Парамиксовирустар. Қызылша вирусы. Мысқыл (эпидемиялық паротит) вирусы

Герпесвирустар

Герпесвирустар - адамдар инфекциясының аса кең таралтан түрі, міндетгі түрде тері немесе шырыылы қабықтарда көпіршікті бөртаелердің шығуымен және кызбалық жағдаймен сипатгалады. Герпес инфекциясынын басты ерекшеліктеріне өмірлік тасымаддаушылар мен аурудың жиі қайталануы жатады.

Таксономиясы: Қарапайым гераестін коздырғышы - Herpesvitidae тұкымдасына, туқымастына:Alphaherpesvirinae, туысына Simplexovirus,varisellovirus,mardivirus,iltovirus жататын, құрамьшда ДҢҚ-лы бар вирус.Альфагерпесвирустар –жылдам өседі ж/е цитопатиялық әсері өте жоғары,адамдарға жануарларға патогендік әсер етеді.Бетагерпесвирустар –цитопатиялық әсері төмен,ж/е де вирустар жқғатын организм иелерінің шеңбері кең емес.гаммагерпесвирустар –үшін патогенді әсер ететін иелерінің шеңбері шамалы.Құрылымы:Вириондары сфера пішінді,диаметрі 120-200 нм.Гликопротеинді тікенекшелері сыртқы қабықшамен қоршалған.Тікенекшелер ядролық мембрананның ішкі қабатынан қалыптасады.

Инфекциялық процестің айқындылық дәрежесі және таралуы бойынша латенттік,субклиникалық,манифестік түрлерін ажыратады.Типті түрлері:шырышты қабаттардың ұшықтық зақымдануы-(соматит,гингвит,фарингит,)көздердің ұшыұтық зақымдануы(коньюктивит,кератит,)терінің ұшықтық зақмдануы(еріннің,мұрын шетінің,беттің,қолдың,бөксенің ұшығы),генитальдық ұшық,нерв жүйесінің зақывмдануы.А типті түрлер ісіктік,ойық жаралы некрозды,геморрологиялық.

Эпидемиологиясы. Қарапайым герпес - аса кең таралған инфекцня, кебіне күзді - кыскы кезеңдерде кездесіп әртүрлі жастағы адамдарды зақымдайды. Аурудыц спорадиялык жағдайлары, кейде жанүяда, кішкентай балалар үжымында, аурухаваларда жаппая күрт көбею байқалады. Эпидемия байкалмайды.

Микробиологнялык диагностикасы. Зерттеу материалына герпес көггіршіктері, сілекей, көздің мүнізді қабықшасынан алынған жағьшды, қан, жүльш сұйыктығы, өлім жағдайында - мидың және жүльшньш кішкене бөліктері жатады.

Жедел диагностика кезінде бертцелерден Романовский-Гимзе әдісімен боялған жағывды - танба дайындайды, олардан ядроішідік қосындылары бар көпядролы альш жасушаларды анықтайды. Осы түқымдасқа жататьш баска вирустардан ажырату ушін ИФР, ИФТ, РЙТ, ПТР реакдияларын қолданады. Вирусты бөліп алу тауык эмбриоыында, зертханалық жануарларда (жаңа туылған тышкандар) мен жасуша дақылында жүргізіледі, ИФР мен БР көмегімен идентифнкацияланады. Кейінгі жылдары қарапайым герпесті аныктауда вирустын, серологнялық түрін аныктау үшін моноклоналды антиденелерді колдануда. Аурудың серологиядық диагностикасы үшін антиденелердің титрінің артуы бойьшша КБР, БР, ИФР, ИФТ жүргізілгді.

Арнайы сақгандыру және емдеу. Қайталама герпестің ауыр түрінен сактандыру үшін ремнссия кезеңінде инактивацняланған, дақылдық гериес вакциыасы көп рет енгізіледі. Вакцинаны, соньшен қатар иммуаомодулятор - реаферонды қолданғаяда қайталау кезеыдерінің аралығын үзартады және келесі қайталаудың ағымын жеңілдетеді. Аурудьщ жедел түрінде емдік максатта химиотерапиялық дәрІлерді (виразол, ацикловир, бонафтон, оксолннді, теброфенді, флореыалды майлар), интерферондарды және интерферон индукторларын қолдавады.

