген ғасыр биледі. 1961 жылы ҚХР үкіметі қорғанның көптеген тұстарын қайта қалпына келтіріп, мемлекет қорғауына алды, ал 1987 жылы ол адамзаттың мәдени құндылығы ретінде ЮНЕСКО-ның бүкіл әлемдік мәдениет және табиғат ескерткіштері тізіміне кіргізілді.

1.2. Мәтінді оқып, мағыналы бөліктерге бөліңіз.

1.3. Мәтіннен өзіңізге таныс емес жаңа сөздерді тауып жазып, аударыңыз.

1.4. Мәтіннен сан есімдерді тауып, топқа бөліп жазыңыз.

Екінші сабақ

2. Ұлы қытай қорғаны (жалғасы)

Грамматика: сөз тіркестері

2.1. Мәтінді оқыңыз.

Уильям Линдси жетекшілігіндегі Британ

археологтары сенсациялық жаңалық ашты

Олар Ұлы Қытай қорғанының бір бөлігін Монғолия жерінен тапқан. Құрылыс қалдығының ұзындығы шамамен 100 шақырым, кейбір жерлеріндегі биіктігі 2,5 метр болады. Ол Монғолияның оңтүстігіндегі Гоби шөлінен табылған.

Ғалымдар бұл қамалдың қытайлық алып құрылыстың бір бөлігі екеніне еш күмәнданбайды. Қабырға балшықтан, бұталардан және жанартау тастарынан қаланған. Салынған уақыты шамамен біздің заманымызға дейінгі 1160 пен 1040 жылдар аралығы.

2007 жылы Линдси бастаған топ Қытай мен Монғолияның шекарасынан Хан әулеті билік жүргізген кездегі қорғанның бөлігін тапқан болатын. Содан бері археологтар қорғанның қалған бөлігін үздіксіз іздеп, ақыры оны Монғолия жерінен тауып отыр.

Ұлы Қытай қорғаны - архитектураның ең алып үлгілерінің бірі. Ол солтүстік Қытайды жайпай өтіп, барлық салаларының ұзындығын қосқанда 8851,8 шақырымға созылып жатыр.

2.2. Мына берілген сөз тіркестерімен сөйлем құрыңыз.

Ұлы Қытай қорғаны, бір бөлігі, қорған ұзындығы, Қытай мен Монғолия шекарасы

БӨЖ ТАҚЫРЫБЫ: Әлемнің жеті кереметі

Ағымдық бақылау тапсырмалары:

1. Ұлы Қытай қорғаны қай жылдары салынған?

2. Ұлы Қытай қорғанын не үшін салдырған?

3. Ұлы Қытай қорғанының құрылысы туралы айтыңыз.

4. Уильям Линдси жетекшілігіндегі Британ археологтары қандай сенсациялық жаңалық ашты?

14-сабақ

Бірінші сабақ

Тәж Махал

Грамматика: Заттың сын-сипатын түсі бойынша сипаттау

Сабақтың мақсаты: кәсіби мәтін бойынша студенттердің сөздік қорын молайту, берілген ақпарат бойынша танымдық қабілетін арттыру, терминдермен таныстыру, игеру және сөйлеу қабілетін арттыру, сауатты жазуға дағдыландыру

1. Жаңа сөздермен танысып, сөйлем құраңдар.

Күмбез, (минарет)мешіт мұнарасы, мәрмәр, қара ақық(агат), малахит(жасыл түсті минерал), жақұт(яхонт), мөлдір.

2. «Жұбаныш бола алмау», «Сыңарынан айырылған аққудай», «Шерін тарқату» дегенді қалай түсінесіз? Оқытушының көмегімен сөйлем құрастырыңыз.

3. Мәтінді оқыңыз.

