Шпаргалка по биологии для казахских школ на ЕНТ 2012 14 страница

Қосжынысты тікентерілілердің ұрықтануы жүретін орта-Суда.

Қосқанаттылар отрядына жататын бунақдене-Маса.

Қосмекенділер пайда болған-Ежелгі саусаққанатты балықтардан

Қосмекенділер-Алғаш құрлықта тіршілік етуге бейімделген төртаяқты омыртқалылар

Қосмекенділерде ең алғаш пайда болған-Сілекей бездері

Қосмекенділердің басым көпшілігінің тынысалу мүшесі-Өкпе.

Қосмекенділердің жақсы дамыған мидың бөлігі-Ортаңғы ми

Қосмекенділердің жерде кең тараған дәуірі:палеозой

Қосмекенділердің жүрегі-2 жүрекше, 1 қарынша

Қосмекенділердің жүрегінің бөлімдері-3.

Қосмекенділердің жүрегінің қарынша бөлімінде... қан болады:Аралас.

Қосмекенділердің жүрегі-Үш қуысты

Қосмекенділердің қанайналым шеңбері:2

Қосмекенділердің құрлыққа шығуы-Өкпе пайда болған

Қосмекенділердің өкпесінң пішіні:Сопақша.

Қосмекенділердің суда тіршілік ететін дернәсілдерінің тынысалуы:Желбезек.

Қосмекенділердің терісі-Жұқа, тегіс, безді

Қостанайдың далалық аймағында орналасқан қорық:Наурызым

Қоянтәрізділер отрядының тұқымдастары:шақылдақ

Қуықтың қабынуы:Цистит.

Қуыс сүйектер:жілік сүйектері

Құйрықсыз қосмекенділер:Құрбақа

Құйрықты қосмекенділер шығу тегі:саусаққанатты балықтар

Құйрықты қосмекендіні белгілеңіз: Саламандра

Құйрықтылар отрядына жататын қосмекенді:қызылаяқ бақа

Құйымшақ омыртқаларының саны-4 – 5

Құлақ қалқаны -ауадағы дыбыс тербелістерін сыртқы дыбыс жолына бағыттайды.

Құлақты медузаның денесінің диаметрі-25-40 см.

Құлқайыргүлділер тұқымдасының ең маңызды өкілі-Мақта.

Құлқайыртұқымдастардың арқан есіп, қап тоқуға болатын түрлері-Бұйракендір, кенеп.

Құлық бөлетін құлақ бөлімдері бездерінің орналасуы:Сыртқы дыбыс жолында.

Құм шіркейлері тарататын ауру-Лейшманиоз.

Құмайдың отаны-Африка.

Құрамына азот кірмейтін химиялық қосылыс-Қанттар (сахароза).

Құрбақа терісінің құрылысының ерекшелігі?Терісі бұдырлы кілегейлі безбен қапталған.

Құрбақаның дернәсілінің атауы:итшабақ

Құрбақаның қабақтарының қызметі:Көзді ылғал мен ластанудан қорғайды

Құрбақаның қанайналым жүйесі:тұйық,екі қанайналым шеңберімен

Құрбақаның қаңқасы:сүйекті

Құрғақ жеміс – бұршаққын:орамжапырақта.

Құрғақ жеміс - дәнек:күріште.

Құрғақ жеміс-тұқымша болады:бақбақта

Құрғақ жемісті өсімдік:Теңгежапырақ.

Құрғақшылыққа төзімді өсімдік- Шеңгел.

Құрғақшылыққа төзімді, жылу сүйгіш өсімдік.Тары.

Құрлықта мекендеп,өкпе арқылы тыныс алатын былқылдақденелілер:шалшық ұлуы

Құрлықта тіршілік етуге бейімделген алғашқы омыртқалы жануар:Қосмекенділер.

Құрлықтағы ең ірі жануар:Піл.

Құртамыш душар ететін ауру-Кокцидоз.

Құрттар денесінің қабаты: үш

Құрттарда зиянды заттарды ағзада бөліп,жинақтайтын негізгі мүшесі:жұлдызша тәрізді түтікшелер

Құрттардың тип саны:3

Құрттар-топырақтан, шыбындар-шіріген еттен пайда болады деп есептеген ғалым-Аристотель.