3)Құтыру вирусы - орталық жүйке жүйесінің нейрондарында қатымсыз закымдану тудырып, адамдарды жануарлврды өліммен аякталатын инфекция қоздырады. Таксономиясы: Тұқымдастығы: Rhadoviridae, Туыстастығы: Lyssavirus. Морфологиясы: Вириондары оқ не таякша таризді. Сыртында екі қабатты липидқұрылымды суперкапсиді болады, одан гликопротейнді тікенекшелер шыгып турады. Вибрионнын ортасында сыртқы қабатпен матрикстік акуызбен болініп туратын симметриялы спираль типті Нуклеокапсид орналаскан. Геномы- бір жіпшелі сызыкшалы РНК. Капсидтік жане матрикстік акуыздары бар. Антигені: 1 гана антиені бар. Вирус Фиксацияланған жане кошелік деп екіге болінеді. Резистенттілігі: Сырткы ортага тозімді емес. Күн сәулесінің жане УКС әсерінен 80-100С қыздырганда бірден жойылады. Сілтілердің йод, детергенттер, майеріткіштердін ерітінділері вирустың белсенділігін жылдам токтатады. Томенгі температурада жане жануар өліктерінд ұзак сакталады. Патогенезі жане клиникалвк корініс: Кіру қақпасында вирус бірнеше күндер бойы калады. Біріншілік репродукциялануы жануар тістеген жердің бұлшықеттік жане эндотелиалдық тіндерінде атқарылады, сол жерде апта не айлар бойы персистенцияланады. Содан кейін вирус шеткейлік нервтердің аксондарынын бойымен ОЖЖ базальді ганглийларына жылжиды. Жұлын мен бас миында екіншілік репродукциялану журеді. Ми нейрондарында цитоплазмасында Бабеш –Негри денешіктері табылады. Өсіп өнген вирус нейрондар бойымен тіндерге, сілекей бездеріне тарайды. Жасырын кезеңі 10 күннен 3 айга дейн кейде 1 жылға дейін созылады. Егер вирус бас, мойын, бет терілерінің жаракаты аркылы енсе жасырын кезеңі қыска 10-14 кун, ал аяк кол тістелгенде ұзак 1,5 ай одан да коп. Көбінесе сопакша ми нейрондары, Пуркенье талшықтары закымданады. Симптомдары: ашушандык, ұйқысыздық, гидрофобия, фотофобия, жаракат айналасының сезімталдығының бұзылуы, булш ет тонусы бұзылуы натижесінде жұту қиындайды, тырысу, сандырактау, кома дамиды. Өлім 100% тудырады. Аурудын сонына таман паралич, сілекей агу дамиды. Иммунитеті: адамдарда вируска карсы салыстырмалы турде төзімділік болады: каскырлар тістегенде вакцина егілмеген адамдардың 50 пайызы ал құтырған ит капканда 30 пайыз жагдайда ауру дамымайды. Құтырган жануарлар тістегенде адамдарда инактвацияланған вакцина еккенде антиденелер, интерферон өндіріліп, жасушалық иммунитет күшейеді. Микробиологиялық диагноз қою: Зерттеу үшін алынатын материалдар: сілекей, кан, жұлын сұйыктығы, мидың жакасты бездерінің тіндері. Микроскопиялык әдіспен Бабеш-Негри денешіктерін табу. Вирустық нуклеокапсид пен қосындыларының шоғырлануынан пайда болған мөлшері 5-10мкм жасуша ядросының маңында орналаскан айнала шеті тегіс емес денешіктер көрінеді. Тышкандар мен кояндар миының ішіне жұктыру сал болуга өлімге әкеледі. Серологиялык диагноз кою – БР, ИФР, ИФЕ, КБР. Егілген адамның қан сарысуындагы вируска карсы антиденелерді КБР, ИФТ, БР көмегімен аныктайды. Емдеу жане алдын алуы: Ен алдымен тістеген жердің жаракатын антисептиктермен өңдейді. Сілекей тиген жерлерді сабынды сумен шаяды. Содан кейін құтыруга қарсы вакцигамен жане спецификалык имунноглобулинмен арнайы алдын алу шараларын жургізеді. Құтырған ит капкан балаға антирабикалық вакцина егуді алгаш рет 1885ж Л.Пастер іске асырды. Құтыруға карсы бірнеше вакцина қолданылады: Кокав- дақылдык құрғатылған антирабикалық тірі вакцина, Рабипур- инактивацияланған вакцина, Рабивак-Внуково – имуунизациялауга арналган дакылдык инактивацияланған құрғак антирабикалық вакцина.

