MTF 4313-Мәдениет теориясы мен философиясы

1. Антикалық философияда мәдениет мәселелерінің құрылуы

Батыстың философиясына рационалды көзқарас. Платон философиясының мәселелері: «еске алу» теориясы аударма мәселесі болмыстың рухани күйі, көптүрліктегі эйдостар формасы. Аристотельдің шығармашылық қызметі: ақыл туралы ілім, ақыл форма ретінде. Демиург және өмірлік шығармашылық ретінде; шығармашылық ақылдың күйі.

2. Шығармашылықтың картезиандық түсіріндірілу: Декарт философтясындағы таза «мен» мәселесі. Әлемді танудағы ақылдың шығаршылық күйі;картезиандық максималар ретінде «туа біткен теориялар идеясы».

3.Лейбниц шығармашылық туралы. Интелектінің виртуальды және натуральды жағдайы; Лейбництің және барокко өнері. (Ж.Делез. Складка. Лейбниц және барокко).

4. И.Канттың философиясындағы шығармашылық пен мәдениет ұғымы: адам табиғатының бастамасындағы шығармашылық эмперикалық және ақылдың антитезі ретінде (феноменальды және ноуменальды); еркіндікке деген және табиғилыққа деген қажеттілік.

5. Философия мәдениеті және әдіснамалық негізделуі. Мәдени философияның философияның жеке тарауы ретінде қалыптасуы. Оқытудағы мәдени философиялық және тарихи бағыт ретінде. Философия мәдени феномен ретінде.

6.Мәдениет феноменінің қазіргі заманғы қалыптасуы. Мәдени философияны философиялық пән ретінде анықталуы, мәдениетттің идеясын көздейтін және принциптері мен алғышарттарын анықтайтын анықтама ретінде қарастыру.

7. Модус «мәдениет және табиғат» мәдениеттің антропологиялық интерпретациясы. Мәдениет және табиғат – метафизикалық универсалий. Мәдениет табиғатты жеңуші ретінде «мәдени» және «әлеуметтік» ретінде.. Дилемма (Аристотель, Леонардо, Руссо) «табиғат-мәдениет» европалық философиялық дәстүр ретінде: натурализм, природоцентризм, «нағыз адам» концепциясы

8. Мәдениеттің рухани және әлеуметтік негізінің субстанционализациясы (неміс идеализмі және маркс философиясы).

9. Мәдениет мәдени философиясыны талдаудағы пән ретінде Мәдениеттегі болмыс мәселесі. Мәдениеттің онтологиялық статусы. Мәдени уақыт пен мәдени кеңістік.

10. Мәдениет ақиқатты анықтаудағы тәсіл ретінде. Мәдениеттің к огнитивті функциясы. Мәденифилософиялықя рефлексия және авторефлексия. Мәденифилософиялық антиномия: мәдениет трагедиялық және сократтық; дионисийтік және батыстық мәдениет типінің аполлондық негізі (Шеллинг).

11. Мәдениет өмірге қайшылық ретінде (Ницше,Бергсон). Рационализм және иррационализм мәдени трактовкада. «Қоболжу» және рефлексия. Мәдениетті шынайылыққа бағыттаудағы орталық шешуші символ. Мәдени универсализм және мәдени релятивизм.

12. Мәдени стиль ұғымы. Мәдениет классикалық және классикалықемес. Мәдени фундаментализм. Моно- және полистилизм. моно- және полистилизмнің мәдени категориялары. Иерархия және Идеологизация және «мәдени ашықтықь». Канонизация және деканонизация. Телеологизм және ателеология. Функционализм және контекстуальдық.

13.Шығармашылық пен мәдениеттегі классикалық емес теориялар. А. Шопенгауэр мәдениеттің теоретигі ретінде: «түсіндірудегі» қарама –қайшылық, ойлау мәдениеттің мәселесі ретінде; мәдениетті түсіндірудегі антиевропоцентризма, мәдениет пен өркениетті түсіндегі шығыстық себептер.