Тәж Махал – махаббаттың символы

Тәж Махал кесенесін Ақсақ Темір ұрпағы Жақан шах сүйіктісі Мұмтаз Махалға арнап салдырған.1630 жылы басталған кесененің құрылысы 22 жылға созылған. «Өлмес махаббат» символы болып саналатын Тәж Махал – Үнді сәулет өнерінің тамаша үлгісі ғана емес, бүкіл жер жүзінің мақтанышына айналған әлемдегі жеті кереметтің бірі. Төрт құбыласында төрт минареті, биіктігі 74 метр бес күмбезі бар ақ мәрмәрдан салынған мазар­дың құрылысына Орта Азия, Парсы, Таяу Шығыс елдерінен 20 мың зергер-ұста жұмылдырылған. Тәж Махалдың құбыласында қызыл құмнан салынған мешіт, шығысында қызметкерлер жататын тура соның көшірмесі салынған. Мазарға симметриямен салынған екі үлкен қақпа арқылы кіреді. Әдемі бассейндермен көмкерілген Тәж Махал ансамблі – архитектураның шыңы. Мазар тұтастай ақ мәрмәрдан тұрғызылған. Қабырғаларындағы кесек мәрмәрдағы ұсақ, аса шеберлікпен кескінделген ортаазиялық ою- өрнектер қолдан қашалып жасалған. Таң шапағымен қызғылт түске, күндіз ақ шаңқан, түнгі ай сәулесімен күміс түске боялатын мөлдір ақ мәрмәрді Аградан 300 шақырым жерден алдыртқан екен. Ең кереметі кіре берістегі Құран сүрелері қара ақықтан, ал қабырғалардағы әшекейлер мен гүлдер қызғылт ақық, малахит, жақұт, нифриттен жасалып, мәрмәр тастың ішіне ойып салынған. Әлемдегі ең кесек алмас тас (бриллиант) «Кох-и-Нұр» осы мазарда тұрған,кейіннен ағылшындар елдеріне алып кеткен. Қазір ол Лондонда сақтаулы.

Он тоғыз жыл отасып, он төртінші перзентін дүниеге әкелерде аяулы жар-қосағы Мұмтаз қайтыс болғанда, Үндістанның әйгілі билеушісі Жаһан шахты қайғысынан айықтырар ештеңе табылмаған. Ұлы мемлекетті уысында ұстаған билік те, көл-көсір алтын, күміс, асыл дүние де, үндінің хор қызындай арулары да жұбаныш бола алмаған. Сыңарынан айырылған аққудай болған патша сүйіктісіне арнап, кейін әлемдегі жеті кереметтің біріне саналған Тәж Махал (ΧVII ғ.) ескерткіш-ғимаратын салдырып, өмірінің ақырына дейін соған қарап, шерін тарқатып өткен екен. Тәж Махалдың іргесін жуып жатқан Жамуна өзенінің арғы бетінде қара мәрмәрдан жасалған іргетас жатыр. Жаһан шахтың жоспары бойынша, оның өзі сол жерден қара мәрмәрдан салынатын тұп-тура Тәж Махалдың көшірмесіне жерленуі тиіс болатын. Жамуна өзенінің екі жағасында жатқан қос мазарды жалғастыратын көпір салынуы тиіс еді. Алайда сырттан келетін шапқыншылықтан қажыған мемлекеттің қазынасы тағы бір қымбат ғимараттың құрылысын бастауға кедергі болды.

Толқын САДЫРОВА.

04.07.2010

(Уикипедия — ашық энциклопедиясынан)

4. Мәтіннен сәулет, құрылыс саласына қатысты сөздерді тауып, сөйлем құрастырыңыз.

5. Махаббат символы – Тәж Махал сияқты әлемге танымал тағы қандай сәулет өнерін білесіз?

6. Қазақстанда Тәж Махал сияқты ескерткіш- кесенелер бар ма?

7. Айша-бибі кесенесі туралы ақпарат дайындаңыз.

8. Осы екі кесененің қандай ұқсастықтары бар? Ойыңызды дәлелдеңіз.

Заттың сын-сипатын түсі бойынша сипаттау

1-(66)жаттығу. Негізгі түстердің атауын жақсы білесіздер. Түстердің спектрдегі бірізділігін де жақсы білесіздер: қызыл, қызғылт сары, сары, жасыл, көгілдір, көк, қою күлгін түс. Спектрге кірмеген де түстерді атаңыз.

Назар аударыңыз: негізгі түсті білдіретін түстер және түстердің тіркесі: а) сарылау, көкшілдеу (қанықтығы әлсіздеу түстер – цвет слабой интенсивности); б) ашық жасыл, ашық көк, қою көк.

2-(67)жаттығу. Мәтінді оқыңыз, сұраққа соңында жауап беріп көріңіз.

Бір компанияда «мұнай қандай түсті» деген сұрақ әңгіме болды. Біреуі айтты: мұнай қара түсті. Басқасы айтты: мұнай, меніңше, ақ түсті. Үшіншісі айтты: мұнай сары,- деп. Төртіншісі де мұнайды сары түсті, - деді. Бесіншісі мұнайды көгілдір түсті деп сендірді. Бәрі де мұнайды мұнай өндірісінде көргенін айтып, сендіруге тырысты.

Мұнай қандай түсті екен?

3-(68)жаттығу. Бір-біріңізге сұрақтар қойыңыз, мысалы, судың түсі, теңіздің түсі, елдің мемлекеттік туының түсі т.б. нәрсенің түстері.

4- жаттығу. Мәтіннен заттың сын-сипатын білдіретін сөздерді тауып, жасалуын түсіндіріңіз.

(З.С.Күзекова «Қазақ тілі практикумы» грамматикалық жаттығулар жинағынан 25- бет)

БӨЖ ТАҚЫРЫБЫ: Семирамида аспалы бағы және Айша бибі кесенесі туралы.

