Шпаргалка по биологии для казахских школ на ЕНТ 2012 1 страница

Шпаргалка по биологии для казахских школ на ЕНТ 2012

+10 градуста өне бастайтын өсімдік: Күнбағыс

+1-5 градуста өне бастайтын өсімдік: Бидай

+15 градуста өне бастайтын өсімдік: Қияр

«Ас қорыту мүшесі» деп аталатын органоид:лизосома

«Жоғары жүйке қызметінің физиологиялық негізін салушы»деген ұғымды ұсынды:Павлов

«Зоология философиясы»еңбегінің авторы:Ж.Б.Ламарк

«Өсімдіктану»оқулығын жазған ғалым:Күдерин

«С» дәрумені:орамжапырақ,лимон,тұздалған қырыққабат,қызанақ,пиязда болады

«Санитар»қоңыз:көмбекей

«Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы»жарлығына қол қойылды:1991ж.тамыздың 29-да

«Табиғи жүйе», «ботаника философиясы»еңбектерінің авторы:К.Линней

«Табиғи сұрыпталу»теориясының авторы:Дарвин

«Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар»заңын ашқан:Н.Вавилов

«Тіркесті тұқым қуалау»заңын ашқан ғалым: Т,Морган

1 гр ақуыз ыдырағанда бөлінетін жылу мөлшері-17,6 кДж

1 гр көмірсу молекуласы ыдырағанда бөлінетін жылу мөлшері: 17,6 кДЖ

1 гр май ыдырағанда бөлінетін энергия-38,9 кДЖ

1,5 тоннадан артық салмақ көтеретін сүйек-Ортан жілік.

12-16 жас аралығында даму кезеңі: Жасөспірім

15 жылдық алма ағашының саба-ғында неше кам-бий сақинасы бо-лады: 15

150 млн. жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі-Көнеқұс

15-14млн жыл бұрын тіршілік еткен, ең алғашқы адамдардың арғы тегі:дриопитектер

1-5ºС температурада өнеді-Бидай

1665 жылы алғаш рет өсімдік қабығының жұқа кесіндісін микроскоппен көрген-Роберт Гук

1665 жылы голландиялық ғалым ван Левенгук жасаған ұлғайтқыш құрал-Микроскоп.

1735 жылы адамды сүтқоректілер класы приматтар тобына жатқызған ғалым-К. Линней

1831ж.өсімдік жасушасының ядросын ашты:Броун

1838-1839 жж. жасуша теориясын негізін қалап, қортынды берді-М.Шлейден және Т.Шванн

1839ж.жасушаның ішіндегі сұйықтықты протоплазма деп атаған:Пуркине

1844ж. «көмірсу»терминін енгізген:Шмид

1858ж. «әрбір жасуша өзіндей жасушаның бөлінуі арқылы пайда болады»деді:Вирхов

1862ж И.М. Сеченов қандай ірі жаңалық ашты: Орталық жүйке жүйесіндегі қозу мен тежеуді ашты

1863 жылы баспадан кітап болып шыққан «Ми рефлекстері» ғылыми еңбектің авторы-И.М. Сеченов

1870-1880 жылы ұсақ ағзалар бар екенін тәжірибе жүзінде дәлелдеді-Луи Пастер

1870жылы лейкоциттердің ядросынан нуклеин қышқылын тапқан:Мишер

1882 ж. адамның өкпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды анықтады-Р.Кох

1892 жылы вирусты ашқан ғалым-Д.И. Ивановский

1892 жылы темекі теңбілін зерттеп, вирусты ашты-Д.И.Ивановский

1892ж жасушасыз ағза-вирустарды ашқан ғалым: Д.И. Ивановский

1920-1930 жылдары «Өсімдіктану» оқулығын жазған ғалым-Ж.Күдерин

1922 жылы тіршіліктің Жер бетінде шығу тегінің табиғи теориясын тұжырымдады-А.И.Опарин.

1922 жылы шығарылғын “Жануарлар” оқу құралының авторы-Х. Досмұхамедов

1931ж.электрондық микроскопты ойлап тапты:Деввиссон мен Калбек

1938 жылы В.А. Селевин Бетпақдала өңірінен тапты-Жалманды

1г. көмірсу ыдырағанда бөлінетін энергия-17,6 кДж

1кг май тотығып ыдырағанда түзілген су: 1,1кг

1мм3 қанда эритроцит саны-бес млн-ға жақын

1см куб спермада қаншаға дейін сперматазоидтар болады: 100ден-2000 ға дейді.

2 топқа жататын адамның қанын құяды:4 және 2

20-30 метр тереңдікте өсетін балдыр-Ламинария

225 млн. жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі-Ілкіқұс

25-14 млн жыл бұрын тіршілік еткен, ең алғашқы адамдардың арғы тегі-Дриопитектер

3000 жылдан бері мақта шаруашылығымен шұғылданған ел-Үндістан.