Құрылымы мен қызметіне қарай нейрондар бөлінеді-3-топқа

Құрылысы мен атқаратын қызметі ұқсас, шығу тегі әр түрлі болады-Аналогиялық мүшелер.

Құрылысы мен шығу тегі әр түрлі, бірақ ортақ белгілермен біріктірілген ұлпалар тобы-Бұлшық ет.

Құрылысы мен шығу тегі әртүрлі, атқаратын қызметі ұқсас мүше:Аналогиялық.

Құрылысы мен шығу тегі бір-біріне сәйкес келетін дене мүшелері:Гомологиялық.

Құрылысы, шығу тегі және атқаратын қызметі ұқсас жасушалар тобы:Ұлпа

Құс қарнының бөлімдері-2.

Құс миының жорғалаушыларға қарағанда өте жақсы жетілген бөлігі:алдыңғы ми сыңарлары мен мишық

Құс пен аңның 45 түрін жүйелеген ғалым-П.С. Паллас.

Құстар мен сүтқоректілердің қан арнасында тіршілік етеді:айырдене

Құстар өкпесінің ауруы:Аспергиллез

Құстар түрінің саны-8600.

Құстар тыныс алады:Өкпе, ауа қапшықтары

Құстарға зиян келтіретін бунақдене:Мамықжегі.

Құстарға қандай бездердің болуы тән? -Құйымшақ бездерінің

Құстарда алғашқы қорытылу басталады-Жемсауда

Құстарда болатын айыр сүйек - ұштары біріккен бұғана.

Құстарда болмайтын мүше -Қуық.

Құстарда етті қарын... қызметін аткарады: -Тістің

Құстарда жүректің қай бөлімінен өкпе артериясы шығады? -Оң жақ карыншадан

Құстарда ортаңғы мидың дамуы ненің дамуымен байланысты- көру

Құстарда тістің қызметін атқаратын қарын. -Етті қарын

Құстарды басқа омыртқалы жануарлардан ажырататын ерекше белгісі қандай? -Қауырсын жамылғысы бар

Құстарды зерттейтін сала: -Орнитология

Құстардың (сүтқоректілермен бірге) жануарлар әлемінде басымшылық көрсетуінің, көп таралуының себебі неде? -Барлық жауабы дұрыс

Құстардың алақаң сүйектерінде қанша саусақ болады? -Үш

Құстардың артқы аяқ қаңқасына тән сүйектер: -Жіліншік

Құстардың аталықтарының әдемі болуы бейімделушіліктің қай түріне жататынын белгілеңіз.Қызықтырушы рең

Құстардың безді қарны қандай қызмет атқарады? -Қарын сөлін бөледі

Құстардың белсенді ұшуы және тұрақты дене температурасының болуы ас қорыту жүйесінің қандай ерекшелігіне байланысты? (Барлықжауабы дұрыс)

Құстардың дене температурасы:+41,+43 градус С

Құстардың дене температурасының тұрақты болуы неге байланысты: -Белсенді қоректенуі, тыныс алуы, қан айналуы, зәр шығаруы, терісінің болуы)

Құстардың денесінде болатын кене: -Мамық кене

Құстардың жамбас белдеуі қандай омыртқалармен өзара берік тұтасып кеткен? -Бел және сегізкөз омырткаларымен

Құстардың жүрегі мынандай бөлімдерден тұрады: -2 жүрекше, 2 қарыншадан

Құстардың жүрегі неше камералы? -Төрт

Құстардың жүрегі: -Төрт бөлік

Құстардың жүрегі:екі жүрекше,екі қарынша

Құстардың жүрегінің оң жақ жүрекшесінде қандай қан болады? -Вена қаны

Құстардың зәр шығару мүшесі:екі бүйрек

Құстардың кауырсындарын қалай бөледі? -Қауырсын, желпуіш

Құстардың көзінде болады: -Екі қабақ және жыпылықтағыш қабыршақ

Құстардың қайсысы қылқан жапырақты орманда тіршілік етеді? -Құрлар

Құстардың қандай омыртқалары бір-бірімен қозғалмалы байланысқан? -Мойын омыртқалары

Құстардың қаңқасының ерекшелігі-Жеңіл және берік, қанат сүйектері пайда болады.