Ағымдық бақылау тапсырмалары:

1. Тәж-Махалдың құрылысы туралы айтыңыз.

2. Тәж-Махалдың тарихы жайлы не білесіз?

3. Әлемдегі махаббат символы болып саналатын ескерткіш-кесенелер туралы не білесіз?

Апта

БІРІНШІ САБАҚ

1. Әлемдегі ең қауіпті көпірлер

Грамматика: Күшейткіш үстеу.

Сабақтың мақсаты: кәсіби мәтін бойынша студенттердің сөздік қорын молайту, берілген ақпарат бойынша танымдық қабілетін арттыру, терминдермен таныстыру, игеру және сөйлеу қабілетін арттыру, сауатты жазуға дағдыландыру

1.1.1. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

Әлемдегі ең қауіпті көпірлер

Арғы жақ пен бергі жақты байланыстыратын әлемде небір көпірлер бар.

Aiguille du Midi көпірі, Франция

Көпірмен жүріп келе жатып, төмен жаққа көз тастаудың қажеті жоқ. Мұндай биіктікте Альп тауларының көркемдігін бақылау оңайға соқпайды. Абырой болғанда, көпір аса ұзын емес. Сондықтан да, үрей мен қорқыныш сәті ұзаққа созылмайды. Ал бұл көпірге фуникулер арқылы көтерілуге болады. 2,8 шақырымға жететін аспалы жол 20 минут уақыт ішінде көпірге жеткізіп салады.

Royal Gorge көпірі, Колорадо

Американың ең биік аспалы көпірінің биіктігі 90 қабатты ғимарат биіктігімен бірдей. Көпір астында Арканзас өзені ағып жатыр. 1929 жылы салынған көпір 1982 жылы ғана болат сымнан есілген арқандармен жабдықталды.

Trift аспалы көпірі, Швейцария

Альп таудағы ең биік әрі ұзын аспалы көпірлердің бірі. 2004 жылы салынған көпір адам өміріне өте қауіпті болғандықтан, ол 2009 жылы қосымша болат-темір арқандармен жабдықталып, тұтқалардың биіктігі ұзартылды. Бұл толықтырулардың арқасында, қатты жел соққанда көпір шайқалмайды.

Carrick-a-Rede арқан көпірі, Солтүстік Ирландия

Бақытқа орай, бұл көпірде қайғылы жағдайлар орын алмаған. Алайда, бұл көпірмен жүріп өткендер қайта жүруге жүрексінеді. Бұрындары көпірдің бір жағында ғана тұтқа болған. Көпір экстремалды спортты сүйетін жандар арасында кеңінен таралған соң, Ирландия басшылығы екі жаққа да тұтқа жасап, жаңа болат арқандармен толықтырды.

Capilano аспалы көпірі, Канада

1889 жылы салынған көпірдің айналасы орманға толы. Көпір өте биік әрі тар. Балқарағай тақтайшалары өзара болат арқандармен байланысқан. Әр қадам сайын көпір шайқала бастайды.

9. Жаңа сөздермен танысып, сөйлем құраңдар.

Екінші сабақ

Макинак көпірі, Мичиган

Ұзындығы 8 шақырымға жететін көпірмен жүруге жаяу көлік жүргізушілері де жүрексінеді. Себебі, көпір ғана емес, соғатын жел аса қауіпті. Жел жылдамдығы сағатына 50 шақырымды құрайды.

Puente de Ojuela көпірі, Мексика

Бос құрылғылар жүрген сайын сықырлап жатады. Бірақ та, қорқудың еш қажеті жоқ. Себебі, көпірдің екі жағында болат арқандар екі мұнараға бекітілген. Көпір XIX ғасырда тұрғызылған. Ал мұнаралар ағаштардан салынған.

William Preston Lane, Jr., Мэриленд

Көлік жүргізушілері бұл көпірмен жүруге жүрексінеді. Себебі, бұл көпірде үлкен дауылдар жиі-жиі соғады. Ауа-райы күрт өзгерген кезде, жолды көру мүмкін емес.

«Маймыл» көпірі, Вьетнам

Көпірдің солай аталуында бір гәп бар. Құрылысқа тек маймылдар көп шоғырланатын бамбук ағаштарының бұтақтарын пайдаланған. Сондай-ақ, бұл көпірмен келе жатқанда бүгіліп, абайлап жүру керек. Себебі, артық қимыл-әрекеттердің салдарынан, көпір астында ағып жатқан өзен суына құлап кету қаупі бар.

1.2. Мәтінді оқып, тақырыпты ашып тұрған сөздерді белгілеңіз.

