Краснодарский филиал

А

Айырбас құны: Тауардың басқа тауарларға айырбасталу қабілеттілігі; Өндіруге жұмсалған еңбектің еңбектің өнімі; Тауардың пайдалылығы,адамның белгілі бір қажеттілігін қанағаттандыру қасиеті.

Айнамалы капитал: Капиталдың өндіріс және айналыс саласындағы қозғалысы; Қосымша құн өндіру; Капиталдың шеңбер айналымының үнемі қайталануы және жаңаруы.

Айналым капиталы: Тұтыну процесінде айналым ақшалай формада тұтас қайтады; Айырбас құнды тауарды өндіру; Капиталдың шеңбер айналымының үнемі қайталануы ж/е жаңаруы.

Айналымдағы капиталдың формуласы: Өндірістік; Өнеркәсіптік; T-A¹-Т-Ө-T¹¹.

Айналымдағы капиталдың формуласы: А-Т-А; Ақша; Тауарлы ақша.

Айналымдағы капиталдың формуласы: А-Т-А; Тауарлы ақша; - T-A¹-Т-Ө-T ¹¹.

Алдыңғы он жалдықта халықтық табиғи өсуінің жоғарғы қарқыны: Демографияның субьективті құбылыстары; Демографияның обьективті құбылыстары; Демографиялық төңкеріс және демографиялық жарылыс.

Ашық инфляция қандай формаға бөлінеді: Ақша құндылығы мен қабілеттілігінің төмендеуі; Жалпы баға деңгейі инфляция; Болжау, күткен, күтпеген инфляция.

Айырбас құны: Тауардың тауарларға айырбасталу қабілеттілігі; Еңбек құралы; Табыс көзі.

Айырбас құны: Тауартың басқа тауарларға айырбасталу қабілеттілігі; Өндіруге жұмсалған еңбектің өнімі; Ұлттық өнім,табыс,сауда.

Ашық инфляция қандай формаға бөлін: Болжау, күткен, күтпеген инфляция; Сұраныс, шығын, құрылымдық инфляция; Баяу, қарқынды, ұшқыр инфляция.

Ә

Әлеуметтік жағдай деңгейінің экономикалық көрсеткіші: Ұлттық табы; Жалпы ішкі өнім; Жан басына шаққандағы ұлттық табыс.

Әкімшілік-әміршілдік жүйеден нарықтық экономикаға өтудің негізгі мақсаттары: Ішкі жіне сыртқы жағдайлардың өзгеруіне байланысты қайта құру; Мемлекеттік ішкі сауда монополиясын құру; Өндірістік өнімдер мен ресурстарға жеке меншіктің болуы.

Әлеуметтік жағдай деңгейінің экономикалық көрсеткіші: Микроэкономикаға; Жалпы ішкі өнім; ЖҰӨ.

Әр түрлі мемлекеттерде нарықтық экономикаға көшу кезінде экономиканың құлдырауын: Ұлттық экономика құрылымының бұзылуы; Инфляция деңгецінің жоғарылауы; Реформалардың қателігінен.

Әр түрлі мемелекеттерде нарықтық экономикаға көшу кезінде экономиканың құлдырауы: Ұсыным құралы; Экономикалық шикізаттың сипаты; Ұлттық экономика құрылымының бұзылуы.

Б

Биржаның негізгі қызметтрі: Капиталдың бір саладан басқа пайдалы саласына қарай ауысуна жағдай жасайды; Бағалы қағаздардың бағамын анықтау; Сатушылар мен сатып алушылардың бір-бірімен кездесуіне жағдай жасау,бағалы қағаздарды өткізу және капиталдың неғұрлым пайдалы саласына қарай ауыстыру.

Биржаның негізгі қасиеттері: Сатушыламен сатып алушыларды бір бірімен кездестіреді; Сатушылар мен сатып алушылардың бір-бірімен кездесуіне жағдай жасау, бағалы қағаздарды өткізу және капиталдың неғұрлым пайдалы саласына қарай ауыстыру; Бағалы қағаздардың бағасын анықтау.

Баға деңгейі жоғарылап, өндіріс көлемі төмендеген жағдайда жиынтық сұраныс және ұсыныстың өзгеруі: Ұсыныс қисығы жылжиды; Жиынтық сұраныс қисығы солға жылжиды; Жиынтық ұсыныс қисығы оңға жылжиды.

Барлық экономикалық жүйелерді қалыптастырудың негізгі мәселесі: тауарлы шаруашылықты күшейту; тұтынушының ұсынысы; өндірісті ұлғайту.

Белгілі бір өнімнің бір ғана сатушысы болғандағы экономикалық жағдай: монополия; бір фирманың үстемдігі; таза монополия.

Белгілі бір өнімнің бір ғана сатушысы болғандағы экономикалық жағдай: бір фирманың үстемдігі; дәстүрлі экономика; дуополия.

Биржаның негізгі қызметтері: Сатушылар мен сатып алушылардың бір бірімен кездесуіне жағдай жасау, бағалы қағаздарды өткізу және капиталдың неғұрлым пайдалы саласына қарай ауыстыру; Сатушылар мен сатып алушыларды бір бірмен кездестіреді; Бағалы қағаздардың бағамын анықтау.

Д

Дж.Китчиннің "қысқа мерзімді" толқындарының себептері мен ерекшеліктері: Ақша айналысындағы өзгерістер, кердиттік жүйенің мәселелері ЖҰӨ-нің тербелісіне инфляцияға,жұмыссыздыққа әкеледі; Алтынның әлемдік қорының тербелесі; ЖҰӨ-нің, инфляцияның, жұмысбастылықтың тербелісіне әкеледі.

Дедукция: Жеке фактірлерден жалпы қорытынды шығару; Жалпыдан жекеге, бүтіннен бөлшекке көшу; Фактірлерден теорияны бөліп құрастыру.

Дедукция: фактілерден теорияны бөліп құрастыру; жалпы функциональды бөлшектеу әдістері; жалпыдан жекеге,бүтіннен бөлшекке көшу.

Дж.Китчиннің «қысқа мерзімді» толқындының себептері мен ерекшеліктері: Алтынның әлемдік қорының тербелісі; ЖҰӨ-нің,инфляцияның,жұмысбастылықтың тербелісіне әкеледі; Халықтың әлеуметтік жағдайларының жақсару тербелісіне әкеледі.