4)Қызамық- қысқа мерзімді дене қызбасымен,майда дақты бөртпе шығуымен,генерализацияланған лимфоаденопатиямен ж/е жүкіт әйелдерде ұрықтың зақымданумен сипатталатын вирустық жедел жұқпалы ауру.Таксономиясы:Тұқымдастығы:Togoviridae туыстас:rubivirus. Морфологиясы:жетілген вириондар сфера пішінді,диаметрі -60-70нм.Геномы+РНК-ң сегменттелмеген молекуласынан тұрады.Суперкапсидінің липидті қабықшасының құрамында тікенекше тәрізді Е1-Е2 гликопротеидтер бар.Олар жасушамен жанасқанда рецептор қызметін атқарады.Капсидінің симметриясы куб типті болады.Антигендері:1)ішкі антигені –нуклеокапсидітк КБР-мен анықталады,2)Сыртқы суперкапсидтік антиген –БР,ГАТР мен анықталады.Серотипі біреу.Резистенттілігі:Қызамық вирусы эфирдің,детергенттердің әсеріне сезімтал,сыртқы ортада тұрақты емес,қайнатқанда 2 минутта белсенділігі жойылады,төменгі температурада өзінің белсенділігін жылдар бойы сақтайды.Күн сәулесінің,УК сәуленің хлор құрамды ертітінділердің әсеріне тез жойылады.Эпидемиологиясы:инфекция көзі-Клиникалық белгілері айқын немесе симптомсыз жұқтырған адамдар.Вирус ауалы-тамшылы,трансплацентарлы,инфицирленген заттармен жаснасқанжа жұғады.Негізінен 1-7 жас аралығындағы балалар ауырады.Ересектер сиреу жағдайда.Бөртпе шыққаннан бастап 7-күнге деин жұқтыру қауіптілігі сақталады.Вирус организмнен сыртқы ортаға,мұрын-жұтқыншақ секретімен несеп нәжі арқылы шығады.Клиникалық көріністері:Тыныс алу жолдары зақымданғанда жасырын кезеңі 11-23 тәулік.Продромальдық кезеңі бірнеше сағаттан 1-2 тәулікке деин ауытқиды.Белгілері:ашық қызыл дақтардың шығуы,бөртпелер шығу,бөртпе шығудың алдында,лимфа түйіндері үлкейеді мойын ж/е желке бездеріндегі.Асқынулар сирек отит,бронхопневмония,полиневритке әкеледі.Ең ауыр асқынуларға қызамықтық энцефалиттер ж/е энцефаломиолиттер жатады.Зақымдану ауыр түрде өтіп 20-50 процент өліммен аяқталады.Вирустың плацента арқылы жұғуы ұрық зақымдануына алып келеді.Нәрестенің салмағының аз болып туылуы.Тромбоцитопениялық пурпура,пневмония жиі болады.Құрсақ ішілік инфицирленген кезде 50 проц.жағда да ұрықта катаракта,жүрек кемістігі,микроцефалия,саңыраулық дамиды.Дигноз қою-зерттелетін заттар:ҚАН,мұрын-жұтқыншақ шайындысы,ликвор,ұрық тіндерінен алынған сынамалар.Индикациялау(вирусты бөліп алу):ауыспалы жасуша дақылдарына жұқтыру(түйінді дақтар түзілуі) ЦПӘ,ГАР бойынша анықтау.Идентификациялау:БР,ГАТР,РИФ.Серологиялық диагноз қою:КБР,ГАТР,БР,ИФТ,ПТР.Ауру барысында антиденелер титрінің 4 есе және одан да жоғары көбеюі ж/е ауырып тұрғанын IG G немесе жақын арада науқастанғанын көрсетететін IG М спецификалық антиденерді анықтаудың диагностикалық маңызы бар.Емдеуі симптомотикалық.Алдын алуы:спецификалық профилактика мақсатында вакциналар қолданылады.моновакциналар:Мерувакс-қызамыққа қарсы вакцина,Рудивакс-қызамық вирусының оттенуацияланған штамынан дайындалған тірі вакцина(Франция),Эрвевакс- қызамық вирусының оттенуацияланған штамынан дайындалған тірі вакцина(Ресей),ассоцияланған вакциналар:Паротит-қызылшы-қызамықтық вакцина.Паротит қызамықтық вакцина.Вакцина енгізілгеннен кейін иммунитет жыл сақталады.Егу 12 айлық ж/е 6 жаста жүргізіледі.