1.3. Мәтіндегі негізгі тақырыптық сөздерді және сөз тіркестерін көрсетіңіз.

1.4. Жаңа сөздермен танысып, сөйлем құраңдар.

Екінші сабақ

2. Құпияға толы көпірлер

Грамматика: Күшейткіш үстеу.

Құпияға толы көпірлер

Балқан түбегінде орналасқан Косово Республикасындағы Осман дәуірінен қалған тарихи тас көпір қаншама ғасырлардан бері жауын мен дауылға міз бақпай, талайларды таңғалдырып келеді. Тас көпірдің үстінен бір заманда қаншама көш, жүк тиеген қос дөңгелекті арбалар мен атты жауынгерлер өтпеді десеңші. Бүгінде Косовоға барған туристердің бұл тарихи көпірге соқпай кететіні кем шығар. Елдің беткеұстар символына айналған.

Мұндай ықылым заманнан аман келе жатқан, көненің көзіне айналған көпірлердің талайын әлемнің әр түкпірінен кездестіруге болады. Сондай көпірдің бірі - Шайтан көпір - Швейцариядағы ең атақты тарихи көпірдің атауы. Ұзындығы 25 метрдей болатын бұл көпір Альпі тауындағы тереңдігі 20 метрден асатын шатқал астында тулап ағып жатқан Рейс өзені арқылы өтеді. Әу баста бұл орында ХІІІ ғасырда тұрғызылған ағаш көпір болған, кейіннен оның тастан жасалған көшірмесі XVІ ғасырдың аяғында бой көтерген. Басында жергілікті тұрғындар өзендегі дүлей тасқынның кесірінен көпірді тұрғыза алмапты, қайта-қайта асау толқын шайып кетіп отырған. Сол кезде, ежелден жеткен әфсана бойынша, тұрғындардың шайтанмен келісім жасауына тура келген, яғни кім бірінші болып көпірден өтсе, соның жаны шайтанға бұйыратын болады. Бірақ тұрғындар лас рухты алдап түсіреді - көпірден бірінші болып ешкінің лағы өткен. Көпір тұсындағы жартаста қызыл бояумен бедерленген лақ пен шайтанның бейнесі әлгі аңызға бергісіз әңгімені әрдайым еске салып тұрады. 1799 жылы Суворов бастаған орыс армиясы аталған Шайтан көпірде француз әскерін талқандайды. Француздар кенеттен орыстардың жақындап қалғанын байқап, көпірді қирата бастаған. Бірақ Суворов әскерлері жақын маңдағы сарайды бұзып, шарфпен буылған тақтайларды көпірдің бұзылған жеріне төсеу арқылы оқ пен өрттің арасынан жол тауып, шатақ шатқалдан аман-есен шығады.
XІX ғасырдың ортасына таман аталмыш көпірдің көшірмесі салынып, атақты көпірдің өзі 1888 жылы қирап тынады. XX ғасырдың орта тұсында тарихи көпір кәдімгі автокөлік өтетін көпірмен алмастырылады. Бірақ бұрынғы атауын сақтап қалады. Осылайша Шайтан көпір бүгінгі күнге аман-есен жетіп отыр - жанында музей-мейманхана мен мемориалдар орналасқан.

2.2. Мәтінді сөздікті пайдаланып аударыңыз.

2. 3. Мәтін бойынша сұрақ әзірлеңіз.

2.4. Мәтінді мазмұндаңыз.

2.5. Берілген сөздермен сөз тіркестерін құрып, мағыналарын анықтаңыз.

1......... тасқын...

2........ көпір...

3........ асау...

4........ аңыз...

5........ шатқал...

2.6. Тірек сөздер мен сөз тіркестері арқылы сөйлемдер құраңыздар.

Ықылым заман, ағаш көпір, көшірме, тарихи көпір, жартас, қирату, дүлей тасқан

БӨЖ: «Қазақстан көпірлері» тақырыбына байланысты мәлімет жинап, презентация жасау.

Ағымдық бақылау тапсырмалары:

1. Әлемдегі ең қауіпті көпірлер туралы айтыңыз.

2. Қауіпті көпірлердің құрылысы туралы айтыңыз.

3. Құпиясы бар көпірлер туралы не білесіз?
Семинар (практикалық) және/немесе зертханалық сабақтарға дайындалу бойынша әдістемелік нұсқау

«Құрылыс» мамандығы студенттеріне арналған практикалық сабақтардың мақсаты – бұрынғы тілдік білімдердің негізінде өз ойын жеткізуге, естігені мен оқығанын түсінуге қажетті сөйлеу шеберліктері мен дағдыларын дамыту. Бұл мақсатты компоненттер практикалық сабақтардың мазмұнын, мамандық бойынша мәтіндердің бағытын, мәтіндік тапсырмалардан соң терминологиялық сөздікті құрастыруды белгілейді.

