Микроорганизмдерді дақылдау әдістері, қоректік орта түрлері 2 страница

27. Микроорг.генетикасы.Трансформация,трансдукция,каньюгация. Генетика-кез келген тірі организмдердің екі қасиеттерін,тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым.Жаңа ғылымды атау үшін У.Бэтсон генетика белгісін қалыптастыратын материалдық бірлікті ген деп атады. Микроорганизмдер мен вирустар генетикасы жалпы генетиканың ерекше саласы ретінде өткен ғасырдың 40-шы жылдары қалыптасты.Бұл саланың пайда болуына үлкен әсер тигізген Р.Мурей мен Д.Дельбрюктің 1943 жылы шыққан «Вирусқа сезімді бактериялардан вирусқа төзімді мутанттар пайда болады» деген мақаласы болды.Сонымен қатар 1944-1952 жылдар аралығында бактериялардың генетикалық рекомбинация жолдары ашылды.Генетикалық рекомбинация арқылы бактериялардың ДНҚ-лары гендерімен алмасатындығы,нәтижесінде хромосомада гендердің жаңа өисындасулары пайда болатындығы анықталды. Сонымен,әр деңгейдегі организмдердің генетикасын зерттеу барысындағы жалпы қорытынды-барлық тірі организмдерде эукариоттарда,прокариоттарда,вирустарда генетикалық ақпарат хромосомадағы ДНҚ негіздерінің жүйелілігінде сақталады. Генетикалық ақпараттың берілуінің 3 типі белгілі:трансформация,коньюгация,трансдукция.Бір бактериялардың ДНҚ молекуласын сыртқы ортадан сіңірілуі мен оның басқа бактериялардың неномына енуі трансформациядеп аталады.Бактериялардағытрансформация құбылысына алғаш сипаттама берген 1928 жылы Ф.Гриффит болды.Трансформацияға қабілетті клеткалар компетентті деп алалады.Трансформация 3 саты арқылы жүреді:Клетка қабықшасына ДНҚ-ның адсорбциялануы,клетка ішіне ДНҚ-ның енуі,реципиент ДНҚ-ның хромосомасымен донор ДНҚ-ның рекомбинациясы.Коньюгация бактерия клеткасының рекомбинациясының екінші түрі болып табылады.Коньюгация кезінде генетикалық материал бір бактерия клеткасынан екіншісіне тікелей жанасу кезінде беріледі.Коньюгация процесін И.Ледерберг пен Э.Татум 1946 жылы ашты.

Коньюгация процесі мен оның кезеңдері грам-теріс бактерияларда зерттелген.Олардың мынадай кезеңдерден тұратындығы анықталған:

1.Жыныс пилилері көмегімен клетка аралық контактілердің түзілуі мен тұрақтануы.

2.Тасымалданудың басталуы,тасымалданушы ДНҚ-ның бір тізбегіндегі оri Т нүктесінде плазмиданың сайт-спецификалық үзілуі.

3.Тасымалданудың бастама бөлігінде нуклеопротеинді комплекстің түзілуі,ол тығыз орамдалған плазмидалы ДНҚ-дан тұратын релаксосомадан және тасымалданудың бастама бөлігімен байланысқан релаксаза компоненттерінен тұрады.

4.Тасымалданған ДНҚ тізбегінің рециркуляциясы.

5.Реципиент-клеткасындағы комплементарлы тізбектің синтезі мен плазмидалы ДНҚ-ның тығыз орамдалуының қайта қалпына келуі.

6.ДНҚ-ның тасымалдануының теминация(аяқталуы) мен коньюгациялаушы клеткалардың ажырауы.

Трансдукцияны 1952 жылы Н.Зиндер мен Э.Ледерберг сальмонеллалардың рекомбинациясын зерттеу барысында ашқан.