Дедукция: Жалпы функционалды бөлшектеу әдістері; Экономика – математикалық модельдер әдісі; Фактілерден теорияны бөліп құрастыру.

Дж.Китчиннің «қысқа мерзімді» толқындарының себептері мен ерекшеліктері: Басты қозғаушы күш технологаялық өндірістегі технологиялық базаның радикалды өзгеруі мен оның құрлымдық қайта құрылуы; ЖҰӨ-нің, инфляцияның, жұмысбастылыктың тербелісіне әкеледі; Алтынның әлемдік қорының тербелісі.

Е

Егерде баға деңгейі жоғарыласа,ал өндіріс төмендесе: Жиынтық сұраныс қисығы солға жылжиды; Жиынтық ұсыныс қисығы солға жылжиды; Сұраныс пен ұсынытың қисығы бірге жылжиды.

Еңбек өнімділігін арттыру,капиталды тарту және табиғи қорларды пайдалану арқылы өндіріске басқа қосымша факторларды қоспай экономаканы өсіру: Интенсивті өсу; Технологияны жетілдіру, өндірісті және өткізуді ұйымдастыру мен басқаруды жетілдіру; Қолданылатын ресурстар сапасының өсуі.

Егер экономика бүтін жүйе ретінде зерттелсе онла бұл талдау аталадаы: Макроэкономикалық; Микроэкономикалық; Экономикалық идеалогия.

Егер экономика біртұтас жүйе түрінде талданса, онда ол жатады: Микроэкономикаға; Макроэкономикаға; Халықаралық экономикаға.

Егер экономика бүтін жүйе ретінде зерттелсе, онда бұл талдау былай аталады: Экономикадағы идеология; Нормативті; Макроэкономикалық.

Егер ақшаның номиналды құны өзгермей, ал тауарлар мен қызметтер 2 есе өссе, онда ақшаның сатып алу қабілеті: Азаяды; 2 есеге төмендейді; Төмендейді.

Егер тауарға деген бағаның 1% төмендеуі сұраныс көлемін 2% ұлғайтса онда сұраныс: Икемді; Бірлік икемді; Өтімді.

Егер экономикалық билік орталықтанған және негізгі экономикалық субьект мемлекет болса, онда бұл: Әміршіл-әкімшілдік; Орталықтан басқарылатын экономика; Жоспарлы экономика

Еңбек өнімділігін арттыру, капиталды тарту және табиғи қорларды пайдалану арқылы өндіріске басқа қосымша факторларды қоспай экономиканы өсіру: Ресурстарды пайдалану әдістерін жақсарту; Қолданылатын ресурстар сапасының өсуі; Интенсивті өсу.

Егер экономика бүтін жүйе ретінде зерттелсе,онда бұл талдау былай аталады: Орталықтан жоспарлау; Макроэкономикалық; Нормативт.

Еңбек өнімділігін арттыру,капиталды тарту және табиғи қорларды пайдалану арқылы өндіріске басқа қосымша факторларды қоспай экономиканы өсіру: Ресурстарды пайдалану әдістерін жақсарту; Экстенсивті өсу; Қолданылатын ресурстар сапасының өсуі.

Егер экономика бүтін жүйе ретінде зерттелсе, онда бұл талдау былай аталады: Макроэкономикалық; Микроэкономикалық; Позитивті; Нормативі.

Егер ақшаның номиналды құны өзгермей, ал тауарлар мен қызметтер 2 есе өссе, онда ақшаның сатып алу қабілеті: Төмендейді; 2 есе өседі; Азаяды.

Ж

Жер бағасы жүзеге асады: Жерге сұраныс арқылы; Жұмыс ақы деңгейі арқылы; Ссудалық пайыз ставкасы арқылы.

Жиынтық ұсыныс қисығындағы кейнсиандық бөлік: Ұсыныс қисығының өз бойынан жылжуынан көрінеді; Горизонталды сызықпен берілген; Оңды сызықпен көрсетеді.

Жеткіліксіз жиынтық сұранысы көрсетеді: Құрылымдық жұмыссыздықтың төмендеуін; Циклдық жұмыссыздықтың төмендеуін; Фрикциондық жұмыссыздықтың төмендеуін.

Жиынтық ұсыныс қисығындағы кейнсиандық бөлік: Оңды сызықты көрсетеді; Аралық сызықпен; Горизанталды сызықпен берілген.

Жай ұдайы өндіріс: Жылдан жылға өндіріс мөлшері өзгермейтін өндірі; Өндіріс процесінің көлемі мен ауқымы үзіліссіз өзгермеген жайын; Қол еңбегіне негізделген ұдайы өндірі.

Жиынтық сұраныс қисығы жоғарылайды,егерде: Баға деңгейі жоғарылас; Инфляция жоғарласа; Оңға- жоғары (өсуі).

Жиынтық сұраныс қисығы көрсетеді: Тауарлар мен қызметтерді сатып алуға жиынтық шығындар мен деңгейі арасын; Тұтынушыларды қанағаттандыратын баға деңгейі мен өндірушілерді қанағаттандыратын баға деңгейі арасын; Өндірілген және тұтынылған нақты түрдегі ЖҰӨ көлемі арасын.

Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі: Жұмыспен толық қамтылған жағдайда жұмыссыздықтың белгілі бір деңгейіндегі қажетті және заңды процесстер; Толық жұмысбастылық кезінде фрикциондық және құрылымдық жұмыссыздықтың қосындысы; Экономикалық толық жұмысбастылық жағдайда дамыса ғана.

Жиынтық (жалпы) табыс тең: Капитал иелерінің жиналған ренталдық төлемдерінің сомасына; Жұмысшылардың тапқан теңгелерінің жалпы сомасына; ТҰӨ-нің табысына.

Жылдық есептеудегі ЖҰӨ өзгеруінің қарқыны жоғары болса онда-ол: Өндіргіштің өсуі; Экономикалық өсу; Жалпы ішкі өнім.

Жай ұдайы өндіріс: Игіліктер өндіру, қызмет көрсету саласы жатады; Өндіріс процесінің көлемі мен ауқымы үзіліссіз өзгермеген жайын; Материалдық өндіріс саласы өмір сүру, жұмыс істеу үшін қажетті игіліктер.