14. Ф.Ницше шығармашылығындағы мәдениет мәселесі: Жаңа европалық мәдениеттегі қарама қайшылықтар оларды шешу жолдары; классикалық мәдение ақылдың «техникалық» өнімі ретінде; Ф.Ницшенің постмодернизмге бағасы (М. Фуко о Ницше).

15.Өмір философиясы (В. Дильтей, Г. Зиммель, А. Бергсон, О. Шпенглер т.б.) және феноменологиялық-экзистенциалисттік бағыт (Ж.-П. Сартр, К. Ясперс, М. Хайдеггер, М. Мерло-Понти және т.б..) мәдени мәселесін түсінуде, шығармашылық заманауи өркениет контексті ретінде. Ғылыми техникалықты сынға алу.

17. Сартрдың «болмыс» және «ештене» мәселесі: «шығармашылық эволюция» және (А. Бергсон) шығармашылық мәселелері

18. Постметафизика мәдени философия ретінде. Өмірфилософиясының өкілдері бойынша түсіндіру. Философияда мәдениеттанулық вектор Ф. Ницше, О. Шпенглера, А. Бергсон, Р. Гвардини. О. Шпенглердің әдіснамалық теориясы. «Әлем тарих ретінде» – О. Шпенглер теориясындағы тарихилық. И. Хейзингтің ойын концепциясы. Философия ойын ретінде.

19. Психоанализдің мәденифилософиялық аспектісі. Психоаналитикалық философия. Психология және адам философиясы. Психикалық ақиқат. Бейсаналық онтологиясы. Танымның психоаналитикалық теориясы. Психоанализ және XX ғасырдағы философиялық бағыттар. Психоанализ мәдениеттің герменевтикасы ретінде.

20. Мәдениеттің философско-лингвистикалық концепциясы. Әртүрлі эпостарда тілдің өзгеріске ұшырауы. В. фон Гумбольдт: тілі білімі салыстырмалы антропология ретінде. Э. Сэпира – Б. Уорфаның лингвистикалық болжамдары. Тілдік универсалилер және ұлттық ерекшеліктер. Тіл қызмет ретінде. Мәтін мәдениеті.

KA 4422 - Мәдениет антропологиясы (3 кредита)

21. Мәдени антропологияны пәндік аймағы. Антропология ғылыми таным ретінде адамның табиғи фундаментальды мәселелерін шешу аясында пайдаланылады. Антропологиялық пәндердің варианттары. Антропологиялық пәндерді құраушылар: палеонтология адамның алғашқы тарихы, этнология адамдарың жер бетінде таралуы туралы, әлеуметтану, адамдардың өзара қарым қатынасы, әлеуметтік география адамдардың табиғатқа оның мәдениетіне көңіл бөлуі, демография, адамдар туралы статисткалық мәлімметтер жинау. Ағылшын тіліндегі баламасы адам және мәдениет деген ғылым.

22. Антропологиялық білімнің жүйленуі

Биологиялық антропология ғылым ретінде адамның алғашқы эволюциялық түрін, адам тәнінің жалпы вариациялық құрылысын заңды түрде қарастырады. Әлеуметтік антропология ғылым ретінде адамның әлеуметтік күйін, қоғамның әртүрлі сатысындағы дам көрсетеді. Философиялық антропология ғылым ретінде адам болмысының құрылымын зерттейді. Теологиялық антропология адамды құдай әлемімен байланыстырушы болады. Психологиялық антропология ғылыми қызметі ретінде индивидтің әртүрлі мәдениет жағдайындағы ахуалын қарастырады. Когнитивті антропология әртүрлі мәденеиттегі когнитивті категорияларды зерттейді. «Метаантропология» мәдениет туралы ғылым. (Д. Бидни).

23. Әлеуметтік антропология: мәселелері және практикалық аспектілері

Антропология заманауи қоғамда. Жалпы мәдениет теориялары. Әлеуметтік ұйымдастыру теориялары. Этнос теориялары. Күнделікті антропология; отбасы және туысқандық антропологиясы. Экологиялық өнер антропологиясы. Тәрбие және білім антропологиясы.