Донордың жеке генетикалық маркерлері бір-біріне тәуелсіз түрде реципиент клеткаға тасымалдануы мүмкін.Мұндай трансдукция типін тіркеспеген (байланыспаған) деп атайды.Сонымен қоса трансдукциялаушы фаг реципиентке хромосомасының бір фрагментінде орналасқан бірнеше белгілерді тасымалдауы мүмкін,бұл трансдукция типі тіркескен (байланысқан) деп аталады.Фагтардың даму циклінің түріне байланысты трансдукция 2 бөлінеді.спецификалық (арнайы) трансдукция және спецификалық емес жалпы трансдукция.

Спецификалық трансдукция.Трансдукцияның бұл түріне фаг бекітілген жерінде орналасқан гендер ғана тасымалданады.

Спецификалық емес жалпы трансдукция.Бұл трансдукция түрін бактерия хромосомасында белгілі учаскеде орын алмайтын фагтар жүзеге асырады,бұл фагтар,әдетте автономды жағдайда болады.

28.Микроорганизмдегі фотосинтез процесінің ерекшеліктері. Фотосинтез жер бетінде өтетін ең маңызды биологиялық процестерге жатады.Фотосинтез арқылы күн энергиясы химиялық энергияға айналады.Бұл энергияны фототүзуші организмдер көмірқышқыл газынан органикалық заттар мен клетка компоненттерін түзүге пайдаланылады.Фотосинтез екі түрге бөлінеді:1.Оттекті,окситенді фотосинтез,2.Оттексіз аноксигенді фотосинтез.Өсімдіктер мен балдырлардың фотосинтезі тек оксигенді,ал бактерияларда оксигенді де,аноксигенді де фототүзу процесі жүреді.Аноксигенді фототүзуші бактериялар физиологиялық қасиеттеріне қарай 5 топқа бөлінеді:Күкіртті қара-қошқыл,күкіртсіз қара-қошқыл,күкіртсіз жасыл және күкіртті жасыл бактериялар мен гелиобактериялар.Барлық фототүзуші организмдерде пигменттердің 3 түрі болады:хлорофилдер,каратиноидтар және фикобилиндер.Барлық фототүзуші организмдердің фототүзуші жүйесі 3 компоненттерден тұрады:1.Жарықты тұту және жинақтау бөлімі антенна деп аталады.2.Фототүзуші реакциялық орталық.3.Электрон тасмалдаушы тізбек. Антенна мен реакциялық орталықта пигментер орналасады.

29.Топырақ және ауа микрофлорасының түрлік құрамы. Топырақтың 1см-дегі саңылауының көлемін саңылаулық немесе сіңіргіштік деп атайды.Саңылаулық арқылы топырақта көптеген мезо- және микрозоналар (микроаймақтар) пайда болады.Бұл аймақтарда микроорганизмдер мекендейді.Құрамы жағынан да топырақ біркелкі емес.Ол негізгі 2 компоненттен тұрады:минералды және органикалық.Минералды тау жыныстардың бұзылуынан пайда болған өнімдерден тұрады.Органикалық компоненттерге өсімдіктердің құйылымдары,жануарлардың қалдықтары,микроорганизмдердің өлген клеткалкары жатады.Микроорганизмдердің мекен ету ортасы болып саналатын топырақтың гетерогенділігі олардың түйіршіктерінде де байқалады.Облигатты анаэробтардың мекен етуіне түйіршіктің(диамері 1см)ортасы қолайлы,ал оның бетінде аэробтар тіршілік етеді.Тамыр бетіндегі бактериялардың жұқа биопленкалары тамыр бөлінділерін ұстап қалып,топырақтың гетерогенділігіне әкеледі.

Топырақтағы органикалық және минералды заттар қорының мол болуы оның тірі организмдермен қаныққандыңын көрсетеді.Топырақта тіршілік ететін организмдердің мөлшері алуан түрлі,яғни микроскопиялықтан микроскопиялыққа дейін болады.Соған орай олардың алатын кеңістіктері де әр түрлі болады,оны эдосфера деп атайды.Микроорганизмдердің топыраққа таралуы біртекті емес жүреді.Бір шекарада клеткалар көп адгезияланса,ал басқа жерлерде олардың саны аз болады,кейде мүлдем болмайды.Бір ңана бөлшектің 100мкм2 беткі ауданында бірнеше ондаған клеткадан бірнеше жүздеген клеткалар орналасады.Жабысқан клеткалардың басым бөлігі көбейе отырып,микроколониялар түзіледі және ондағы клеткалар саны әр түрлі.Ересек,қозғалуға қабілетті клеткалар микроколониялардан ажырап,өз алдына жаңа колониялар түзеді.Кейбір микроорганизмдер топырақ бөлшегінің бетінде жеке клетка түрінде өсіп, клеткалар шоғырын түзеді,олар нағыз колониялар болып саналмайды.