Құстардың қарны....бөлімнен тұрады -2

Құстардың қарны мынадай бөлімдерден тұрады:безді қарын,етті қарын

Құстардың қарны:4бөлімнен тұрады

Құстардың қарыны мынадай бөлімдерден тұрады: -Безді қарын және етті қарын

Құстардың қауырсындарын қалай бөледі? Қауырсын, мамық.

Құстардың қырсүйегі (киль) қай сүйекпен байланысты. -Төс сүйекпен)

Құстардың маусымдық қоныс аударуының сигналы болады: -Күннің ұзақтығы

Құстардың мойын омыртқа бөлігінде неше омыртқа бар? (10-15 омыртқа) Құстардың терісі: -Жұқа, ылғалды, қауырсынмен қапталған

Құстардың мойын омыртқасының саны-11-25.

Құстардың температурасы жетеді: -42°С-ға

Құстардың тұмсығы - бұл: -Бас сүйектің өсіндісі

Құстардың тұмсығы:түрі өзгерген жақтар

Құстардың тыныс алу мүшелері: -Өкпе, ауақапшықтары

Құстардың ірі қауырсындарындағы теріге еніп тұратын бөлігі: -Қаламша

Құстұмсықбастылар отрядының өкілі:гаттерия

Құстың жүрегінің оң жақ қарыншасында және оң жақ жүрекшесінде кандай қан болады? -Вена қаны

Құстың зәр шығару жүйесінің ерекшелігі, оның құрамында: қуығы жоқ

Құстың зәр шығару жүйесінің ерекшелігі:қуығы жоқ

Құстың қан айналым шеңберіндегі өкпеден шыққан қан жүректің қай бөліміне құйылады? -Сол жақ жүрекшеге

Құстың қанаты қандай сүйектер түзеді? -Тоқпан жілік, білек сүйектер, қол басы сүйектер

Құстың қарнының етті бөлімінде қорек:ұсақтайды

Құстың қауырсыны дегеніміз-Сояудың екі жағындағы тармақ

Құстың мүшелері мен ұлпаларына баратын қан: салатамыр қаны

Құстың тыныс алу мүшесіндегі ауа қозғалысының өту жолы мен реті:көмекей-кеңірдек-ауатамыр-өкпе

Құстың ұшу бағытын өзгертуте және қонған кезде баяу ұшуға жәрдемдесетін қауырсыны: -Бағыттаушы

Құстың үлкен қан айналу шеңбері басталатын жолдары:сол жақ қарынша

Құты тәрізді мүше - қуық

Қүрттардың денесі- үш қабатты.

қХлоропластар қайда орналасады?жапырақтың негізгі ұлпасында

Қыз балаларда жасөспірімдік шақ қанша жаста болады? -11-12 жаста

Қызанақтың (томат) отанын білесіз бе? -Оңтүстік Америка

Қызғалдақ гүлінің формуласы: -К3+3А3+3Ж(3)

Қызғалдақ өсімдігінің жемістері:қауашақ

Қызғалдақтың түрін өзгерткен жер асты өркені: Пиязшық

Қыздардың ағзасында аналық бездің өсуіне не себеп болады? -Етеккірдің келуі

Қызметіне қарай жүйке жүйесінің белінуі: -Симпатикалық және парасимпатикалық

Қызыл балдырларды белгілеңіз-Коралина, плюмария

Қызыл гүлді ас бұршағын (генотипі АА) гүлі ақ түсті дарамен будандастырғанда (генотипі аа) бірінші ұрпағында (F1) алынатын гибридтері:100% қызыл гүлділер.

Қызыл кітапқа енгізілген лалагүл тұқымдасына жататын өсімдік:Інжугүл

Қызыл кітапқа тіркелетіндер - Сирек кездесетін өсімдіктер мен жануарлар

Қызыл кітаптың міндеттері-Республика заңдарына сәйкес сирек түрлерді қорғау.