Жай ұдайы өндіріс: Қол еңбегіне негізделген ұдайы өндіріс; Материалдық өндіріс саласы өмір сүру жұмыс істеу үшін қажетті игіліктер; Өндіріс процесінің көлемі мен ауқымы үзіліссіз өзгермеген жайын.

Жиынтық ұсыныс қисығы төмендегі байланысты көрсетеді: Оңға-төменге(өсуі); Солға-жоғары (азаюы); Нақты түрде тұтынылған және өндірілген ЖҰӨ көлемі арасындағы.

Жалақы есептеледі: ЖҰӨ-нің табысыда; Кәсіпорынның таза субсидияларында; Инвестицияларда.

Жинтық ұсыныс қисыгындағы кейнсиандық бөлік: Ұсыныс қисығының өз бойымен жылжуынан көрінеді; Теріс сызықпен берілген; Қисық сызықпен берілген.

Жұмыс күшінің өз еркімен жұмыс орнын ауыстыру нәтижесінде қалыптасатын жұмыссыздық: Фрикциондық; Уақытша жұмыссызық; Бір жерден басқа жерге жұмыс іздеумен ауысуы

Жиынтық сұранас қисығын көрсететін байланыс: өндірілген нақты ЖҰӨ мен баға деңгейі арасында; бағаның өзгеру әсерінен сұраныс көлемінің өзгеруі; сұраныс қисығының өз бойымен жылжуынан көрінеді.

Жұмыссыздық болу себептері: жұмыссыз адамдар біліктілігінің жоғалуы; өндіріс орындардың жабылуы,құлдырауы; өндіріс орындарының азаюы.

Жекешелендіру саясаты: Толық жұмыспен қамтуға жету, ЖҰӨ-нің көлемін өсіру, инфляцияны төмен деңгейде ұстап тұру мақсатымен елде экономикалық жағдайға бақылау жасау үшін жасайтын үкімет іс-әрекеті; Эмиссиялық іс-әрекетті өзгерту арқылы жиынтық сұранысты реттеуге бағытталған саясат; Бюджеттік саясат.

Жұмыссыздық дейнгейінің жоғарылауы циклдық фезаны көрсетеді: Құлдырау; Тоқырау; Құлдырау мен тоқырау.

Жұмыссыздықтың деңгейі экономикалық өсу жағдайында: Тұрақты болады; Нөлге тең болады; Қарқынды.

Жер бағасы жүзеге асады: Жерге сұраныс арқылы; Бөлу және рента өлшемі арқылы; Жерге ұсыныс арқылы.

Жиынтық ұсыныс қисығы төмендегі байланысты көрсетеді: Оңға-төменге; Нақты түрде тұтынылған және өндірілген ЖҰӨ көлемі арасындағы; Солға-жоғары.

Жұмыссыздықтың деңгейі экономикалық өсу жағдайында: Өспейді; Жоғарыламайды; Төмендейді.

Жер бағасы жүзеге асады: Жерге сұраныс арқылы; Жұмыс ақы деңгейі арқылы; Жерге ұсыныс арқылы.

Жұмыссыздықтың негізгі формасы: Фрикциондық; Құрылымдық;Циклдық.

Жеткіліксіз жиынтық сұранысы көрсетеді: Циклдық жұмыссыздықтық өсуін; Жасырын жұмыссыздықтың өсуін;Құрылымдық жұмыссыздықтың төмендеуін.

Жиынтық шығындардың өсуі инфляцияға әкеледі,егерде: Жиынтық ұсынысқа байланысты; Жұмыс күші саны өссе; Экономика толық жұмыс бастылық жағдайда дамыса.

Жай ұдайы өндіріс: Өндіріс процентінің көлемі мен ауқымы үзіліссіз өзгермеген жайын; Игіліктер өндігу,қызмет көрсету саласы жатады; Алтын шығарумен байланысты ұдайы өндіріс

Жер бағасы жүзеге асады: Жерге ұсыныс арқылы; Жерге сұраныс арқылы; Бөлу және рента өлшемі арқылы.

Жер рентасы: Жердің бағасы; Жер мөлшері; Жерге төлем.

И

Индукция ұғымы: Жалпы әдістер бойынша жекеден жалпығ; Эксперимент,гипотез; Фактілерден теорияны талдап құрастыру.

Инфляция келесі себептермен байланысты,ең маңыздысы: Толық жұмысбастылық жағдайында ЖҰӨ-ң өсуін; Тауарлар мен қызмет өндіру көлемінің қысқаруы,тауар тапшылығы; Өндіріс шығындарының өсуі,яғни шикізат,материалдар,жалақы шығындарының өсуі.

Игіліктерді пайдалану нәтижелеріне иелік ету құқығы: Басқару құқығы; Иелік ету құқығы; Мұрагерлікке қалдыру құқығы.

Инфляцияға қарсы саясат: Бағаны реттейтін мемлекеттің бақылауы; Мемлекеттің реттеу құралдары; Макроэкономикалық талдау.

Инфляцияға қарсы саясат: Макроэкономикалық талдау жүргізу; Бағаны реттеудегі мемлекеттің бақылауы; Мемлекеттік реттеу құралдарын пайдалану.

Игіліктерді тұтыну, өзгерту, шеттету және жою құқығы: Егемендік құқығы; Қауіпсіздік құқығы; Қалдық сипатты құқық.

Индукция үғымы: Жалпы әдістер бойынша жекеден жалпыга; Жеке фактілерден жалпы қорытынды шығару; Бір адамның қоғамға ұсынуы.

Игіліктің пайдалы қасиетін өзі үшін қолдану құқығы- бұл: Табысты алу құқығы; Пайдалану құқығы; Егемендік құқығы.

Инфляция ұғымы: Айналымдағы ақша массасының нақты ұсынылған тауар санынан артып кетуі; Қағаз ақшаның құнсыздануына байланысты әлеуметтік-экономикалық құбылыстар; Жұмыспен толық қамту жағдайында ақшамен қамтамасыз етілген сұраныс тауар бағасының өсуі.

Игіліктерді қолдануды кім және қалай қамтамасыз етуді шешу құқығы – бұл: Басқару құқығы; Мұрагерлікке қалдыру құқығы; Егемендік құқығы.