Ауадағы микроорганизмдер клеткасының бар-жоқтығы жөніндегі мәліметтерді алғаш рет Л.Пастер (1860 ж) алған.Кейін ол нитроцеллюлозды сүзгіші бар құрал жасаған,ол құрал арқылы ауаны үрлеген кезде ондағы қалқып жүрген бөлшектер сүзгіш бетінде бетінде ұсталып қалатынын дәлелдеген.1920 жылы Молиш ауада табылатын микроорганизмдерді аэропланктондар деген терминмен атаған.Бұл термин ауада кездесетін барлық микроорганизмдерге қатысты айтылады:вирустар,бактериялар,саңырауқұлақтар,мицелиалды саңырауқұлақтардың споралары,балдырлар,қарапайымдылар.Олардың мөлшері 0,01 мкм шамасында болады.Атмосферада аэрозолдар құралады.Аэрозолдарды 3 топқа жіктейді:шаң,түтін,тұман.Шығу тегіне қарай аэрозолдар табиғи және жасанды деп бөлінеді.Табиғи аэрозолдар табиғи жағдайда құрамында микроорганизмдері бар топырақ және су бөлшектерінің дисперсиялануы үрдісінде түзіледі.Жасанды аэрозолдар бактериалды суспензия мен бактериалды шаңның дисперциялануынан түзіледі.

30. Микроорганизмдердің өзара қарым қатынасы.Симбиоз түрлері, мутуализм, паразитизм, комменсализм. Микроорганизмдердің өарым-қатынасының бірнеше турі бар.Метабиоз-бір организм өзінің тіршілік ету барысында 2-ші бір организмге қолайлы жағдай жасайтын қарым-қатынас.

Симбиоз-микроорганизмдердің бірін-бірі күшейтетін және қолдап тұратын ассоциамиялық қарым-қатынас түрлері болып саналады.

Ассоциациялық қатынастың келесі бір түрі-комменсализм.Бұл кезде өзара бірігіп тіршілік ететін микроорганизмдердің бәреуі пайда табады,бәрақ екіншіге зиян клтірмейді.

Саттелизм-бір микроорганизмнің 2-ші бір микроорганизмді күшейтетін ассоциациялыққарым-қатынас түрі.Мысалы, ашытқы саңырауқұлақтары мен царциналар әр түрлі амин қышқылдары мен витаминдерді түзе отырып,сүт қышқыл және сіре қышқыл бактериялардың өсуі мен дамуына өте қажетті жағдай жасайды.

Синергизм-физиологиялық үрдістері бірдей микроб бірлестіктері олардан алынатын соңғы өнімнің шығымын арттырады.Мысалы,азотобактер мн Bac mykoides бірге өсіген жағдайда гетероауксин көп мқлшерде түзіледі.

Антогонизм-бір микроорганизм өзінің тіршілік барысында екінші бір микроорганизмнің тіршілігін тежейді.

Антогонизм мынадай себеп-салдардан пайда болуы мүмкін:

1.Қоректік заттар үшін бәсекелестік,2.Кейбір микроорганизмдер түзетін антибиотиктер әсерінен,3.Бір микроорганизмдердің енәнші бәр микроорганизмді жоюы.

Микроорганизмдер арасында кеңінен таралған бәсекелестік қатынастарға паразитизм жатады.Паразиттік қатынаста бір микроорганизм 2-ші бір микроорганизмді субстрат ретінде қолдана отырып,көбінесе оның тіршілігін тежейді.Әдетте прокариоттар әлеміндегі қарапайым паращиттік қарым-қатынасқа мысал ретінде бактериялар мен фагтардың арасындағы өатынасты айтуға болады.