Практикалық тапсырмаға енетіні:

- тілдік тапсырмалардың ұтымды көлемі мен үйлесімі;

- мәтіндік материалдың жоғары актуальдылығы, ақпараттылығы және танымдылығы;

- мамандық пен елтанымдық аспект бойынша коммуникативтік бағыты, оңтайлы таныстырылды.

Мамандығы бойынша мәтіндермен жеке жұмыс дағдыларын дамытуға ерекше екпін түсіріледі, бұл студенттердің кәсіби және жалпы білімдік дүниетанымын кеңейтуге ықпал етеді.

Мәтіннен кейінгі коммуникативтік тапсырмалар, сөзжасамдық, грамматикалық және сөйлеу жаттығулары мамандық бойынша лексиканы енгізуге, тілдік материалға жаттығуға және бекітуге қызмет етеді. Сонымен қатар тілдік материал мен тапсырмалар өткен материал білімдерін және тиісінше тілдік дағдылар мен шеберліктердің қалыптасу деңгейін тексеріп, жинақтауға қажет. Практикалық жұмыстың бірінші кезеңінде лексикалық тапсырмалар орындалады. Тапсырмада көзделген мақсат-терминологиялық лексикалық материалға жаттығып, бекіту. Лексикалық материалдардың жекелей, қосарланып немесе шағын топтарда орындалуы мүмкін. Одан соң оқушылар үйренген лексикасы мен мәтіннің соңында студенттің сөздік қорын байыту және оқу бағдарына сәйкес кәсіби біліктілігін дамытуға алғы шарт болатын терминологиялық сөздікке сүйене отырып, арнайы мәтінді оқып, аударады. Бұдан кейін мамандық бойынша зерделік-танымдық қабілет пен грамматикалық практикалық дағдыларын дамытуға бағытталған мәтіннен соңғы тілдік және грамматикалық тапсырмалар жазбаша және ауызша түрде орындалады.

Аралық бақылау жұмысының тапсырмалары

№1 аралық бақылау сұрақтары

Бақылау түрі: тест тапсырмалары

1. Дұрыс жазылған сөзді көрсетіңіздер.

А) Аспазшы.

В) Азпазшы.

С) Аспасшы.

D) Азпасшы.

Е) Аспажшы.

2. Антонимдері бар мақалды белгілеңіздер.

А) Жері байдың-елі бай.

В) Жақсыда кек жоқ, кектіде тек жоқ.

С) Жақсы ата жаман балаға қырық жыл азық.

D) Әлсіз ат сүріншек, ақылсыз адам еріншек.

Е) Батыр туса ел ырысы.

3. Дұрыс жазылған сөздердің қатарын көрсетіңіздер.

А) Табиғат, кеден, сереңке.

В) Ұстаз, шәкірт, домбра.

С) Мектеп, мемлекет, ғылым.

D) Құндұз, асхана, арман.

Е) Кытап, майрам, ырис.

4. “Ұялды” ұғымының мағынасын беретін фразеологизмді белгілеңіздер.

А) Қой үстіне боз торғай жұмыртқалады.

В) Қара жер хабар бермесін.

С) Бет моншағы үзілді.

D) Періштенің құлағына шалынсын.

Е) Тал шыбықтай бұралған.

5. “Әділ” ұғымының мағынасын беретін фразеологизмді белгілеңіздер.

А) Қағанағы қарқ, сағанағы сарқ.

В) Қараптан қарап жүріп.

С) Қара көлеңке, қара халық.

D) Қара қылды қақ жарған.

Е) Ат ойнатқан.

6 .Синонимдік қатарды белгілеңіздер.

А) Дастарқандас, аттас, табақтас.

В) Әдепті, тәртіпті, байсалды.

С) Сабырлы, байсалды.

D) Икемді, бейімді, ұстамды.

Е) Сұлу, сауатты, арық.

7. Синонимдік қатарды белгілеңіздер.

А) Елді бейбіт, жұртты тыныш етті.

В) Тепсе темір үзеді.

С) Ар-ұят, аман-сау.

D) Жайдары жарқын мінез; қыршын жас.

Е) аспанды бұлт шалды.

8. Адамның кескін-келбетін сипаттайтын сын есімдерді белгілеңіздер.

А) Тау-тау, ата-ене.

В) Көк ала, қызыл-қоңыр.

С) Көк көз, ақ құба, қыр мұрын.

D) Жаяу Мұса, қара торғай.

Е) Көк ала, ақ құба.

9. Дене мүшелері атауларын табыңыздар.

А) Бас, мойын, саусақ.

В) Киім, өнім.

С) Сырмақ, піспе.

D) Отырғыш, кескіш.

Е) Көлем, аумақ.