Игіліктерге міндеттелінген жүкті нақты бақылау құқығы: Басқару құқығы; Иелік ету құқығы; Қауіпсіздік құқығы.

Инфляция кешенді себептерден туындайды,олардың ең маңыздысы мыналар: Кейбір өндірушілердің монополиялық жағдайда болуы,яғни олардың өзінің өніміне жоғары баға қою; Мемлекеттік бюджеттің тапшылығы,шығындардың түсімдерден асуы; Айналымдағы ақша көлемінің бұзылуы.

Индустриалдық жүйе: мемлекет пен нарық механизмдерінің араласуы арқылы инновациялық технологияны жүзеге асыру; Ірі машиналық өндіріске дамыған тауар-ақша қатынастарына негізделеді; Өндіріс факторларын дамытуда тауарлар шығаруға негізделген.

Икемділік көрсеткіш: тұтынушы табысының 1% өзгеруі осы тауарға деген сұраныстың қанша процентке өзгеретінін көрсетеді; Тауар бағасының 1% өзгеруі сол тауарға деген сұраныстың қанша процентке өзгеретінін көрсетеді; Белгілі бір фактордың 1% өзгеруіне жауап ретінде сұраныс пен ұсыныстың қанша процентке өзгергенін анықтайды.

Игіліктерді пайдалану нәтижелеріне иелік ету құны: Пайдалану құқығы; Егемендік құқығы; Табысты алу құқығы.

Икемділік көрсеткіш: Тауар бағасының 1%өзгеруі сол тауарға деген сұраныстың қанша процентке өзгеретінінкөрсетеді; Нарықтағы тепе-теңдік жағдайы сұраныс пен ұсыныстың теңдік баға мен теңдік көлем қалыптасады; Белгілі бір фактордың1% өзгеруіне жауап ретінде сұраныс пен ұсыныстың қанша процентке өзгергенін анықтайды

Инфляция кешенді себептерден туындайды, олардың ең маңыздысы мыналар: Мемлекеттік бюджеттің тапшылығы, шығындардың түсімдерден асуы; Тауарлар өндіру мен қызмет көрсету көлемінің қысқару, тауар тапшылығы; айналымдағы ақша көлемінің бұзылуы.

Инфляция келесі себептермен байланысты, ең маңыздысы: Тауарлар мен қызмет өндіру көлемінің қысқаруы, тауар тапшылығы; Өндіріс шығындарының өсуі, яғни шикізат, материалдар, жалақы шыгьндарының есуі; ЖҮӨ-ң томендеуіне мемлекеттік бюджеттің тапшылығын.

К

Капиталдың түріне негізгі және айнымалы болып бөлінуіне тән: Акционерлік меншік; Өндірістік; Коллективтік меншік.

Капитал айналасы: Капиталдың шеңбер айналымының үнемі қайталану және жаңаруы; Капиталдың ұдайы өндірісте болуында; Капиталдың өндіріс және айналыс саласындағы қозғалысы.

К.Жуглярдың орташа толқындарының себептері мен ерекшеліктері: Басты қозғаушы күш технологиялық өндірістегі технологиялық базаның радикалды өзгеру мен оның құрылымдық қайта құрылуы; Экономикалық циклдардың себептері күрделі құрылыспен байланысты; Энергия қуаты мен материалдарға байланысты.

Капитал айналысы: Капиталдың айналыс саласына өтуі; Капиталдың шеңбер айналымының үнемі қайталануы және жаңаруы; Капиладың өндіріс және айналыс саласындағы қозғалысы.

К.Жуглярдын орташа толкындарынын себептері мен ерекшелігі: Халықтың әлеуметтік жағдайларының төмендеуіне әкеледі; Ақша айналысындағы өзгерістер, кредиттік жүйенің мәселелріне; ЖҰӨ-нің тербелісіне инфляцияға жұмыссыздыққа әкеледі.

Кузнецтің экономикалық цикл типтерінің ұзақтылығы: жиырма бес жылға дейін; он сегіз жылдан жоғары; 18-25 жыл.

Капиталдың негізгі және айнымалы болып бөлінуіне тән белгілер: Тауарлы ақша; Ақшалай; Тауарлы.

Капиталдың негізгі және айнымалы болып бөлінуіне тәң белгілер: Тауарлы ақша; Коллективтік меншік; Тауарлы.

Қ

Қазіргі нарықтық экономиканың қоғамдағы пайдалылық рөлі: Экономикалық өсуді қамтамасыз ету; Өндірушілердің өндірген өнімінің жетістігі.; Өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланы.

Қазіргі нарықтық экономиканың қоғамдағы пайдалылық рөлі: Экономикалық өсуді қамтамасыз ету; Шағын орта бизнестің ұлғаюы; Өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланы.

ҚР еңбек нарығын мемлекеттік реттеу: Жұмыссыздарға әлеуметтік қорғау жасау; Икемді еңбек нарығын ұйымдастыруға қолдау жасау және барлық әлеуметтік топтардың ерекшеліктерін ескере отырып толық есепке енгізу; Жаңа жұмыс орнын құру және еңбек биржасы арқылы жұмыссыз адамдарға басқа жаңа мамандықтарды игеруге біліктілікті көтеруге көмектесу.

ҚР мемлекетінің аралас экономикадағы рөлі: Шектеулі; Шағын және орта бизнес; Көрінбейді.

ҚР еңбек ету нарығында жалақыдан жұмыскердің зейнетақы шотына аударылуының пайы мөлшері: 10%; он %; он пайыз.

Қазіргі нарықтық экономиканың қоғамдағы пайдалылық рөлі: Шағын орта бизнестін ұлғаюы.; Экономикалық өсуді қамтамасыз ету; Жеке меншік сауда саясатының дамуы.

ҚР-да 1991-1992 ж. Мемлекет меншігінің реформасы қалай жүргізілді: Өндірістік қатынастардың жаңа түрін қалыптастыру, меншік иелерінің жаңа тобын құру; Мемлекеттік меншікті мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру; Нарықтық экономикаға көшуге жағдай жасау үшін.

Қолда қалған табыс: Жұмыскерлердің ақша сомасы; Адамдардың жұмсай алатын табыстары; Тұрғындардың билігінде болатын табыс.