24. Психологиялықя антропология: мәселелері және практикалық аспектілері

Мәдениаралық бейімделу этаптары және мәдени шок. Этникалық сана және өзіндіксана. Әлемнің этникалық бейнесі. Этникааралық қарым қатынастың психологиясы. Этникалық идентификацияның транформациясы.

25.Экономикалық антропология: мәселелері және практикалық аспектілері

Экономикада антропологиялық шешімдер. Қоғамдағы тұтыну және тұтыну нормалары. Тауардың мәдени теориясы. Тұтыну және әлеуметтік идентификацияь. Тұтынудың виртуализациясы. Экономикалық интеграция және жаһандану моделдері.

26. Мәдени антропологияның эволюциялық бағыттары. Эволюционизм мәдени өзгерістің теоретикалық модельі ретінде. (Г. Спенсер, Э. Тайлор, Л. Морган). «Бейімделу» ұғымы бұл бағыттың негізі кілті теоретикалық концепті.

27 .ХХғ. 50ж. Неоэволюционизм:

Биологиямен е мәдени эволюция арасындағы байланыс. Л. Уайттың зерттеулері және эволюционизмді жандандырудағы ролі. Эволюциондық концепцияның үш типі: бірсызықтық, универсальдық және көпсызықтық. Л. Уайт бірсызықтық концепциясы. Универсальды концепцияларды әлеуметтік мәдени дамуда қарастыру. Дж. Стюард көрсызықтық концепциясы заңдылықтарын анықтау. Экологиялық антропология немесе мәдени география (А. Вайда, Р. Раппопорт) адамдар арасындағы популяция.

28.Мәдени антропологияның тарихы және принциптері. Неміс мәдени-тарихи мектеп және бағыттық әдіснамасы. (баден мектепбі неокантианства, В. Дильтей). Үздіксіздік принципі Ратцеля. Мәдени шеңбер теориясы (Фробениус, Ф. Гребнер). Ф. Боас – америкалық тарихи этнологияның негізін салушы. (К. Уисслер, Р. Лоуи, Л. Уайт, Рут Бенедикт, А. Кребер). Этнологиялық «мәдениет» ұғымын мойындау. Мәдени антропологияны зерттеудегі тарихи әдістері (диффузионизм). А. Кребердің жалпы мәдени түрлер конфигурациясы – «паттерндер». Р. Бенедиктің психоаналитикалық теорияларының психологиялық типологияға бағыты концепциясы.

29. Функционализмнен структурализмге дейін. О. Редклифф-Браун. Э. Дюркгеймге әсері. Психологизмді қабылдамау. Мәдени емес, әлеуметтік антропология. Салыстырмалы әдіс. Археологияға сенімсіздік. Дінді, ритуалды және мифологияны әлеуметтік тұрғыдан түсіндіру.

30. Британдық әлеуметтік антропология. Эдвард Эванс-Причард: Оксфорд мектебінің көшбасшысы. Судандағы зерттеулер, конондық кланның ашылуы. Мейер Фортес — теоретик акефальды африканды қоғам. Реймонд Ферт (Тикопиядағы полинезийцтерді зерттеуші). Мәденени динамиканың ашылуы. Эдмунд Лич: қоғам туралы ойы. Мәдени динамика норма ретінде. Лич билік туралы. Макс Глакман:жанжал антропологиясы.

31. Орталық европалық мектеп. Романтизм, диффузионизм эволюционизм, эндемитикалық расизм элементтері. Гердера халықтық жағдайы және неміс фольклористері және антикалықтар (Маннхардт, Гримм, Кун). Мифологияның (Фрэзера және орыс этнографиясына әсері). «метеорологиялық» және «аграрлық» интерпретациясы. Фридрих Ратцеля «Антропогеографиясы».

32. Фрейдизм мәдени антрополиялық теория ретінде. Зигмунд Фрейдтің психоанализі және психиканың түрленуі. Эдипов комплекс. Мәдениет тыйым салу жүйесі ретінде. «Тотем және табу». Фрейдтің оқушылары. Отто Ранк материяның архетипі туралы. Карла Юнгтың ұжымдық бейсаналылық. Архетиптер теориясы.