31.Микроорганизмдер клеткасының қабықшасы,ерекшелігі,атқаратын қызметі.Грам бойынша бояу әдістері әдістің ретін келтіріңіз.Неліктен бактерия клеткалары екі түрлі боялады. Клетка қабықшалары клеткалардың құрғақ салмағының 5-тен 50 % құрайды.Клетка қабықшасының негізгі элементі пептидогликан клеткада жататын муреин болып саналады.Пептидогликан гетереполимер.Ол N-ацетил N-глюкозамен және N-ацетил мурам қышқылдарының кезектесіп орналасқан қалдықтарынан құралады.Бұлар өзара бір-бірімен ветта-1,4-гликозитті байланыспен байланысады.Прокариоттардың клетка қабықшаларында муреин торшаларында тейхой қышқылы болады.Тейхой қышқылы 3 атомды спирт глицерин және 5 атомды спирт ревит полимерлерінен тұрады. Олар бір-бірімен фосфа-ди эфирлі байланыспен байланысады.

Грам әдісімен бояу.Дат ғалымы Грам (1884 ж) бактерияларды бояу үшін ұсынған,бұл әдіс бойынша барлық бактериялар екі топқа бөлінеді:грамоң және грам теріс.Грам ұсынған тәсіл бойынша клеткалардың боялуы клетка қабықшасының құрамына байланысты.Грам оң бактерияларының клетка қабықшасының қалыңдығы 20-80нм құрайды.Грам теріс бактерияларының клетка қабықшасы көп қабатты,қалыңдығы 14-17нм құрайды.Грам терістерде тейхуй қышқылы болмайды.Грамоң бактериялар препаратты спиртпен өңдеу кезінде генициан көгілдірдің йодпен қосылысын ұстап қалады да,көгілдір түске боялады.Грам теріс бактериялар бұндай қасиетке ие емес,сондықтан спиртпен түссізденеді.Одан кейін спиртпен өңдеу кезінде олар ашық қызыл түске боялады.

Грам әдісі бойынша бояу тәртібі:

1.Бекітілген жұғындыны кристалды көгілдірмен бояп,1-2 мин ұстайды да,бояуды төгіп тастайды.

2.Люгольдің ерітіндісін тамызып,1-2 мин кейін ерітіндіні төгеді.

3.Көгілдір судың ағуы тоқтағанша 30-60 с аралығында препаратты этил спиртімен түссіздендіреді.

4.Препаратты сумен шаяды.

5.Сулы фуксинмен 1 мин бояйды.Грамоң бактериялар қою көгілдір түске,ал грам теріс бактериялардың клеткалары ашық қызыл түске боялады.

Грам әдісімен бояу нәтижесі дақылдың жасына байланысты болады,ересек дақылдары өлі клеткалар грамтеріс боялады.Сондықтан жас тәуліктік дақылдарды қолданған жөн.

