В – кветка; Г – плод; Д – плод у папярочным разрэзе

Іншыя прадстаўнікі: снітка звычайная (Aegopodium podagraria), маркоўнік лясны (Anthriscus sylvestris), морква дзікая (Daucus carota, малюнак 129 ).

Сярод харчовых і эфіраалейных раслін вядома морква пасяўная
(Daucus sativus). Гэта двухгадовая расліна. У першы год утварае разетку лістоў і караняплод, багаты цукрам і карацінам. На другі год жыцця ўтвараецца прамастаячае сцябло, якое заканчваецца складаным шматпрамянёвым парасонікам. Кожны з двух мерыкарпіяў морквы мае 5 слабаразвітых першасных рабрынак з шыпікамі і 4 другасныя рабрынкі са шматлікімі доўгімі кручкападобна загнутымі шыпікамі. Перад пасевам, каб пазбегнуць счаплення, плады морквы праціраюць з пяском для абломвання шыпікаў. Ёсць шмат сартоў морквы.

Іншыя харчовыя прадстаўнікі: пятрушка пасяўная (Petroselinum crispum), сельдэрэй пахучы (Apium graveolens), кроп пахучы (Anethum graveolens), кмен звычайны (Carum carvi, малюнак 130 ), каляндра пахучая (Coriandrum sativum).

А

Як рэдкія, ахоўваемыя ў Рэспубліцы Беларусь, занесены ў Чырвоную кнігу з гэтай сям’і дзікая пятрушка аленевая (Peucеdanum cervaria), бярула прамая (Berula erecta), астранцыя вялікая (Astrantia major), гірчоўнік татарскі (Сonioselinum tataricum), дуднік балотны (Angelica palustris), пустарэбрышнік аголены (Cenolophium denudatum), рэбраплоднік аўстрыйскі (Pleurospermum austriacum).

Парадак варсянкакветныя (Dipsacales)

Уключае невялікія дрэвы, хмызнякі (іншы раз ліяны) ці травы з процілеглымі або (радзей) кальчаковымі, рэдка пачаргова простымі цэльнымі лопасцевымі ці, радзей, перыстымі лістамі, звычайна без прылісткаў або з рудзіментарнымі прылісткамі. Кветкі ў рознага роду суквеццях, звычайна двухполыя, актынаморфныя ці зігаморфныя, 4-5-членныя, са зрослым венчыкам. Долі венчыка чарапітцавыя ці, іншы раз, створкавыя. Тычынкі прымацаваны да трубкі ці зева венчыка, у аднолькавым ліку з долямі венчыка ці ў меншай колькасці. Гінецэй цэнакарпны ці псеўдаманамерны, з 5-2-х карпел, са свабоднымі ці больш-менш зрослымі стылодыямі; завязь ніжняя ці, рэдка, паўніжняя, з 1-многімі семязачаткамі ў кожным гняздзе ці ў адзінкавай фертыльнай карпеле. Плады розных тыпаў – раскрывальныя і нераскрывальныя.

Парадак Dipsacales звычайна збліжаюць з парадкам гарычкакветкавыя (gentianales). Ён таксама блізкі да кізілакветных (Cornales) і мае з ім агульнае паходжанне.

Парадак уключае 5 сямей. Разгледзім адну з іх.

Сям‘я варсянкавыя (Dispasaceae). Травяністыя шмат-, двух- і аднагадовыя расліны, іншы раз паўхмызнякі з процілеглымі лістамі без прылісткаў. Кветкі звычайна ў кампактных суквеццях, нагадваюць кошыкі складанакветных як па агульным выглядзе, так і па прысутнасці ў аснове прыкветных лістоў, якія ўтвараюць абгортку (малюнак 131). Ад складанакветных лёгка адрозніваюцца чарговасцю распускання кветак. У складанакветных развіццё суквецця ідзе ў акрапетальнай (ад асновы да верхавіны) паслядоўнасці, а ў варсянковых першымі распускаюцца то сярэднія кветкі, то спачатку адначасова зацвітаюць і сярэднія, і ніжнія кветкі. Суквецце варсянковых узнікае ў выніку агламерацыі многіх элементарных суквеццяў – дыхазіяў, пры гэтым ад кожнага дыхазія застаецца толькі адна, канечная, кветка. Бліжэйшыя да яе верхавыя лісты зрастаюцца і ўтвараюць вакол кожнай кветкі абгортку (пакрывальца), падобную на чашачку. Таму яе звычайна называюць знешняй чашачкай. Кветка, акрамя гэтага, мае сапраўдную чашачку, ніжэй якой развіваецца завязь, іншы раз, пад прыўзнятай чашачкай. Чашачка, як правіла, пяцічленная і ўтварае па краі 5-4 ці больш зубцоў (у некаторых выпадках зубцы зусім не развіваюцца). Венчык зігаморфны, з пяцічленным, больш ці менш двухгубым адгібам, але часцей адгіб 4-членны ў выніку поўнага зрастання двух задніх пялёсткаў. Тычынак не болей 4-х, таму што пятая (задняя) – заўсёды рэдукаваная. Гінецэй з двух пладалісцікаў, але пладаносячы толькі адзін. Завязь аднагняздовая, з адным семязачаткам; слупок адзін, з цэльным ці ў рознай ступені двухраздзельным рыльцам. Формула кветкі:
↑Са _{(5 ці 4)}Со_{(5 ці 4)}А₄ Плод – арэх.

Сям‘я налічвае 10 родаў і каля 300 відаў у Еўразіі і Афрыцы, асабліва ў Міжземнаморскай вобласці, і Заходняй Азіі. У Беларусі 4 роды і 5 відаў.

Род скабіёза(Scabiosa) уключае ў сябе каля 20-ці відаў у Міжземнамор‘і, Заходняй Азіі і Паўночнай Еўразіі. У Беларусі род прадстаўлены двума відамі: скабіёза галубіная (S. columbaria), расце па лугах сярод хмызнякоў (вельмі рэдкі від, ахоўваецца); с. бледна-жоўтая (S. ochroleuca), у сухіх сасняках, пад сасновым драбналессем, абапал дарог на пяску.

Род паўночнік(Knautia) налічвае каля 50-ці відаў у Еўропе, Міжземнамор‘і і Заходняй Азіі. У Рэспубліцы Беларусь на сухадольных лугах, у сухіх сасняках, рудэральных месцавырастаннях сустракаецца паўночнік палявы (K. аrvensis, малюнак 132) з сінявата-ліловымі суквеццямі.

Род варсянка(Dipsacus) утрымлівае каля 15-ці відаў ва ўмеранай і трапічнай Еўразіі, Міжземнамор‘і і трапічнай Афрыцы.

Варсавальнаяшышка, варсянка пасяўная (D. sativus) – аднагадовая расліна з калючым сцяблом і кветаложам, зрослымі лістамі, з паглыбленнем, дзе збіраецца вада. Суквецце – шышкападобная галоўка з жорсткімі пругкімі прыкветнікамі, з адагнутым уніз вастрыём. Суквецце выкарыстоўваюць для навядзення ворсу на тканіне (шарсцяной ці баваўнянай). Вырошчваюць на поўдні.

Многія скабіёзы належаць да прыгожаквітучых раслін і з‘яўляюцца перспектыўнымі дэкаратыўнымі відамі, а некаторыя ўжо даўно выкарыстоўваюцца ў кветкаводстве. У многіх відаў скабіёз выяўлены сапаніны.