33. Американдық мәдени антропологияның әлеуметтік өлшемі. Джулиан Стьюардтың мәдени экологиясы. Уайтпен пікірталас. «Онтүстік Америка индейстері туралы анықтам». Көпсызықтық эволюциясы. Бетти Меггерс: Уайттың шәкірті диффузионистік позициялары. Маршал Салинз және Элман Сервис.

34. Интерпретативті мәдени антропология. Интерпретация этнометодологияның базалық құбылысы ретінде. Г. Гарфинкель («Этнометодологияны зерттеу»). Мәдениет таңбалық және мәтін жүйесі ретінде. и текст. Мәдениетті талдаудағы герменевтические принциптер. Мәдениеттің интерпретативті теориялары. Виктор Тэрнер: ритуал және символика. Ван Геннептің мұрасы. Лиминальдылық. Жорамалдау. Түстер классификациясы.Сыни культтер теориясы (Энтони Уоллес и Уэстон Ла Барр).

35. Постмодернистік мәдени антропология. Семиотикалық антропология «(К. Гирцтің интерпретативті антропологиясы) постмодернистік мәдени антропологияның негізі ретінде. Тақырып «дәстүрлерді құрау» оның постмодернистік трактовкасы. Дәст.рлі мәдениеттегі постмодернисттік жағдай.

IKK 2307 -Қазақ мәдениетінің тарихы, 3 кредит

36. Қазақстанның мәдениеттанулық феноменіне басқа мәденеиеттердің әсері. Түркілік мәдениеттің шығуы, бірлік мәдени-тарихилық дамудың үрдісі.Этникалық ерекшеліктері. Қазақ қоғамының этникалық құрылымы. Мәдени-тарихи мұраның мәні. Шығыс пен Батыс мәдениеттер диалогы.

37. Көшпенділік, номадизм - шаруашылық жүргізудегі негізгі және өмір сүру тәсілі. Оның әлеуметтік экономикалық, тарихи, географиялық жағдайы, көшпенді өмір тәсілі.

38. Қазақ мәдениеті көшпенді мәдениеттің түрі ретінде- отырықшы мәдениетке ауысу әлемі. Қазақтардың өмір сүруіндегі философиялық қатынас әлемі.

39. Евразиядағы көшпенділер мәдениеті. Прототюріктер мәдениетіндегі рухани және материальдық мәдениет. Ұлы Жібек жолы және прототюріктер. Номодизмнің рухани мұрасын зерттеу, және олардың халық шығармашылығында көрініс табуы.

40. Ерте түркі мемлекеті – Түркі қағанаты. Сол кезеңдегі Иран, Византия секілді ірі мемлекеттермен арақатынасы. Қытай Түркі қағанатының салық төлеушісі. Батыс-Түркі мемлекетінің негізін құраған (603 – 704 жылдары) яғни өз атауы Он Ок эли деп аталатын Қаратау тауларынан Жоңғар тауларына дейін, Шығыс Түркістаннан Орта Азияға дейінгі даланы алып жатқан «он тайпа» туралы.

41. Қазақстанның Ресей империясының құрамына енуі және білім алудың дамуы. Ауқатты адамдардың балалары Бұқарадағы, Самарқандтағы, Хиуадағы, Ташкенттегі медреселерде білім алды. Қарапайым көшпелі халықтың балалары негізінен ұл балалар ауыл молдаларынан сауат алды. Зайырлы сипаттағы оқу мектептерінің ашылуы негізінен отарлық аппаратқа шенеуніктерді дайындау қажеттілігімен байланысты болды: тілмаштар, хатшылар дайындау үшін.

42. Қазақ мәдениетінің көрнекті өкілдері: Шоқан Уалиханов, Ыбырай Алтынсарин и Абай Құнанбаев.

43. Қазақ эпосы және фольклор. Түркі халықтарының тарихында этногенез, әлеуметтік құрылым, саяси жағдай, ұлт-азаттық күрес секілді мәселелерді шешудегі негізгі басымдылық.

44. Әлемдік өркениеттегі қазақ мәдениетінің орны. Қазақстан мәдениетінің тарихы концепциясы және евроцентризмді сынау. Номадизм қазақ мәдениетінің архетипі ретінде. Қазақстан территориясындағы ежелгі малшаруашылығымен айналысқан тайпалардың мәдениеті.