Қызыл кітаптың» ең алғаш басылымы. -1978 ж

Қызыл қан түйіршіктері қайда пайда болады? -Қызыл түсті кемік майында

Қызыл маржанның қаңқасынан жасалатын зат:моншақ

Қызылшақа балапан шығаратын кұстар: -Кептер

Қызылшақа балапан шығаратын кұстар: -Көгершін

Қызылшақа балапан шығаратын құс: Торғай.

Қылқан жапырақты өсімдік:Арша

Қылқан жапырақты өсімдік:Қарағай

Қылқан жапырақтылардың бір ерекшелігі:Сүрегінде шайырлы өзекше.

Қын қысымының жоғарылауынан болатын ауру:гипертония

Қына біртүтас ағза екендігін қалай түсіндіруге болады? -Селбесіп тіршілік ететін саңыраукұлақ мен балдырдан құралған

Қына денесін құрайтын жасушалар тобы:саңырауқұлақ және балдыр жасушалары

Қына денесінде саңырауқұлақ-Су және онда еріген минералды тұздарды сіңіреді.

Қына денесіндегі балдыр жасушалары-бір клеткалы жасыл балдырдікі.

Қына көбейеді-Өсімді жолмен

Қына қабаттамасындағы (денесінде) жасыл балдырлардың ролі:Фотосинтез нәтижесінде органикалық зат түзеді.

Қынадағы фотосинтез үдерісіне қатынасатын ағза-Балдыр

Қынадан алынатын заттар-Қант,спирт,бояу,лакмус

Қыналар жаңбыр, шық, тұман ылғалын не арқылы сіңіреді? -Бүкіл денесімен сіңіреді

Қыналар өте баяу өседі, мысалы бұғы мүгі бір жылда бар болғаны: -1-3 мм

Қыналарға ең қажетті жағдай-Оттекте бай таза ауа

Қыналардың практикалық маңызы кандай? -Бұғыларға азық, бояу алынады

Қыналардың табиғаттағы маңызы: -Қарашірік түзеді, денесінен бөлінетін қышқыл тау жыныстарын бұзады

Қынаны ауаның тазалығын көрсететін индикатор деуге себеп: -Таза ауалы жерде өседі

Қынаның қабаттамасы (денесі) саңырауқұлақ пен балдырдан тұрады, қына денесінде саңырауқұлак қандай роль аткарады? -Су және онда еріген минералды тұздарды сіңіреді

Қынаның денесінде селбесіп тіршілік ететін балдырлар саңырауқұлақтардан қандай зат алады?-Суды

Қынаның денесінде селбесіп тіршілік ететін саңырауқұлақ балдырлардан қандай зат алады? -Минералды заттарды

Қынаның қабаттамасы (денесі): -Саңырауқұлақ пен балдырдан тұрады

Қынаның құрамында кездеседі.-Носток

Қынаның табиғаттағы маңызы-басқа өсімдікке топырақ дайындайды.

Қынап жапырақты өсімдік: -Бидай

Қынап қандай қызмет атқарады? -Буынаралықтың түп жағындағы бөлінетін нәзік жасушаларды қорғайды

Қыран құстардың қоразы-Шәулі

Қыртөссіз құстар өкілі: -Түйеқұс(Страус)

Қыршаян қай класс өкілі? -Өрмекшітәрізділер

Қыршаянның шаншары-Құрсағының соңғы буынында.

Қырықбуын жапырағының түсі:Қоңыр

Қырықбуын спораларының пісіп жетілетін орны- Масақшасында

Қырықбуында фотосинтез жүреді:Жаздық өркен

Қырықбуындар өсетін жер-Барлық ылғалды жерлерде

Қырықбуыннан көктемде дамитын өркені-масақшасы бар қоңыр өркендер.

Қырықбуынның далада, шалғында пайда болуы нені дәлелдейді? -Топырактың қышқыл, оған әктас еңгізу керектігін

Қырықбуынның жаздық өркені:Жасыл

Қырықбуынның жапырақтары болмайтын өркен:Жаздық өркен.