Парамиксовирустар. Қызылша вирусы. Мысқыл (эпидемиялық паротит) вирусы

Парамиксовирустар - аэрогенді жолмен тарайтын, РНК- құрамды вирустар. Таксономиясы: Тұқымдастығы: Paramyxoviridae Туыстастығы: Respirovirus – сендей вирусы, адам парагрипінің вирустары; Morbilivirus – қызылша вирусы; Rubilavirus – паротит және парагрипп вирустары; Henipavirus – Hendra вирусы; Avulavirus – Ньюкастл ауруының вирусы. Морфологиясы: Вириондары сфера пішінді, диаметрі 150-5000 нм, гликопретеинді тіенекшелері бар сыртқы қабықшамен қоршалған. Вирион ортасында симметриялы нуклеокапсиды бар. Геномы сегменттелмеген біржіпшелі минус – РНК. Нуклеокаспид құрамында ферменттер мен нуклеопротеин бар. Нуклеокаспид матрикстік ақуызбен қапталған. Сыртқы қабық шығу тегі \ша жасушаның липидтік жәәне 3 вирус спец-қ ақуыздық қапбаттардан тұрады. Олардың екеуі – гемаглютининдік және нейраминидазалық қабілеті барғ 3-ісі Ғ-ақуыз жасушалық мембрананың вирустық қабықшасымен қосылып ие жасушасына енуін қамтамасыз етеді. Бұл ақуыз вирустың гемолитикалық және цитотоксикалық әсер етуіне жауапты. Репродукциялануы: Парамиксовирустар иесінің сезімтал гликопротеинді тікенекшелерінің көмегімен адсорбцияланады. Вирионның жасуша ішіне енуіне рецепторлық эндоцитоз тәсілімен н\е вирустық қабықшаның цитопзаматикалық мембранамен бірігіп қосылу жолымен атқарылады. Транскрипция, ақуыз синтезделуі, геномның репликациялануы жасуша цитоплазмасында өтеді. Геномың репликациялануы жалпы (-) рНК вирус репликациясына ұқсас. РНК-ы вирустың геномдық минус іпшесінене РНК-ның толық емес плюс жішесіне транскибирленеді. Жаңа геномда полимеразамен және NP ақуыздармен өзара әрекеттеседі де нуклеокапсид түзіледі. Вирион жасушадан бүршіктену тәсілімен шығады. Дақылдандыру: Аирустар іріншілік және ауыспалы жасуша дақылдарында атқарылады. Вирустар өсіп өнген жағдайда жасушалар бір бірімен қосылып көпядролы алып жасушлар пайда болады. Резистенттілігі: төзімділігі өте төмен врустар қатарына жатады. Олар жоғары (50 градус) температурвның, детергенттердің, басқа фаткорларға сезімтал келеді. Төменгі темпға өте төзімді. Эпидемиологиясы: инф-я көзі- ауру ададар ж\е вирус тасымалдаушылар. Вирус аэрогенді кей жағдайда жанасу долымен жұғады. Жас балаларда кесел өте ауыр түрде өтеді.

Қызылша – дене қызбасымен, жоғ тыныс алу жолдарының және көздің шырышты қаб\ң катаральдық қабынуымен, теріде түйіншекті бөртпелердің көрінуңмен сипатталтын жедел жұқпалы ауру. Таксономиясы: Тұқымд\ғы: paramyxoviridae тұқымдастықшасы: [paramyxovirinae]; туыстығы: morbillivirus. Морфологиясы: парамиксовирустарға ұқсас. Вирион диаметрі 150-250 нм, вирус геномы – бір жіпшелі, фрагменттелмеген, минус – жіпті РНК. Ақуыздары: нуклеокапсидтік NP, матрикстік М, беткейлік гемглютинин ж\е Ғ-ақуызды фермент – гемолизин. Дақылдандыру: Адамдардың эмбрионынан және маймылдардың бүйоегінен дайндалған біріншілік жасуша дақылдарына, ауыспалы НеLa, Vera жасуша дақылдарына жұқтырып өсіп өндіреді. Резистенттілігі: Қоршаған ортада ұзақ сақта алмайды. Бөлме температурасныда 3-4 сағ соң жойылады. Кун және УК сәуледе жылдам өледі. Эпидемиологиясы: Тек адамдар ғана ауырады. Әлемнің ьарлық елдерінде кездесетін антропонозды ауру, 4-5 жастағы балалар көп ауырады. Инф-я көзі ауру адам. Жұғу жолы – ауа тамшлы, сирек жағдайда жанасу арқ. Продромальді кезеңде бөртпе п\б мүмкін. Клин-қ көріністері: Жасырн кезеңі 8-15 күн. Алғ жедел респираторлық белгілер п\б (ринит, фотофобия, конъюктивит, 39 град дене темп). Содан соң 3-4 күндері бөртпелер п\б. Алдымен бет, маңдай содан соң еуде аяқ-қол аймағы. Бөртпе пайда болу алдында арнайы Бельсикй-Филатов-коплик дағы п\б, ол қызылшаны дифференциялаушв белгі болп таб\ды. Ауру 9 күнге созылады. Иммуниетт: қызылшамен аурыып тұрғаннан кейні өмір ойы тұрақты иммунитет қалыптасады. Плацента арқ ИгG арқ нәрестені 6 ай қорғайтын имм қалптсады. Микроб-қ диагноз қою. Зерттеу үшін алынатын заттар: мұрын, жұтқыншақ шайындысы, бөртпе сүрінділері, қан, несеп. Вирусологиялық әдіс: адамдар мен маймылдардың бүйрегінен біріншілк ж\е ауыспалы хела жасуша дақылдарына жұқтыру; ЦПӘ (циспласт түілу), ГАР \ша индикациялау. Идентификациялау: ГАТР; БР. Серологиялық д\қ: ГАТР. Экспресс д\қ: ИФР. Емдеу,: симптоматикалық. Арнайы алдын алу: Вакциналар: -дақылдық, құрғақ тірі вак (ресей), ривакс (Франция), -паротиттік, қыылшалық дақылдық құрғақ, тірі вак (Ресей), қызылшаға, паротитке, қызамыққа қарсы лиофмльденген ірі вак (Индия), пририкс- қызылша + паротит + қызамық вирустарының аттенуацияланған штамдарынан дайындалған тірі вак (англия), ММR –ІІ (АҚЩ)