45. Прототүркілер мәдениеті. Ежелгі сақтардың негізгі сенімі, өнер стилі. Сақтардың «аң стилі» және оның қазақ ою-өрнегінде көрініс табуы. Анарыс – сақ философы. Сақ тайпаларының басқа өркениеттермен мәдени байланысы. Көшпелі халықтың Шығысқа Ұлы қоныс аударуы.. Үйсіндер, қаңлылар, ғұндар прототүрік мәдениетінің негізін салушылары ретінде.

46. Әлемдік өркениеттегі түркі мәдениетінің орны. Түркілердің бірінші мемлекеттік құрылуы. Қазақстан территориясындағы қалалар мен елді-мекендер.

47. Архитектура және өнер. «Орхон-Енисей» ескерткіштері және оның түркі халықтарының жазбасының қалыптасуындағы орны. Түркілердің діні мен сенімі. Түркі халықтарының космогониясы мен мифологиясы..

48. Қазақстан Республикасындағы мәдениәлеуметтік жағдай. Кеңес Одағының құлауы және тоталитарлық мәдениетті бөлшектеу. Ұлтаралыққатынастың өршуі және этномәдениеттердің қақтығысы. Нарық және мәдениет.

49. Қазақ мәдениетін батыстандыру. Мәдени қайта жаңғыру мақсаты мен заманның рухани жағдайы. Эрзац-мәдениет және антимәдениет. Діндегі, өнердегі, білім берудегі мәдениәлеуметтік процесстер.

50. Қазақстан Республикасындағы мәдени жаңғыру бағдарламасы. Мәдени құрылыстардағы негізгі бағыттар. ҚР ұлттық-мәдени орталықтар және олардың ұлтаралық келісімді нығайтудағы орны. ХХІ ғасырдағы қазақ мәдениетінің даму алғышарттары.

Eti 2410 Этика – (2 кредит)

51. Этика пәні және оның мәні. «Этика» терминінің шығу тегі. Этика адамгершілік пен мораль туралы ілім ретінде. Этиканың дамуының негізгі кезеңдері мен бағыттары.

52. Ежелгі Шығыстың этикалық ілімі. Буддизм мен конфуцишылдықтың этикалық негізі. Джайнизмнің этикалық принциптері. Даосизмдегі этика. Ежелгі шығыс ойшылдарының этика-философиялық көзқарастары.

53. Антикалық этика. Антика заманындағы этикалық принциптердің ерекшелігі. Сократың, Платонның, Аристотелдің, стоиктердің және эпикурейшілдердің этикалық көзқарастары.

54. Ортағасырдағы діни және теологиялық этика. Ортағасырдағы діни этика. Христиан діні мен и исламдағы мораль мәселесі.

55. Қайтаөрлеу дәуірінің этикасы. Қайтаөрлеу заманындағы адамгершіліктік мұраттар. Ағартушылық этикасы. Дж. Пикоделла Мирандоланың, Мартин Лютердің и Томас Мюнцердің адамгершіліктік принциптеріне талдау жасау. Қайтаөрлеу дәуіріндегі негізгі құндылықтар.

56. Жаңа Заман этикасы. Ағартушылық этикасы. Т. Гоббстың, Дидроның, Гельвецийдің, Гольбахтың негізгі этикалық принциптері.

57. Моралдық іс-әрекет және оның құрылымы. Тұлғаныңадамгершіліктік жауапкершілігіжәне моралдық еркіндігі. Моралдық парыз және категориялық императив мінездемесі.

58. Қазақ халқының этикалық дәстүрінің ерекшелігі. Қазақ этикасының даму тарихы. Қазақ ойшылдарының шығармашылығындағы адамгершілік мәселелері. Абайдың «Адам бол» этикалық пинципі.

59. Қазіргі замандағы адамгершілік құндылықтардың өзгеруі. Батыстық құндылықтар мен прагматизмнің әлемдік мәдениетке әсері.