Қырықбуынның жыныссыз көбеюі... жүзеге асады: -Споралары арқылы

Қырықбуынның көбеюі:Спорамен

Қырықбуынның масақтары бар өркен- Көктемгі өркен.

Қырықбуынның споралары дамиды-Масақшада

Қырықбуынның спорасының жетілетін жері:көктемгі өркен масақшаларында.

Қырықбуынның ұшында орналасатын спорангийлер тобының орны:Бүр

Қырықбуынтектес өсімдіктердің кобею қызметін атқарады: -Көктемгі өркендері

Қырықжапырақтардың қауырсын тәрізді ірі жапырақтары-Вайялар.

Қырықжапырақтылардың жапырақтары..... түрлі қызмет атқарады-2.

Қысқа күндік өсімдік -Мақта

Қысқа сүйектер. -Омыртқа

Қысқа сүйектерге жатады:Алақан, омыртқа

Қысқарған сабақты өсімдік: -Бақбақ

Қысқы тыныштық кезеңі -Зат алмасу баяулайды, қатаң жағдайға шыдауы.

Қысқы тыныштық күйге көшкен бунақденелілердің қуыршақ сатысында қыстайтындары-орамжапырақ көбелегі.

Қысқы тыныштық қалпына көшкен өсімдіктер ұлпасының ерекшелігі:зат алмасуы өте баяулайды.

Қыста орамжапырақ (қырыққабат) көбелегі - қуыршақ күйінде қыстап шығады.

Қыста судағы балықтың тұншығуы мына себептен болады:суда оттегі жетіспегендіктен

Қыста сыңар жібек көбелегі -жұмыртқа қалпында қыстайды

Қыстап шығатын құс-Шымшық

Қыстық өркендерді... дайындайды: -Күзде

Қыстырма бой дегеніміз не? -Әрбір буынаралықтардың түп жағындағы жасушаларының, бөлінуі

Қысы-жазы адамның дене температурасы:36,6º

Қышқыл жанбырдың жауатын себебі: -Атмосферада SO2 мен NO2 көбейіп бөлінуінен

Қышыма ауруын туғызатын кене. -Қышыма кене

Қышыма кененің аузы:кемрігіш

Қышыма кененің мөлшері:0,2-0,5мм

Лакмус алынатын өсімдік.Қына.

Лалагүл тұқымдастарының белгілі түр саны-4 мың

Лалагүл тұқымдасына жататын бөлме өсімдігі:амариллис

Лалагүл тұқымдасына жататын өсімдік:Сарымсақ

Лалагүл тұқымдасындағы жеке ірі гүлі бар өсімдік: Қызғалдақ (жауқазын).

Лалагүл тұқымдасының гүлінде болмайтыны-Тостағаншалары.

Лалагүл тұқымдасының гүліндегі аталық саны-6.

Лалагүл тұқымдасының гүліндегі күлте жапырақшаларының саны:6.

Лалагүлдер тұқымдасына жататын өсімдіктердің барлығында бірдей жемістері-қауашақ емес, ішінде жидекті жемісті түріде кездеседі, ол қайсысы? -Май інжугүлі

Лалагүлділер тұқымдасына даражарнақтылар класына жататын шырынды өсімдік:Алоэ.

Лалагүлділер тұқымдасындағы дәрілік өсімдік: -Лапыз

Лалагүлділер тұқымдасындағы техникалық өсімдік: -Шырыш

Лалагүлділерге жататын:жауқазын

Лалагүлділердің жемісі-Қауашақ.

Лалагүлділердің сәндік түрлері-Сепкілгүл, сүмбілшаш

Лалагүлдің гүлі:1 аналық,6аталық

Ламинария терңдікте өседі:20-30метр

Ланцетник қай мүшесі арқылы қозғалады? -Қүйрық қанаты арқылы

Ланцетниктің жүйке жүйесі кандай күрылысты? -Жүйке түтігі

Ланцетниктің жүйке жүйесінін орталық бөлігі денесінің кай жағында? -Арқа жағында

Ланцетниктің қан тамырлар жүйесі кай типті? -Тұйық

Ланцетниктің қандай белгісі омыртқасыз жануарларға тән емес? -Жұп аяқтарының болмауы

Лас судағы біржасушалыдан жұғатын жұқпалы ауру:қантышқақ амеба

Лас суды ішкеннен, көкөністі, жеміс-жидекті жумай жегеннен сау адамға жұтады: -Дизентерия амебасы

Латимерия алабұғадан қай мүшелерінің құрылысы арқылы ерекшеленеді? -Жұптасып орналасқан жүзу қанаттарымен

Латимерия келесі балықтар өкіліне жатады:Саусаққанатты балықтарға.