Эпидемиялық паротит – шықшыт безінің сирек жағдайда басқа ағзалардың зақымдалуымен сипаттталытын, балалардың вирустық жедел инфекциясы. Ауру 1934 ж анықталған. Таксономиясы: Тұқымдастғы: Paramyxoviridae Тұқымдастықшасы: [paramyxovirinae] Туыстығы: Rubulavirus. Морф-сы ж\е антигендік қасиеті: Құрылысы басқа парамиксовирустарға ұқсас. Сфера пішінді, диаметрі 150-200 нм, Вирион ішінде НП ақуызы орналасқан, сыртында тікенекшелері бар қабықшасы орн-н. Нейраминидазалық ж\е симпласт түзуші белсенділігі бар 1 серотиптен тұрады. Дақылдандыру: өсіп өндіру үшін жасуша дақылдарына және тауық эмбрионына жұқтырады. Резистенттілігі: Қорш орта фактор әсеріне төзімді емес. Эпидемиологиясы: Эпид\қ паротит – өте жұқпалы антропонозды ауру. Инф-я көзі – ауру адамдар. Берілу жолдары – ауа-тамшылы, кейде сілекеймен ластанған тұрмыстық заттар арқ жұғуы мүмкін. Патогенезі: Аирустың кіру қақпасы – жоғ тыныс алу жолдары. Вирустың алғ репродукциялануы мұрын-жұтқыншақтық эпителиалдық жасушаларында ж\е шықшыт безінде жүреді. Содан кейін вирус қанға түсіп барлық ағзаларға (қалқанша без, ыныс бездері, ұйқы без, ми) тарайды және сол жерде қабынулық үрдіс дамиды. Ер балаларда орхит дамып, бедеулік әкелуі мүмкін. Клин-қ белгілері: Жасырын кез – 14-21 күн. Кесел темп көтерілуімен, басы ауруымен,, дімкәстікпен басталады. Ең жиі кезд-н асқынулар – менингит, менингоэнцефалит, панкератит, ауру симптомсыз өтуі жиі кез\ді. Иммунитеті: Эпид-қ паротитпен ауырып тұрғаннан кейін тұақты, өмір бойы сақталатын имм-т қалп\ды. Микробиологиялық диагноз қою: Зерт\у заттары: сілекей, жұлын сұйықтығы, ликвор, несеп, қан сарысуы. Вирусологиялық әдіс: бірінші жасуша дақылдарына (синцитиялар п\б) және тауық эмбриондарына (ГАР-мен анық\ды) жұқтыру қолд\ды. Серологиялық диагноз қою: ИФТ, КБР, ГАТР (науқастан алынған қан сарысуымен қойылады.) Экспресс диагноз қою: ИФР. Емдеуі: спец-қ иммунды глобулин қолд\у. Алдын алу: Эпид-қ паротитке қарсы бірнеше вакциналар ұсынылған: -Смординцев ұсынған паротиттік дақылдық құрған вак (Ресей) 1 жастан үлкен бала-ға; -паротиттік-қызылшалық дақылдық құрғақ вак; -қызылшаға, паротитке, өызамыққа қарсы лиофильденген тірі вак (Индия); - ММR- қызылшаға, паротитке, қызамыққа қарсы тірі вак (АҚШ)