60. Индивидтің әлеуметтік тәртібінің типологиясы мен тұлғалық құндылықтары. Адамгершіліктік әрекет және оның бағалануы. Моральдық принциптер. Моральдық кодекс. Нормативтік этика табиғаты.

61. Моральдық бостандық және тұлғаның адамгершіліктік жауапкершілігі. Индивид әлеуметтік сипаттың типологиясы ретінде. Батыстық құндылықтар мен прагматизмнің әлемдік мәдениетке әсері.

62. Қоғамдық және тұлғалық бағалау. Заманауи қоғамның моральдық санасы. Кәсіби этикет саласындағы батыстық құндылықтардың қазақ менталитетіне әсері. Умберто Эко жұмыстарына сараптама.

63. Моральдық тұжырымдау логикасы. Деанетикалық логика. Заманауи адамгершіліктік мәселелерін анықтау. Канттың «Основы метафизики нравственности» еңбегіне сараптама.

64. Этиканың қолданбалы сипаты. Корпоративті этика кодексін қабылдау қажеттілігін негіздеу. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУнің корпоративті этика кодексін және ҚазҰУ студентінінің ар-ұждан кодексін талдау.

65. Жалпыадамдық және ұлттық құндылықтар. Корпоративтік этика кодексін қабылдаудың қажеттілігін негіздеу. Ф. Ницшенің «Воля к власти. Опыт переоценки всех ценностей»еңбегіне сараптама. Қазіргі заман жастарының моральдық құндылықтарына баға беру. Жаһандану дәуіріндегі моральдық құндылықтардың өзгеруі.

1.4 Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:

Негізгі:

1. Культурология ХХ век: Антология. - М., 2005.

2. Культурология ХХ века: Словарь. - СПб., 2007.

3. Гуревич П.С. Философия культуры. - М., 2004.

4. Каган М.С. Философия культуры. - СПб., 2006.

5. Философия культуры: Становление, развитие. - СПб., 2005.

6. Философские проблемы культуры. – Тбилиси, 2000.

7. Философия и история культуры. - М., 2005.

8. Проблемы философии культуры. - М., 2004.

9. Категории философии и категории культуры. – Киев, 2004.

10. Самосознание европейской культуры ХХ века. - М., 2001.

11. Кондрашов В.А. Этика. Ростов-на-Дону. 2004.

12. Швейцер А. Культура и этика. - М., 2005.

13. Нуржанов Б.Г., Ержанова А. Культурология в новом ключе. - Караганда 2011

14. История этических учений. - М., 2003.

15. Дробницкий О.Г. Моральная философия.- М., 2002.

16. Гумилев Л.Н. Ритмы Евразии: Эпохи и цивилизации. - М., 1993.

Қосымша:

1. Ницше Ф. Собр. соч. в 2-х тт. - М., 1990.

2. Бергсон А. Собр. соч. в 4–х тт.- Т.1. - М., 1992.

3. Буркхардт Я. Культура Возрождения в Италии. - М., 1996.

4. Зиммель Г. Избранное: В 2-х тт. - М., 1996.

5. Кон И.С. Сексуальность и нравственность. - М. 2007.

6. Абай. Слова назидания. - А., 2007.

7. Кант И. Основы метафизики нравственности. - М., 2000.

8. Умберто Эко Пять эссе на тему этики. - СПб., 2007.

9. Гусейнов А.А. Античная этика. - М., 2003.

10. История этических учений. - М., 2003.

11. Гумилев Л.Н. Ритмы Евразии: Эпохи и цивилизации. М., 1993.

12. Габитов Т.Х., Муталипов Ж.М., Кулсариева А.Т. Культурология. Алматы, Раритет, 2004.

13. Масалимова А.Р. Культурная антропология. – Алматы, 2010.

14. Габитов Т.Х., Кулсариева А.Т. и др. Энциклопедический словарь культурологии. Алматы, 2004.

15. Гумилев Л.Н. Древние тюрки. Алматы, 1996.

16. Хейзинга Й. Человек играющий. М., 1992.

17. Фромм Э. Душа человека. М., 1993.

18. Мид М. Культура и мир детства. М., 1988.

19. Швейцер А. Культура и этика. М., 1973.