Латынша «у» деген сөз:Вирус

Лейкопластардың қызметі:Қор затын жинауға қатысу.

Лейкоцитарлы формула - бұл: -Адам қанындағы лейкоциттер типтерінің арасындағы сандық қатынас

Лейкоциттер түзіледі: -Лимфа түйіндерінде, көк бауырда, сүйектің қызыл

Лейкоциттерінің тез көбейіп, қан ағынын толтырып жіберуден пайда болатын ауру. -Ақ қан ауруы

Лептесігі жасушаның ортасында орн.ұлпа:жабын

Лептесік дегеніміз: -Жасушамен шектелген саңылау

Лептесік жапырақ тақтасының үстіңгі жағында орналасқан:Тұңғиықта (су өсімдігі).

Лептесік қызметі:тынысалу,су буландыру

Лептесіктер болады: -Өн жасушалары арасында

Лизосома қандай қызмет атқарады -Әртүрлі өнімдердің ыдырайтын орны

Лизосоманы алғаш рет ашқан ғалым. -Де Дюв

Лизосоманың қызметі:әртүрлі өнімдердің ыдырайтын орны.

Лизосоманың қызметі:макромолекулаларды ыдырату

Лимон қышқылын айналымына даярлық кезеңі басталады. -Пируват малекуласының өзгеруінен басталады

Лимон қышқылын өндіруге қолданылатын саңырауқұлақ: -Аспергил

Лимфа жүйесі төмендегі белсенділіктердің қай түріне жауапты:-Ағзадағы қоректі заттардың тасымалдануына

Лимфа келіп құяды-оң жақ құлақшаға

Лимфа неден пайда болды? -Клетка аралық сұйықтықтан (жасуша аралық

Лимфада болатын лейкоциттер. -Лимфоциттер

Лимфаның тузілуі: -ұлпа сұйықтығынан

Липидтер жасушада қандай кызмет атқарады? -Энергетикалық

Липидтер синтезделетін жасуша органоиды:Эндоплазмалық тор.

Липидтердің қызметі- Энергетикалық.

Лямблияның таралуы:ішектерге

Май адам мен жануарлар ағзасында төменде берілген заттардың қайсысына айналады? -Аминқышқылдарына

Май алу үшін өсірілетін мәдени дақыл:Күнбағыс.

Май алынатын бұршақ тұқымдас:Соя

Май алынатын дақыл: -Зәйтүн

Май алынатын күрделігүл тұқымдасына жататын өсімдік: -күнбағыс

Май безінің қызметі: -Теріні майланды

Май қышқылдарын синтездеп энергия жинақтаушы органоидты көрсетініз –Митохондрия

Май молекуласының құрамына қандай қосылыс кіреді? -Глицерин

Майға бай:күнбағыс,зығыр,мақта,үпілмәлік

Майда, жеңіл, құрғақ тұқымдар таралады-Жел арқылы

Майдың молекула құрамы. -май қышқылы, глицерин

Майлар мен полисахаридтердің алмасуына қатысады-Тегіс эндоплазмалық тор

Майлар үш элементтен құралған-Көміртегі, азот, күкірт

Майларды қай фермент ыдыратады? -Липаза

Маймыладамдар-Питекантроптар

Маймылдар бір затты бір мезгілде екі көзімен бірдей көре алады, осыған байланысты оның өзінен қанша қашықтықта тұрғанын дәл анықтайды. Көзінің мұндай ерекшелігінің қандай маңызы бар?

Маймылдардың басқа сүтқоректілерден ең басты айырмашылығы: -Бас миы мөлшерінің үлкендігі, үлкен ми сыңарларында иірімдердің көп болуында