10. Дұрыс жазылған нұсқаны табыңыздар.

А) Ол -жүрек жұтқан адам..

В) Ол жүрек жұтқан- адам..

С) Ол, жүрек жұтқан адам..

D) Ол жүрек жұтқан адам..

Е) Ол жүрек, жұтқан адам..

11. Шартты бағыныңқы сабақтас сөйлемнің дұрыс нұсқасын белгілеңіздер.

А) Ертең қар көшкіні болса, тауға шығамыз.

В) Ертең қар көшкіні болмаса, өйткені тауға шығамыз.

С) Ертең қар көшкіні болды, тауға шығамыз.

D) Ертең қар көшкіні болмаса, тауға шығамыз.

Е) Ертең қар көшкіні болмаса да, тауға шығамыз.

12.” Жігерлі” сөзінің синонимін табыңыздар.

А) Ерінбейді.

В) Жадырау.

С) Қуану.

D) Қажырлы.

Е) Сабырлы

13. Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлемді табыңыздар.

А) Жақсыда- кек жоқ, кектіде тек жоқ.

В) Жақсыда кек жоқ, кектіде тек жоқ.

С) Жақсыда кек жоқ- кектіде тек жоқ.

D) Жақсыда кек жоқ: кектіде тек жоқ.

Е) Жақсыда, кек жоқ кектіде тек жоқ.

14. Дұрыс жазылған сөздердің қатарын белгілеңіздер

А) Базарға, қаламым, біздім.

В) Апаң, дәптердер, дала.

С) Ағасы, мұғалімдін, доп.

D) Қыздар, мектептер, үйлер.

Е) Мекемедер, отанма, керемет.

15. Отбасына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.

А) Дәрігер, мұғалім, аққу.

В) Нағашы, жиен, қарындас.

С) Тау, бөлме, терезе.

D) Асан, өзен, Сәуле.

Е) Мен, ол, терек.

16. Мамандықпен байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.

А) Ақыл, жасыл, парасат

В) Есепші, қаржыландырушы.

С) Білім, сағыныш, қорқыныш

D) Мінез, абырой, арна

Е) Офис, тапсырма, керек.

17. Адамның мінез-құлқын белгілейтін ұғымдарды белгілеңіздер.

А) Шөп, қызғалдақ, гүл.

В) Су, өзен, теңіз.

С) Кеме, ұшқыш, жер серігі.

D) Сабырлы, шыдамды, еңбекқор.

Е) Батты, сары, алыс.

18. Табиғат құбылыстарына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.

А) Аялдама, жолсерік.

В) Ботакөз, Айдын, Дана.

С) Бұрқасын, найзағай, жаңбыр.

D) Бәйшешек, бұрын, өнерпаз.

Е) Бала, парта, терек.

19. Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлемді табыңыздар.

А) Отыршы жарығым, жөніңді айтшы.

В) Отыршы, жарығым, жөніңді айтшы.

С) Отыршы, жарығым жөніңді, айтшы.

D) Отыршы жарығым жөніңді, айтшы.

Е) Отыршы- жарығым жөніңді,айтшы.

20. Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлемді табыңыздар.

А) Көрмес - түйені де көрмес.

В) Көрмес түйені - де көрмес.

С) Көрмес түйені де - көрмес.

D) Көрмес түйені де көрмес.

D) Көрмес, түйені де, көрмес.

№2 аралық бақылау

Бақылау түрі: тестік тапсырмалар

1.Дұрыс құрылған сөйлемді белгілеңіздер.

А) Біз ертең тауға шықпаймыз, себебі қар көшкіні болады.

В) Біз ертең тауға шықпаймыз, сондықтан қар көшкіні болады.

С) Біз ертең тауға шықпаймыз, егер қар көшкіні болады.

D) Біз ертең тауға шығамыз, себебі қар көшкіні болады.

D) Біз ертең тауға шықпаймыз, себебі қар көшкіні болмайды.

2. Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіздер.

А) Нағыз азамат болғың келсе, алдымен ізгілік пен адамгершілік қасиетті бойыңа сіңір.

В) Ол өзенге қарай кетті, ал біз үйге қайттық.

С) Көктем туғанда менің жаным да алма ағаштай гүлдеді.

D) Ыбырайды атасы Балғожа тәрбиеледі.

Е) Ол ертемен кетіпіп қалды.

3. Қимыл-сын бағыныңқы сөйлемді табыңыздар.

А) Театрға барсаң, маған телефон соқ.

В) Жолда көп жүргендіктен, мен қатты шаршадым.

С) Ержан үйден жүгіре шығып, машинасына келіп отырды.

D) Бұлт болса да, жаңбыр жауған жоқ.

Е) Ербол кеште келсін.

4. Ыңғайлас салалас сөйлемді көрсетіңіздер.