Қалыптасқан дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар негізінде құрылатын, көпукладтық экономиканы қарастыратын экономикалық жүйе типін атаңдар: Ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырған дәстүр; Салт дәстүр; Дәстүрлі.

ҚР еңбек нарығын мемлекеттік реттеу: Еңбек қатынастарын заңды – құқықтық нормалармен қамтамасыз ету; Жаңа жұмыс орнын құру және еңбек биржасы арқылы жұмыссыз адамдарға басқа жаңа мамандықтарды игеруге біліктілікті көтеруге көмектесу; Икемді еңбек нарығын ұйымдастыруға қолдау жасау және әлеуметтік топтардың ерекшеліктерін ескере отырып толық есепке енгізу.

ҚР нарықтық экономикаға көшудегі өтпелі экономикадан ерекшеліктері: Мемлекеттің егемендігі және ұлттық экономиканы жүзеге асыруы; әлемдік тәжірибеде қоғамдық меншіктегі жоспарлы экономикалық жүйеде, жеке және аралас меншік түрінде жүзеге асыруы; Халықаралық тәжірибеде Жапония мен Оңтүстәк Кореядағы басқарудың әкімшілік-әміршілік элементін қолдануы.

Қарқынды инфляция кезінде проценттік ставка: Ақшамен қамтамасыз етілген сұраныс тауар бағасының өсуі; Өседі,себебі тауарға баға өседі; Өседі, себебі тауар бағасы жоғарылайды.

Қазіргі нарықтық экономиканың қоғамдағы пайдалылық рөлі: Шағын және орта бизнестің ұлғаюы; Жеке меншіктің дамуы; Өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланыс.

Қалыптасқан дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар негізінде құрылаты, көпукладтық экономиканың қарастыратын экономикалық жүйе типін атаңдар: Ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырған дәстүр; Басқарушылық-әкімшілік; Салт дәстүр.

Қазіргі нарықтық экономиканың қоғамдағы пайдалылық рөл: Шағын және орта бизнестің ұлғаюы; Өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланыс;Өндірушілердің өндірген өнімнің жетістігі.

ҚР нарықтық экономикаға көшудегі өтпелі экономикадан ерекшеліктері: Әлемдік тәжірибеде қоғамдық меншіктегі жоспарлы экономикалық жүйеден, жеке және аралас меншік түрінде жүзеге асыруы; Халықаралық тәжірибеде Жапония мен Оңтүстік Кореяадағы басқарудың әкімшілік-әміршілік элементін қолдануы; Ірі машиналық өндіріске дамыған тауар – ақша қатынастары.

М

Мемлекеттік меншікке,орталықтан жоспарлауға негізделген экономикалық жүйе: Басқарушылық-әкімшілік; Барлық ресурстар мен өндіріс факторлар мемлекеттің; Әкімшілік-әміршілдік.

Меншік: Тауар өндірушілердің экономикалық оқшаулығы; Әлеуметтік құбылы; Адамдардың затты иелікке алуына байланысты бір-бірімен қатынасы.

Макроэкономикалық жағдайында Вальростық жалпы экономикалық теңдігінің есебі бойынша: Нарықтық барлық түрінде жетілген бәсеке күрес болады; Салалық нарықтарда артықшылық ұсыныс және сұраныс болмайды; Өндіріс факторларының запастары өзгермейді.

Меншікті қандай жақтарынан көруге болады: Құқықтық және психологиялық; Психологиялық және экономикалық; Экономикалық және құқықтық

Мемлекеттің “кім үшін ендіру керек?” мәселесін шешудегі рөлі: Қоғамдағы тепе-теңдікті күшейтуге жағдай жасау; Экономикалық тұрақтылыққа ықпалын тигізу; Экономикалық дағдарысты жоюға әрекет жасау.

Меншік дегеніміз: Адамдардың затты иелікке алуына байланысты бір бірімен қатынас; Әлеуметтік құбылыс; Өнім өндіруге жылдамалы еңбеккерлерді пайдалану.

Мемлекеттік меншік және мемлекеттік реттеу басым елдер шарушылығының қайсысын әкімшілік-әміршілдік жүйеге жатқызуға болады: КСРО; Германия; Қытай.

Мемлекеттің «кім үшін өндіру керек?» мәселесін шешудегі рөлі: Қоғамдағы тепе-теңдікті күшейтуге жағдай жасау; Экономика тиімділігінің өсуін ынталандыру; Экономикалық тұрақтылыққа ықпалын тигізу.

Меншіктің басқару құқығы: Игіліктерді мұрагерлікке беру құқығы; Игіліктерді сыртқы ортаның зияндылығынан қорғау құқығы; Игіліктерді жатсындыру, өзгерту, тұтыну немесе жойып жіберу құқығы.

Меншік субъектісі: Ғимараттар; Мемлекет; Адам.

Макроэкономикалық жағдайында Вальростық жалпы экономикалық теңдігінің есебі бойынша: Салалық нарықтарда артықшылық ұсыныс және сұраныс болмайды; Экономикалық толық жұмыс бастылық жағдайда дамыса; Нақты және потенциалды ЖҰӨ көмегі тең болса.

Макроэкономикалық жағдайында Вальростық жалпы экономикалық теңдігінің есебі бойынша: Нарықтық барлық түрінде жетілген бәсеке күрес болады; Экономикалық толық жұмыс бастылық жағдайда дамыса; Нақты және потенциялды ЖҰӨ көмегі тең болса.

Меншік субьектісі: Мемлекет; Басқару органдары; Адам.

Мемлекеттік меншікке орталықтан жоспарлауға негізделген экономикалық жүйе: Басқарушылық –әкімшілік; Жоспарлы экономикалық жүйе; Әкімші-әміршілік жүйе.

Мемлекеттік меншікке, орталықтан жоспарлауға негізделген экономикалық жүйе: Басқарушылық-әкімшілік; Әкімшілік-әміршілік; Барлық ресурстар мен өндіріс факторлар мемлекеттің қолынд.

Меншік объектісі: Ғимараттар; Жер; Өндіріс құрал-жабдықтар.

Мемлекеттік меншікке орталықтан жоспарлауға негізделген экономикалық жүйе: Әкімші-әміршілік жүйе; Басқарушылық-әкімшілік; Жоспарлы экономикалық жүйе.

