Осымша әдебиеттер: 6-10

Тапсырмалар:

1. Аспан сферасының элементтерін оқып үйрену.

2. Аспанды құралсыз бақылау.

3. Шоқжұлдыздарды бақылау.

4. Жұлдызды аспанның жылжымалы картасы бойынша аспан сферасының координаталарын есептеу.

5. Астрономиялық өлшем бірліктермен жұмыс.

6. Телескоп арқылы Айды, Күнді, ғаламшарларды, шоқжұлдыздарды бақылау.

7. Құс жолын бақылау.

8. Жұлдызды аспанның жылжымалы картасын пайдалана отырып үшбұрыштарды анықтау.

9. Аспан шырақтарының географиялық ендігін анықтау.

10. Жұлдыздардың әртүрлі географиялық ендіктердегі көрінерлік қозғалысы.

11. Ай фазаларының алмасу кезегін бақылау.

12. Күннің және айдың тұтылуын бақылау.

13. Әлем жаңалықтарын үнемі қадағалап отыру.

14. Бүкіләлемдік тартылыс заңы және Кеплер заңдарына есептер шығару.

15. СД бойынша Ғалам құбылыстарын анимациялау.

8. Лабораториялық сабақтар жоспары – оқу бағдарламасында жоспарланбаған.

Пәннің оқытылуы бойынша әдістемелік ұсыныстар

Дәріске және семинарға дайындықты ұсынылған әдебиеттерден бастау керек. Оқу барысында ең алдымен, аспан сферасы, зенит, надир, дүние полюсі, астрономиялық координаталар (шырақтың зенитік ара қашықтығы, биіктігі, еңістігі, тік көтерілу, сағаттық бұрыш) деген түсініктерге назар аудару керек. Математикалық көкжиек, аспан экваторы, эклиптика жазықтықтарын ажырата білу керек. Дайындық барысында жалпы физика, химия курсы бойынша алған білімдерін қолдану керек.

Жалпы оқу барысында жұлдызды аспанның жылжымалы картасы бойынша аспан сферасының координаталарын есептеуді үйрену.

Астрономиялық өлшем бірліктермен жұмыс.

Телескоп арқылы Айды, Күнді, ғаламшарларды, шоқжұлдыздарды бақылау.

Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындық.

Өзіндік бақылау сұрақтарына жауап беру.

Тақырыпқа қатысты есептерді шығару.

Тақырып бойынша қосымша глоссарий құру және сабақтың сұрақтарын презентация формасында талқылау.

Есептік – графикалық жұмыстарын орындау туралы әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулар

Нұсқа 1.

Фотосфераға байланысты Күннің биіктігін Н, биіктіктің межелігімен H = RT /М g пайдалана отырып табу. Күннің ауырлық күші үдеуі g = 274 м/с².

Шешімі:

Атмосфералық қысымның ұзақтығы Н мынаған тең

P = ρ gH.

Сондықтан μ gH = RT, мұндағы R –универсал газ тұрақтысы, ал μ-молярлық масса.Егер де, фотосфера бейтарап сутегіден тұратын болса (молярлық масса μ = 1), H = RT /М g = 175 км.

Жауабы: 175 км.

Нұсқа 2.

Күннің жарқырауы- 26,8^m_. Альбедо 0,1 тең деп алып,толық Айдың жарқырауын табуымыз қажет.

Шешімі:

Тапсырманы оңай жолмен есептеуге болады. Күн мен Айдың бұрыштық диаметрі бір-біріне ұқсас, ал жарық энергиясының ағын тығыздығы, Айдың алыстауы 0,1 қашықтығындағы күн энергиясының ағынның тығыздығы (немесе Жер), немесе 0,1 (r / R)² күннiң бетiнде күн энергиясының ағынның тығыздығынан(r – Күн радиусы, R – Күннің айға дейінгі қашықтығы (нақты шамасы 1 а.б). Осы мәндерді қоя отырып және логарифмге келтіріп, толық айдың жарқырауын 12,6^m - өте жақын нақты мәнге ие.

Жауабы: 12,6^m

Нұсқа 3.

Егер дән фотоэмульсиясы 30 мкм өлшем болса, F фокус қашықтықпен D объективтiң диаметрi бар екi телескоптарының компоненттер арасындағы қашықтықпен қос жұлдызды фотоға түсiру үшiн 0, 8 пайдаланылуымыз керек.

а) D = 35 см, F = 4 м,

б) D = 10 см, F = 12 м?

Шешімі:

Фокальдық жазықтықтың мөлшер бейнесі мен дифракциялық рұқсат етілген объективін анықтаймыз:

а) Орталық дақтың бұрыштық өлшемі (теориялық рұқсат берілген бұрыш)

Рұқсат етілген қабілеттің өрнегі былайша өрнектеледі:

δ" = 140/ D,

мұндағы D –объективтің миллиметрлік диаметрі, сондықтан δ = 0,4".

Демек, бір дәнде болатын фотоэмульсияның қабілетіне шек қоятын фотопластинка бейнесі 1,5" өлшемде болады. Сонда бір дән фотоэмульсияға екі бейне көрінеді. Демек, телескоп жарамсыз болып табылады.

б) Екінші телескоп үшін еңкею δ = 1,4". Бұл да жеткіліксіз.

Жауабы: Екі телескопта жарамсыз болып табылады.