32.Микроорганизмдердің қор заттарының ерекшелігі,оларды анықтау тәсілдері,гликоген,-окси май қыщқылдарын,крахмалды қалай анықтайды? Микроорганизмдердің клетка цитоплазмасында әртүрлі пішінді әртүрлі көлемді түйіршіктер көптеп кездеседі.Олар клеткада тұрақты түрде кездеспейді.Олардың тіршілік ортасының физикалық және химиялық жағдайларына байланысты өзгеріп отырады.Олар клетка тіршілігі үшін маңызды құрылымдар емес.Клеткада болуыда,болмауыда мүмкін.Олардың табиғаты және атқаратын қызметтері әртүрлі болады.Қор заттары цитоплазмада жинақталатын метаболизм өнімдері.Бұларды микроорганизмдер қоректік заттар ретінде пайдаланады.Қор заттарына полисахаридтер (гликоген және крахмал),липидтер (поли - -оксимай қышқылы),полифосфаттар (S,валютин) және т.б жатады.Қор заттарының табиғаты микроорганизмдердің түріне және дақылдау жағдайларына байланысты болады.Микроорганизмдерде қор заттарының бір,екі немесе бірнеше түрі кездесуі мүмкін.Мысалы,E.coli да гликоген көп жинақталады,ал Bacillus megaterium клеткасында гликоген жәнеполи - -оксимай қышқылы жинақалады.АлChromatiumokenii клеткасында полисахаридтер,полифосфаттар,поли - -оксимай қышқылы және күкірт болады.Қор заттары микроорганизмдердің қалыпты жағдайында егер қоректік ортада көп болса жинақталады,ал қолайсыз жағдайларда микроорганизмдер сол қорын пайдалана бастайды. Гликоген полисахарид.Крахмалға ұқсас D глюкозаның қалдықтарынан тұрады.Олар 1,3 гликозидті байланыспен байланысады.Люгольмен бояу кезінде олар қызыл күлгін түске боялады.Гликоген көбінесе ішек таяқшаларында,сарциналарда,бациллаларда кездеседі. Гранулеза крахмалтәрізді зат.Олар анаэробты споралы бактериялар кластридияларда жинақталады.Қоректік ортада көміртек құрамды заттар азая бастаған кезде,гликоген немесе гранулездар бактерия клеткаларынан толығымен жойылады. Липидтер түйіршік түрінде жинақталады.Олар окси май қышқылының полиэфирлары,олардың мономерлері бір бірімен күрделі эфирлі байланыспен байланысады.Бұлардың диаметрі 200-800 нм ге дейін,белоктық мембранамен қапталған,судан III ерітіндісімен сарғыш қызыл түске боялады,ал судан қарамен қара түске боялады.Олар клеткада 80% дейін жинақталуы мүмкін. Валютин кейбір бактериялардың клеткасында түйіршік түрінде жинақталады.Валютин ең алғаш рет Spirillum Volutans клеткаларынан табылған,валютин атауы осыдан шыққан.Валютин түйіршіктерінің мөлшері 0,1-0,5 мкм.Көмірсулар және фосфор көп болғанда жинақталады және фосфор энергия қызметін атқарады. Цианофицинді түйіршіктер. Бұл цианобактерияларда кездесетін қор заты.Аспарагин қышқылы мен аргининнен тұратын полипептидтерден тұрады.Ол клеткада азоттың қор заты ретінде болады.Азот көзі азайғанда олда клеткадан жойылып кетеді. Күкірт метаболизмі күкірт қосылыстарымен байланысты бактерияларда жинақталады.Олар клеткада мөлдір жартылай сұйық тамшы ретінде болады.Күкірт сутекті тотықтыратын тионды бактерияларда S энергия көзі болып табылады.Ал фототрофты күкіртті бактерияларда күкірт электрон доноры ретінде пайдаланылады.Бұл микроорганизмдер клееткаларында кездесетін қор заттар. Гликоген көмірсу түйіршіктеріне(полисахаридке) жатады. Гликогенді Люголь ерітіндісі арқылы бақылайды.Заттық шынының бетіндегі клетканың сұйықтығының тамшысына Люголь ерітіндісін қосады.Гликоген заттарының түйіршігі көк түске боялады.Гликоген ашытқыларда Люголь ерітіндісімен өңдегенде оңай көрінеді. Май түйіршіктерін бақылау. Бактериялар клетка ішінде липидтердің қоры ретінде поли - -оксимай қышқлыдарын жинақтайды.Ол үшін клеткаларды лиофильді қара судан немесе судан III бояуымен бояйды.Бактериялардың клеткасынан жұқа етіп клетка жұғындысын дайындап,ауада кептіреді және оттың жалынында бекітеді.Оның үстінен суданның ерітіндісін тамызадыда препаратты сүзгі қағазымен кептіреді де ксилолмен түссіздендіреді.Түссіздендіру уақыты 1миннут,тяганың астында жүзеге асырылуы тиіс.Поли - -оксимай қышқылдары қара түске,ал клетканың қалған бөлігі қызғылт түске боялады. Крахмалда көмірсу түйіршіктеріне (полисахаридке) жатады.Крахмалдыда гликоген секілді Люголь ерітіндісі арқылы бақылайды.Заттық шынының бетіндегі клетка сұйықтығы тамшысына Люголь ерітіндісін қосады.Крахмал тәрізді заттардың түйіршігі гранулездер гликоген секілді көк түске боялады.Бактериялардың арасында гранулеза Clostridium туысының өкілдерінде болады.