Мемлекеттік меншікке, орталықтан жоспарлакға негізделген экономикалық жүйе: жоспарлы экономикалық жуйе; басқарушылық әкімшілік; әкімші әміршілік жуйе.

Мемлекеттік меншік және мемлекеттік реттеу басым елдер шаруашылығының қайсысын әкімшілік-әміршілдік жүйеге жетқызуға болады: Германия; Жапония; КСРО.

Мемлекеттік меншікке, орталықтан жоспарлауға негізделген экономикалық жүйе: әкәмшәләк-әміршілік; басқарушылық-әкімшілік; барлық ресурстар мен факторлар мемлекеттің қолында.

Меншікті қандай жақтарынан көруге болады: Экономикалық және пайдалылық; Жеке еңбек; Экологиялық және құқықтық

Меншікті қандай жақтарынан көруге болады: Жеке еңбек; Ұжымдық еңбек; Экономикалық және пайдалы.

Меншік: Адамның затқа қатынасы; Адамдардың затты иелікке алуына байланысты бір-бірімен қатынасы; Өнім өндіруге жалдамалы еңбеккерлерді пайдалану.

Макроэкономикалық тұрақсыздығы бір көрнісі: Өндірістің тауар мен қызметінің бағасының өсуі; Жұмыссыздық; Инфляция.

Меншікті қандай жақтарынан көруге болады: Экономикалық және құқықтық; Экономикалық және пайдалылық; Жеке еңбек.

Меншіктің анықтамасы: Адамға байланысты туындайтын қарым қатынас; Адамдар арасындағы әлеуметтік экономикалық қатынастар; Адамдар арасындағы меншік иесін анықтайтын қатынастар.

Н

Нарықтың мәні бұл: Өндірушілердің сатуға ұсынатын тауарларын ақша көмегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығы; Өндіріс,бөлу,айырбас,тұтыну және сату мен сатып алу арқылы жүзеге асырылатын ұйымдық-экономикалық қатынастардың жүйесі; Шаруашылықтың құрылымдық бөлімдерінің мемлекет иелігінен алыну және жекелендіру дәрежесі.

Нарықтық экономикадағы меншіктің түрлері: Жеке,ұжымдық,қоғамдық; Жеке,мемлекеттік,нарықтық; Акционерлік,шетелдік,біріккен.

Негізгі капитал: Бірнеше өндіріс процесіне қатысатын және өз құнын жаңа өнімге бөлшектеп ауыстыру; Натуралдық түрі толығымен тұратын капитал; Өндіріс процесінде құнын өзгертпейтін капитал.

Нарықтық экономикада мына мәселелерді жартылай нарық,жартылай үкімет шешкен кездегі экономика: Аралас; Өтпелі; Өндірістің ұлғаюы мен экономикалық өсуді қамтамасыз ету.

Нарықтық экономика кемшілігі: Әлеуметтік теңсіздік; Іскрліктің адам мен табиғатқа әкелетін шығынын ескермеуі; Жоғары жұмыссыздық.

Нарық субьектілері: Кәсіпкерлер; Үй шаруашылығы; Үкімет.

Нарықтық экономикадағы меншіктің түрлері: Кәсіпорындық, муниципалдық; Акционерлік, шетелдік,біріккен; Жеке, ұжымдық, қоғамдық.

Нарықтық шаруашылықтың қызмет атқаруы мен пайда болуына кедергі болатын шарттар: Тауар санының және көлемінің азаюы; Бағаны ырықтандыру; Өндіру мен бөлуді басқарудың қатаң жүйесі.

Нарықтың құрылымдық түрлері: Жұмыс күші нарығы; Құнды қағаздар нарығы; Тауарлар мен қызметтер нарығы.

Негізгі капиталдың моральдық тозуы: Ескі көліктерді өнімділігі жоғары жаңа көліктермен ығыстыру; Көліктің бірдей конструкциясының құнының төмендеуі; Еңбек өнімділігі мен техникалық прогресстің өсуіне байланысты құнның жойылуы.

Негізгі капиталдың элементтерінің тұтыну құнын жою дегеніміз: Табиғи тозу; Моральдық тозудың 2-түрі; Моральдық тозудың 1-түрі.

Нарықтық экономикаға көшкенде рентабльділігі төмен өндірістерді ауыстыруға болады: Меншіктің ұжымдық басқаруға көшуі; Меншіктің еңбек ұжымдығына басқаруға көшуі; Акциаландыру.

Нарықтағы тауар ұсынысы тәуелді: Өндірілетін тауар ресурстарының бағасына; Бәсеке күреске; Сұраныс көлеміне.

Нарықтық экономикалық жүйеде негізделеді: Еркін кәсіпкерлік қызмет; Өнімді сұранысқа сай сату және өткізу; Меншікке, бәсекеге.

Нарықтық экономикадағы меншіктің түрлері: Жеке,мемлекеттік,нарықтық; Экономикалық және құқықтық; Жеке,ұжымдық,қоғамдық.

Нарықтық экономикада мына мәселелерді жартылай нарық жартылай үкімет шешкен кездегі экономика: Аралас; Нарықтық; Өндірістің ұлғаюы мен экономикалық өсуді қамтамассыз ету.

Негізгі капиталдың моральдық тозуы: Ескі көліктерді өнімділігі жоғары жаңа көліктермен ығыстыру; Пайдалану мерзімінің өтелуі төмендегенд; Өндіріс процесінде қызмет атқару не тоқтап қалуына байланысты тұтыну құнын жою.

Негізгі және айнымалы капиталдың бөліну себептері: материалдық байлықтың құрылуына байланысты; Құнның қалыптасуына байланысты; Капиталдың айналыс саласына өтуіне байланысты.

Натуралды шаруашылықтың тұрақты тапшылықтары: Ақша; Ұлттық өнім, табыс, сауда балансы; Уақыт.

Нарықтық экономикада ең негізгі элемент: Нарықтағы белсенді бәсек; Тауарлар мен қызметтер; Кәсіпкерлердің теңгермелі іс-әрекеті.

Негізгі капитал: Өндіріс процессінде құнын өзгертпейтін капитал; Құнды қағаз түріндегі капитал; Натуралдық түрі толығымен тұратын капитал.