А) Ақылды көп жасағаннан сұрама, көп көргеннен сұра.

В) Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын.

С) Қазақтың мынадай мақалы бар: асыл - тастан, өнер-жастан.

D) Суық күз жақындады да, жәндіктер азая бастады.

Е) Мен сенімен келешектк бірге боламын.

5. Фразеологиялық антонимдер қатарын табыңыздар.

А) Жем болды -жан ұшырды.

В) Кең пейіл; көзге түсті.

С) Ағынан жарылды; бүкпе сақтады.

D) Жаны жайсаң; ақжарқын.

Е) Еңбекпен тапты.

6. Омонимдер қатарын табыңыздар.

А) Ел үмітін ер ақтар.

В) Көк алма, оны алма.

С) Қарақұс, жыртқыш құс

D) Жаны жаз; көңілі көл

Е) айту, бару, қайту

7.Синоним сөздері бар сөйлемді табыңыздар.

А) Шашы ұзын -ақылы қысқа.

В) Жаман айтпай, жақсы жоқ.

С) Еңбек етсең емерсің.

D) Бұл өзі есті бала, ақылды бала.

Е) Мен де келіп кетермін.

8. Қай сөйлемде антоним сөздер бар.

А) Нар -түйеден, тұлпар –биеден.

В) Сөз ағасы -құлақ, су ағасы –бұлақ.

С) Жаманшылық пен жақсылық - егіз келеді.

D) Еңбек түбі- зейнет.

Е) Ерте тұрған жігіттің ырысы артық.

9.Тыныс белгісі дұрыс қойылған жерді көрсетіңіздер.

А) Байлықтың атасы -еңбек, анасы –жер.

В) Байлықтың атасы: еңбек; анасы –жер.

С) Байлықтың атасы еңбек, анасы жер.

D) Байлықтың- атасы еңбек, анасы жер

Е) Байлықтың, атасы еңбек, анасы жер.

10. Таңертең нөсер жаңбыр..., ал түстен кейін күн жарқырап, дала құлпырды.

А) жауaды;

В) жауар;

С) жауғанға дейін;

D) жауды.

Е) жаумас.

11. Солтүстіктің ауа райына..., оңтүстіктің ауа райы өте ыстық.

А) қарағанда;

В) қарағанмен;

С) қарасақ;

D) қарасаңда;

Е) қарасаң.

12. Синоптиктердің..., бүгін Алматыда күн бұлтты, жауын-шашын болмайды.

А) хабарлағандай,

В) хабарлауынша;

С) хабарлаған;

D) хабарлайды;

Е) хабарла.

13. Жазға жақсы киінер қыз-келіншек,

Жер жүзіне өң... гүл-бәйшешек.

А) бергенмін;

В) бердің;

С) берер;

D) беріпсің;

Е) беріп.

14. Қай қатардағы сөйлем дұрыс құрылған?

А) Мен тұрамын Алматы қаласында.

В) Кетіп барады құстар жылы жаққа.

С) Киноға олар барды кеше.

D) Мен ҚазНТУ-да үшінші курста оқимын.

Е) Сен келесің ертең.

15. Көп нүктенің орнына қажетті етістікті қойыңыздар.

Студенттер кеше “Қыз Жібек” фильмін....

А) түсірмек;

В) түскісі келеді;

С) көрді;

D) жазады,

Е) алды.

16. Үтір дұрыс қойылған жерді көрсетіңіздер.

А) Не әскери мектепке, не ҚазНТУ-ға оқуға түседі.

В) Дана сөзді ұғу да, айту да, даналық.

С) Шаңғы тепкен, із кескен, ит жүгірткен, адамдар көрінеді.

D) Шаңғы тепкен, із кескен, ит жүгірткен- адамдар көрінеді.

Е) Меніңше бұл атап өтерлік,іс.

17. Бірыңғай мүшелердің тыныс белгілерінің дұрыс қойылғанын табыңыздар.

А) Ол біресе желеді, біресе, жүгіреді, біресе тоқтайды.

В) Ол біресе желеді, біресе жүгіреді, біресе тоқтайды.

С) Ол, біресе желеді, біресе жүгіреді, біресе тоқтайды.

D) Ол- біресе желеді, біресе жүгіреді, біресе тоқтайды.

Е) Ол- біресе, желеді, біресе жүгіреді, біресе тоқтайды

18. Сұраулы сөйлемді көрсетіңіздер.

А) Қандай теңіз теңелер, теңізден терең ойыңа.

В) Беу шіркін, таудың күйі, тастың күйі.

С) Ағасы бардың - жағасы бар.

D) Анар, биыл жазда Ыстық көлге бармақшы.

Е) Кездесерміз, біз әлі, кездесерміз.

19. Қай сөйлем дұрыс жалғаумен берілген?