33.Микроорганизмдердің морфологиялық алуантүрлілігі.Микроорганизмдердің морфологиясын зерттеу әдістеріне сипаттама беріңіз? Бактериялар пішініне қарай үш негізгі топқа бөлінеді: 1) Шар тәрізділер(коккалар) 2) Таяқша тәрізділер(бактериялар,бацилдер,клостридилер) 3) Спираль пішінді (вибриондар,спириллалар,спирохеталар). Коккалар шар тәрізділер диаметрі 1-2 мкм.Олардың сопақша,жалпақ және ұзынша формаларыда бар.Көптеген коккалар сапрофиттер,спора түзбейді.Қозғалмайды табиғатта кеңінен таралған. Микрококкалар -жеке жеке шар түрінде орналасады; Диплококкалар клеткалары екі екіден қосылып орналасады; Стрептококкалар моншақ тәріздене орналасады; Тетракоккалар төрт төрттен байланыса орналасады; Сарциналар клеткалары сегізден топтасқан; Стафилакоктар клеткалары жүзім шоқтары сияқтанып орналасқан. Таяқша тәрізді бактериялар клеткаларының ұзындығы1-5 мкм,0,5-1 мкм ге дейін болады.Таяқша тәрізді бактериялар клеткаларының ұзындығына,енінен және спора орналасқан ұштарының пішініне қарай ажыратылады.Бұлардың ішінде қолайсыз жағдайға тап болғанда ерекше денешік спора түзетіндеріде бар. Бацилдер спора түзетін таяқша тәрізді клеткалар; Lactobac.plantarum -спора түзбейтіндер; Диплобактериялар екі екіден орналасады; Диплобацилдер (стрептобактериялар,стрептобацилдер) тізбектеле орналасса. Спиральды бактериялардың клеткалары таяқша тәрізді болғанымен олар иректеліп келеді. Вибриондар спиральдың өздері жалпы спиральдың төрттен бірінен аспаса; Спириллалар спиральды бактериялар бір немесе бірнеше спираль буындарынан тұрады; Спирохеталар пішіні көптеген спираль буындарынан тұрса.Микроорганизмдердің ішінде жіпші тәрізділерде кездеседі.Олар көпклеткалылар және аз топ.Бұлардың негізігі өкілдеріне Beggiatoa және Fhiothrix жатады.Микроорганизмдердің морфологиялық алуантүрлілігін,ерекшелігін негізінен жаншылған тамшы және бекітілген препараттар жасау арқылы қарайды. Жаншылған тамшы. Бұл препарат арқылы микроорганизмдер клеткаларының пішінін,олардың мөлшерін орналасуын зерттеу үшін қолданады.Бұл препаратты дайындау үшін заттық шыныға 1 тамшы су тамызып,оған микробиологиялық тұзақтың көмегімен зерттеу материалын енгізіп араластырамыз,жабынды шынымен жауып микроскоппен қараймыз. Бекітілген препараттар микроорганизмдердің морфологиялық ерекшеліктерін зерттеуде қолданылады.Тазартып алынған заттық шынының бетіне бір тамшы су тамызып,микробиологиялық тұзақтың көмегімен зерттеу материалын енгіземіз,оны араластырамызда бөлме температурасында ауада кептіреміз.Егер жұғындының кебуі жай болса,онда оны от жалыны үстіндегі жылы ауада ұстап кептіруге болады.