Негізгі капиталдың элементтерінің тұтыну құнын жою: ескі көліктерді өнімділігі жоғары жаңа көліктермен ығыстыру; Техниканы жаңарту; Өндіріс процесінде қызмет атқару не тоқтап қалуына байланысты.

Нарыктың мәні бұл: Айырбас айналыс категорияларға өзара тығыз байланысты және тұрмыстық деңгейде жай теңестіріледі; Өндіріс, бөлу, айырбас, тұтыну және сатумен сатып алу арқылы жүзеге асырылатын ұйымдық-экономикалық қатыстардың жүйесі; Өндірушілердің сатуға ұсынатын тауарларын ақша көмегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығы.

Натуралды шаруашылықтың түсінігі: Адамдардың айырбасқа немесе жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндірілетін шаруашылық; Қоғамның белгілі бір дәуіріндегі шаруашылық процестерін жүргізу арқылы шектеулі ресурстарды пайдаланатын өндірістік қатынастар шаруашылығы; Жеке қажеттілікке өндірілген еңбек өнімдері;

Нарықтық экономиканың принциптері: Баға қалыптастыру еркіндігі; Жетілген бәсек; Кәсіпкерлік қызығушылық.

Нарықтық экономикадағы меншіктің түрлерін атаңдар: экономиклық және құқықтық; жеке, мемлекеттік, нарықтық; жеке, ұжымдық, қоғамдық.

Нарық субьектілері: үй шаруашылығы; мемлекет; сатушылар мен сатып алушылар.

Негізгі капитал: өндіріс процесінде құнын өзгертпейтін капитал; құнды қағаз түрінде капитал; натуралдық түрі толығымен тұратын капитал.

Нарықтық шаруашылық қызмет етуіне кедергі болатын шарттар: Өндіру мен бөлуді басқарудың қатаң жүйесі; Экономика субъектілерінің экономикалық оқшаулануы; Тауар санының және көлемінің азаюы.

Нарықтың артықшылығы байланысты: Шешім қабылдауда, келісім жасауда өндірушілер мен тұтынушылардың тәуелсіздігі; Шығындарды азайту әне пайданы көбейту мақсатымен жаңа технологияларды оперативті қолдану; Өзгеретін жағдайларға тез бейімделуі және икемделу.

Негізгі капиталдың моральдіқ тозуы: Өндіріс процесінде қызмет атқару не тоқтап қалуына байланысты тұтыну құнын жою; Пайдалану мерзімінің өтелуі төмендегенде; Ескі көліктерді өнімділігі жоғары жаңа көліктермен ығыстыру.

Нарықтың негізгі үш элементі: ұсыныс,баға, сұраныс; баға, сұраныс, ұсыныс; сұраныс,ұсыныс, баға.

Нарықтық инфрақұрылымның түрлері: еңбек нарығы; тауарлар мен қызметтер нарығы; қаржы нарығы.

Нарықтың мәні: Белгілі біртауарлар мен қызметкерлерді сатушылар мен сатып алушыларды бірге қосатын орын; Өндіріс,бөлу,айырбас,тұтыну және сатумен сатып алу арқылы жүзеге асырылатын ұйымдық-экономиялық қатынастардың жүйесі; Өндірушілердің сатуға ұсынатын тауарларын ақша көмегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығы.

Негізгі капитал дегеніміз: құнды қағаз түріндегі капитал; өндіріс процесіндегі құнын өзгертпейтін капитал; натуралдық түрі толығымен тұратын капитал.

Нарықтық кемшілігі көрінеді: Нарық еңбек пен табысқа құқықтық кепіл бермейді; Қоғамда теңсіздікті туғызады; Тауарлар мен қызметтерді ұжымдасқан түрде өндіруге ынта тудырмайды.

Нарықтағы тауар ұсынысы тәуелді: Өндірілетін тауарлар ресурстарының бағасына; Бағасы анықталған тауарларды нарыққа сатуға; Тұтынушылардың табысына.

Негізгі капитал: Құнды қағаз түріндегі капитал; Өндіріс тауары; Өндіріс процесінде құнын өзгертпейтін капитал.

Нарықтағы тауар ұсынысы тәуелді: Сұраныс көлеміне; Сапа, саны, бағаға; Өндірілетін тауар ресурстарының бағасына.

Натуралды шаруашылықтың тұрақты тапшылықтары: Ұлттық өнім, табыс, сауда балансы; Ақша; Интеллектуалды тауарлар.

Негізгі және айнымалы капиталдың бөліну себептері: Құнның дайын тауарға аударылуына байланысты; Капиталдың айналыс саласына өтуіне байланысты; Құнның қалыптасуына байланысты.

натуралды шаруашылықтың түсінігі: жеке қажеттілікке өндірілген еңбек өнімдері; ресурстарды пайдалатын өндірістік қатынастар шаруашылығы; адамдардың айырбасқа немене жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндірілетін шаруашылық.

Негізгі және айнымалы капиталдың бөліну себептері: Капиталдың ұдайы өндірісте болуына байланысты; Құнның қалыптасуына байланысты; Материалдық байлықтың құрылуына байланысты.

Ө

Өндірістік капитал пайдаланатын сфера: Өндірісте; Өнеркәсіпте; Кәсіпорында.

Өндірістің төмендеуі мен фирманың жабылуы салдарына жұмыстан босатылған адам: Жұмыссыздықтың фрикциондық формасын; Жұмыссыздықтың құрылымдық формасын; Жұмыссыздықтың жасырын формасын.

Өндірістік капиталдың функциясы: Қосымша кұн өндіру; Құн өндіру; Өндіріс тауары.

Өндіріс шығындары: Өндіріс және жарнама шығындары; Ресурстарға жұмсалынатын шығындар; Өндіріске және тауарға жұмсалатын шығын.

Өз еңбегімен өндірілген өнімге меншік мынадай еңбек түрлерімен байланысты: Жеке өнімдерді өндіру; Жеке шаруашылық еңбекпен; Жеке еңбекпен.

Өндірістің құлдырауына байланысты фирманың жабылуы салдарынан жұмыстан босатылған адам жұмыссыздыққа жатады: Жұмыссыздықтың циклдық формасына; Нақты жұмыссыздық; Циклдық жұмыссыздық.

