Нормалаудың бiрiншi кезектiлiгi

Ғылыми техникальқ прогрестiң жедел қарқынмен дамуы, жылсайын өндiрiсте қоршаған ортаны ластайтын ондаған жүз жаңа химиялық қосылыстардьң пайда болуына әкеп соғуда. Бұл заттардың биологиялық белсенділігі белгiсiз деп айтуға болады, ал ғылым қарамағындағы зерттеу мекемелерi мұндай мәлiметтердi алу үшiн жеткiлiксiз. Сондыктан да гигиена ғылымы практика алдында қарыздар.

Жоғарыда айтылғанды ескере отырып, гигиеналық нормалауды жүргiзу кезiнде, қай факторды бiрiншi кезекте нормалау керек екендiгiн анықтау қажет. Оны анықтауда негізге алатын критерийлер:

1. Нормалауға алатын фактордың көп тарағандығы және оның әсерiне ұшырайтын (адамдардың) халыктың саны. Қоршаған ортада көп тараған факторлар бiрiншi кезекте нормалануы тиiс.

2. Фактордың биологиялық әсер сипаты. Салдары әсерінен бiраз уақыт өткеннен кейiн пайда болатын (мутагендiк, канцерогендiк, эмбриотоксикалык) факторлар алдымен нормаланауы тиіс.

З. Фактордың көзі болып табылатын ө ндiрiстiң келешектегi дамуын ескерiп, оның әсер ету кеңдiгiнің болжау. Бiрiншi кезекте нормалауға алынатын факторлар өндiрiстiң кеңейу дәрежесiмен аньқталады.

4. Фактордың коршаған ортада тұрақтылығы. Бiрiншi кезекте ең тұрақты факторлар нормалануы қажет.

5. Биологиялық белсенділігінің күрт жоғарлауына әкеп соғатын, заттың қоршаган ортада трансформациялануы. Осындай заттарға норматив бiрiншi кезекте орнатылуы қажет (мысалы, сынап металы микроорганизмдердiң әсерiмен, ұыттылығы сынаптан жоғары, метилсынапқа айналады).

6. Нормалауға алынатын фактордың денсаулыққа зиянды әсерiн одан әрi күшейтетiн басқа факторлармен өзара әсерлесеуі (аралас, кешенді, қабаттасқан).

7. Фактор жөнiнде мәлiметтер болуы және гигиеналық зерттеу жургiзу үшін мүмкіндік болуы. Бiрiншi кезек осы бөлiм бойынша қорытындыға байланысты берiледi.