34.Микроорганизмдердің спора түзу процесі,кезеңдері,спораны бақылау тәсілдері.Ожешко әдісі бойынша бояу тәсілі қандай?Спора прокариоттардың тыныштық формалары.Қандайда бір қолайсыз жағдай болғанда олар спора түзеді.Бактериялардың спораға өтуі,қоректік субстраттың азаюы,ортада сөміртегі азот және фосфор элементтерінің жеетіспеушілігі,ортаның рН өзгеруі және т.б жағдайларға байланысты.Спора аналық клетка спорангияда дамиды,және олардың орналасуы әртүрлі болады.Егер спораның көлемі клетка диеметрінен аспаса ондай спораны бацилярлы деп атайды.Ал егер спора аналық клеткадан үлкен және оның ортасында орналасса оны кластридиалды деп атайды.Егер спораның диаметрі аналық клеткадан үлкен және оның шетінде орналасса ол плектридиалды деп аталады.Спора түзілу бактериялардың 15 тей туысына тән. Спора түзілудің 3 сатысы бар:1)Дайындық кезеңі. Бұл кезеңде нуклеоидтің морфологиялық өзгеруі жүреді.Көбінесе спорагенді аймаққа ауысады.Клетка қабықшасының диаминопимилин қышқылының негізінде спораға тән дипикалин қышқылы түзіледі.Ол клетканың құрғақ салмағының 10-15 % құрайды.Дипикалин қышқылы спорада Са иондарымен байланысып кальций дипикалинад түрінде болады.Және ол жоғары температуралық төзімділікпен қамтамасыз етеді. 2)Спораның қалыптасу кезеңі. ЦПМ шет жақтан клетканың ортасына қарай ойысадыда екі мембранамен бөлінген құрылым проспора түзіледі.Екі мембраналық қабаттың арасында муреинді қабат қалыптасады.Ол спора өсіндісінің қабаты болады.Оның сыртында муреині мықты қабат пайда болады.Ол кортекс деп аталады.Көп қабатты жабындының түзілуіне қарай проспора спораға айналады.Және ол микроскоппен қарағанда жарық шағылыстырғыш дене түрінде көрінеді. 3)Спораның жетілу кезеңі. Бұл кезеңде спораның өзіне тән формасы қалыптасады және клеткада өз орнын алады.Спораның жетілу кезінде спора спорангиден лизистеніп,сыртқа шығады.Спораның формасы сопақша немесе дөңгелек болады.Жетілген спораның құрылысы барлық бактерия клеткаларында бірдей болады.Спораның ортасында белоктар және нуклеин қышқылдары болады.Олар клетканың құрғақ салмағының 50-60 % құрайды.Тура ортасында рибосома,ферменттер,липидтер және төмен молекулалық қосылыстар болады.Спораның орталық бөлігі ЦПМ мен қоршалған оған муреинді қабат жанасады.Одан кейін мықты кортекс қабаты болады.Оның сыртында сыртқы мембрана болады.Тірі спораларды түзетін клеткаларды бақылау кезінде олардың спораларын жарық сәулесінің шағылысуынан байқауға болады.Споралар қышқылға төзімді және бояулармен қиын боялады.Бұл олардың клетка қабығының қалыңдығымен,бос су концентрациясының төмендігімен және споралардағы липидтердің құрамының жоғары болуымен түсіндіріледі.Спораны препарат жасап Ожешко тәсілімен бояу арқылы қарайды. Ожешко тәсілі арқылы бояу. Кептірілген препаратқа 0,5 % хром қышқылын құйып,5-10 мин кейін шайып тастайды.Препаратты фильтр қағазымен жауып,Цильдің карбонды фуксинімен суландырады.Жалынның үстіне қойып,бу пайда болғанша қыздырады.Содан кейін тағыда бояу құяды.Осылайша 7 мин жасайды.Бояғыш буланып,қағаз кеуіп кетпеуі керек.Суыған соң қағазды алып тастап,препаратты сумен шаяды,фильтр қағазымен жақсылап сусыздандырып алады.Осындай өңдеудің нәтижесінде споралар клеткамен бірдей болады.Одан кейін цитоплазманы түссіздендіру қажет,ол үшін 1% HCL немесе 1% H2SO4 пен 15-30 с өңдейді.Түссізденген препаратты сумен шайып,қосымша метилен көгімен 2мин аралығында бояйды.Препаратты тағыда сумен шайып,сусыздандырады.Егер препарат дұрыс дайындалған болса,спора ашық қызыл түске боялады,ал цитоплазма көк аймақта айқын байқалады.