Өнеркәсіп революциясы мен ҒТП даму деңгейі бойынша индустриялды даму дәуіріне дейінгі жүйе: Бұл жүйеден ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырган дастур мен салт бойынша катынастар калыптасады; Бұл жүйеде натуралды шаруашылық еңбегі дәстүр бойынша жалғасып, жүргізіліп отырады; Бұл жүйеде ауыл шаруашылығы натуралдық шаруашылық ж/е қол еңбегі басым орын алады.

Өндірістің прогрессивті құрылымдағы экономикалық өсудің белгісі: сандық белгісі; сапалық белгісі; экономикалық прогрестің қозғаушы күші.

Өндірістің құлдырауына байланысты фирманың жабылу салдарынан жұмыстан босатылған адам жұмыссыздыққа жатады: Циклдық жұмыссыздық; Жұмыссыздықтың маусымдық формасына; Жұмыссыздықтың циклдық формасына.

Өз еңбегімен өндірілген өнімге меншік мынадай еңбек түрлерімен байланысты: Асбтрактылы еңбекпен; Жеке еңбекпен; Жеке өнімдерду өндіру.

П

Пайданы жоғарлату үшін: Экономикалық шығындарды азайту қажет; Шекті шығындарды азайту қажет; Өзгермелі шығындарды азайту қажет.

Пайда ұғымы: Тауарлардың сатылуынан ақша қаражатының артылуы; Жұмыскерлердің ақша соммасы; Тауар мен қызмет көлемін көбейту.

Пайданы жоғарылату үшін: Еркін бәсекелі экономика; Орталықтан басқарылатын экономика;Әміршіл-әкімшілдік.

Пайда ұғымы: Тауарлардың сатылуынан қаражатының артылуы; Кәсіпкерлік тәуекелділігі мен капитал бағасына; Тауар мен қызмет көлемін көбейту.

Р

Рентаның түрі жер учаскелеріне алынатын төлем ретінде жер иелеріне көшіріледі: Осы еңбекпен өндірілген өнім ұсынысы; Дифференциалды рента 1; Еңбек факторы.

С

Сұраныс: Сатып алушылардың белгілі уақыт аралығында бағасы анықталған тауарларды сатып алу қабілеттілігі; Сұраныс ақшалай қамтамасыз етілген тұтынушының қажеттілігі мен сұраныс төлем қабілеттілігі; Тауарға баға төмендегенде тұтынушы оны көп мөлшерде сатып алу.

Сұранысқа бағадан басқа қандай бағасыз факторлар әсерін тигізеді: Тұтынушылардың саны.Тұтынушылар саны молайған сайын сұраныс та өседі; Тұтынушылардың талғамы:ұнатуы,ұнатпауы,жаңа үлгідегі тауарлар; Тұтынушылардың табысы.Табыс өскен сайын тұтынушылардың сұранысы да өседі.

Сұраныс пен ұсыныс деңгейінің ара-қатынасындағы тепе-теңдік баға: Нарықтағы сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігін қалыптастыратын баға; Сұраныс пен ұсыныс қисығының қиылысқан тепе-теңдік нүктесі; Сұраныс пен ұсыныс қисығының қиылысуы арқылы пайда болған баға.

Сұраныстың табыстық икемділігі - бұл: Бұл бағаның 1%-ке өзгеруі ұсыныс көлемінің қанша %-ке өзгеретінін анықтайды; Нарықтағы тепе-теңдік жағдайы сұраныс пен ұсыныстың теғдік баға мен теңдік көлем қалыптасады; Тұтынушы табысының 1% өзгеруі осы тауарға деген сұраныстың қанша процентке өзгеретінін көрсетеді.

Сұраныс заңы: Тауарлардың бағасы мен сатылатын көлемі арасындағы кері байланы; Тауарға баға төмендегенде, тұтынушының коп мөлшерде сатып алуы; Егер тауарға баға өссе, оған деге сұраныстың азаюы.

Сұраныс заңы: Егер тауарға баға өссе оған деген сұраныстың азаюы; Қол еңбегіне негізделген ұдайы өндіріс; Тұтынушылардың саны.

Сұраныс пен ұсыныс деңгейінің ара-қатынасындағы тепе-тендік баға: Сураныс пен ұсыныс қисыгынын қиылысқан тепе-тендік нүктесі; Тауардың багасы мен көлемінін қиылысуы; Сұраныс пен усыныс қисыгының киылысуы арқылы пайда болған баға.

Т

Тауар категориясына дұрыс анықтама: Қоғамның қажеттілігін қанағаттандыру қасиеті бар зат; Тұтыну құнына ие зат; Айырбас құнына ие тауар.

Тауарлы шаруашылықтың пайда болу шарттарына: Жеке меншіктің болуы; Нақты бір өнім өндірушілердің мамандануын білдіретін қоғамдық еңбек бөлінісі,шаруашылық өндірілген өнімнің айырбасқа (сатуғ түсуі; Тауар өндірушілердің экономикалық оқшаулануы.

Тауар – бұл: Айналым құралының бірі; Айырбас үшін шығарылған еңбек өнімі; Ақшығы айырбас заттың бірі.

Тауарлы өндіріс– бұл: Нарыққа шығаруға адамдардың айырбасқа немесе жееке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндірілетін өнім; Еңбек өнімдерін нарыққа түсетін айырбас үшін өндіру; Еңбек өнімдері өз қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қолдану.

Тауар - бұл: Ақшаға айырбас заттың бірі; Еңбек өнімі; Айырбас үшін шығарылған еңбек өнімі.

Тепе-теңдік баға графигі көрсетеді: Ұсыныс бағасын; Сұраныс көлемі мен ұсыныс көлемінің теңдігін; Сұраныс бағасы.

Техника мен технологияның жетілдіруі арқылы ұлттық экономиканы өсіру-бұл: Аралас жолмен өсу; Ұйымдастыру мен басқаруды жетілдіру; Интенсивті өсу.

Тауардың тұтыну құны: Қажеттілікті қамтамасыз ету; Таулардың пайдалылығы, адамның белгілі бір қажеттілігін қанағаттандыру қасиеті; Өндіруге жұмсалған еңбектің өнімі.