А) Әділ банкте жұмыс істеймін.

В) Әділ банктің жұмыс істейді.

С) Әділ банкте жұмыс істейді.

D) Әділ банкте жұмыс істейміз.

Е) Әділ банктен жұмыс істейміз

20.Ауыспалы мағынада сөз тіркесін табыңыздар.

А. Тіл тазалығы

B. Қызыл көйлек

C. Мөлдір бұлақ

D. Шынайы махаббат

E. Адал ұл

Қорытынды бақылау сұрақтары

1. Сәулет өнері

1. Заттың, құбылыстың пайда болу фактісінің берілуі

2. Құрылыс материалдары.

3. Зат есім жасайтын жұрнақтар.

4. Қазақтардың ежелгі баспанасы -киіз үй.

5. Септік жалғаулары. Көнерген сөздер.

6. Қазақстанның жер бедері

7. Геодезия ғылымы туралы

8. Тәуелді септеу

9. Сіз Сарыарқа даласы жайлы білесіз бе?

10. Қазақстандағы құрылыс

11. Мекенді білдіретін грамматика.

12. Қазақ архитектурасы

13. Қазақ архитектурасының даму тарихы.

14. Мезгіл, мекен үстеулері.

15. Қ.А. Яссауи кесенесі XIV - XV ғасыр құрылысы.

16. Шегесіз салынған мешіт

17. Анықтауыштық қатынастың есімше арқылы берілуі

18. Сан есімнің түрлері

19. Норман Фостер — сәулетші.

20. Мысыр пирамидаларының сыры.

21. Пирамидадағы пәктік пен парасат..

22. Мүсін өнері. Интерьер.

23. Ұлы Қытай қорғаны.Шылаудың түрлері.

24. Тәж Махал -махаббаттың символы.

25. Қазақстандағы мүсін өнері және интерьер саласымен әуестеніп жүрген өнер иелері

26. Тайқазан

27. Киіз үй өлшемдері.

28. Ағашқа ою салу өнерi..

29. Домбыраның кұрылысы

30. Киіз үйдің физикалық қасиеттері

31. Киіз үй тарихы

32. Әлемдегі ең қауіпті көпірлер

33. Қазақстан көпірлері

Ағымдық, аралық және қорытынды бақылаудың орындалуы бойынша әдістемелік нұсқау

Ағымдық, аралық және қорытынды бақылау жұмыстарының мақсаты – кәсіби қазақ тілі пәнінен білімдерін және тәжірибелік дағдыларын бекіту.

Ағымдық бақылау жұмысы әрбір тәжірибелік сабақтан кейін тапсырылады. Сол өтілген тақырып бойынша білім алушыларға бірнеше тапсырмалар беріледі. Аралық бақылау жұмыстары тест түрінде, бірнеше нұсқада беріледі, немесе өтілген тақырыптар бойынша тапсырмалар беріліп, ауызша сұралады. Қорытынды бақылау жұмысы бойынша емтихан сұрақтары дайындалады. Емтихан сұрақтары жазбаша және әңгімелесуге арналған материалдардан тұрады.

Білім алушылардың оқудағы жетістігі (білім, білік, дағды мен құзірет) төрт балдық жүйе бойынша сандық эквивалентке сәйкес келетін әріптік жүйемен бағаланады (оңды бағалары, жоғарыдан кемуіне қарай, А-дан Д-ға дейін «қанағаттанарлық» - Ғ – қанағаттанарлықсыз»);

Барлық білім технологиясының тиімділігін, объективтілігін және сапасын арттыру мақсатында оқу процесі мен білімнің қорытынды бақылауы ажыратылады.
Ағымдық және аралық бақылаудың барлық түрі мен білім алушылардың біліміне тиісті бағалауды сабақ беретін оқытушы жүргізеді. Ол баға аталған оқу пәні бойынша білімнің қорытынды бағалауының 60 пайызынан кем.
Білім алушыларға аралық аттестаттау қорытынды бақылауды оқытушы жүргізеді, ол баға аталған оқу пәні бойынша білімнің қорытынды бағалауының 40 пайызынан аспайды.
Пән бойынша қорытынды бағаға ағымдағы, аралық және қорытынды бақылаудағы бағалар кіреді.

Автор, құрастырушы:

Авторлық ұжымның мүшелерi, құрастырушылар: ____________Мұсабекова Алдан Алтайқызы

____________ Тұяқбаева Рабиға Рахманбердіқызы

____________ Салықжанова Шынар Байронқызы

(28.08.2013)

Факультеттің ОӘК ұсынылған 01.09.2013 ж., хаттама №_ 1_

Факультеттің ОӘК төрағасы ф.ғ.к., доцент ____________Құлманов Қ.С.

(01.09.2013)