45-50 жастағы адам қандай қашықтықта жақ-сы көретіндігін белгілеңіз: 33 см

4-7 жас аралығында даму кезеңі-Балалық (естияр).

6-10см тереңдікте себілетін тұқым:жүгері

Aгроценоздарда-тыңайтқыш қолдан беріледі.

Aгроценоздың биогеоценоздан айырмашылықтары-қосымша энергия жұмсауы.

Aдам бауырының қызметі-майды қорытатын өт бөлу.

Aдамның кез-келген белгілерінің бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын зерттеу әдісі-генеалогиялық.

Aдамның көруі, аузының сілемейлі қабығының зақымдануына әсер ететін Bитамин-B2

Aлғаш рет эволюциялық ілімнің негізін қалаушы:Ж.Б.Ламарк

Aуру тарататын микроорганизмдердің асқорыту жолдарына түсуі-тағаммен.

Aуыз мүшесі кеміргіш буынаяқтылар-қоңыздар, шегірткелер.

D дәрумені сақтандыратын ауру-Мешел.

Hобель атындағы сыйлықтың иегері ас қорыту процесін зерттеген орыс ғалымы-И.П.Павлов.

II топқа жататын адамға келесі қан тобын құяды-I және II

А витамині:ақшам соқыр

А,Лавераның безгек паразитін ашқан жыл:1880

А.Лаверанның безгек ауруын қоздыратын паразитті ашқан жылы-1880

Абиотикалық фактор бұл- сыртқы ортадағы судың, ауаның құрамы

Абиотикалық фактор: Жарық, температура

Авитаминоз болу себебі:Дәрумен-нің жетіспеген-дігінен ж\е жоқтығынан

Австралия фермерлерін үлкен шығыннан алып қалған көбелек: Кактус огневкасы

Австралопитектердің қаңқа қалдықтары табылған аймақ-Оңтүстік Африка.

Австролипитектің пайда болуы:кайнозой

Автотомия дегеніміз-Өздігінен құйрығын үзу.

Автотрофты ағзалар тізбегі-мақта, күріш, алма ағашы

Автотрофты жасушалардың гетеротрофты жасушадан айырмашылығы:пластидтерінде

Автотрофты қоректенетін ағзалар-Өсімдіктер.

Автотрофты организм-Балдыр

Агрономиялық әдіске жатпайды-канал салу

Агроценоз-бұл-егістік жерлер

Агроценозға жататын:жасанды егістік

Агроценоздарда қоректік тізбектің міндетті бөлігі-Адам.

Агроценоздар-Жасанды биогеоценоздар.

Агроценоздың биогеоценоздан айырмашылықтары-Қосымша энергия жұмсауы.

Агроценоздың табиғи биоценоздан айырмашылығы-Қоректену тізбегі қысқа.

Агроцеоздарда қоректік тізбектің міндетті бөлігі: Адам

Ағаш діңінің су өткізгіш бөлігі-Сүрек.

Ағаш қабығына, тасқа жабысып өсетін қынаның түрі: Қабыршақты,қас-пақты

Ағаш сабағы жуандап өсетін қабат: Камбий

Ағаш сабағында өсетін паразит саңырауқұлақ-Діңқұлақ

Ағаш сүрегін бүлді-ретін ағашқұлақ орман шаруашылығына, бақтар мен парк-терге үлкен зия кел –тіреді,ағаштар қа-лай зақымданады: Споралары арқы-лы

Ағаш сүрегін зақымдайтын паразит саңырауқұлақтар-ағашқұлақ.

Ағашқұлақ (трутовик) саңырауқұлағының ағаштарды зақымдауы-спораларымен

Ағашқұлақ ағаштарға қандай зиян келтіреді: Діңінде қуыстар пайда болып, сүрегін ыдыратып тез опырылғыш етеді

Ағашқұлақ саңырауқұлағымен зақымданған ағаштың сүрегі-сүрегі үгілгіш, опырылғыш болады

Ағашқұлақ саңырауқұлағының же-місті денесі ағаш діңіне қанша уақыттан кейін да-мып жетіледі: Бірнеше жыл өткенде

Ағашқұлақ саңырауқұлағының жемісті денесінің басқа саңырауқұлақтан айырмашы-лығы: Жемісті денесі тұяққа ұқ-сайды, әрі өте қатты

Ағашқұлақ саңы-рауқұлағының спо-ралары ағаш сүре-гіне қалай түседі: Ағаш қабығының зақымданған жерінен

Ағашқұлақ(трутовик)саңырауқұлағының ағаштарды зақымдауы:спораларымен

Ағашта камбийден кейінгі қабат: Сүрек

Ағаштардың сабағында өсетін паразит саңырауқұлақ-Діңқұлақ

Ағаштардың тамырларымен симбиоздық тіршілік ететін саңырауқұлақтар-Қайыңқұлақ.

Ағаштың діңіне, тасқа жабысып өсетін қына-Қабық тәрізді

Ағза денесінде паразиттік жолмен тіршілік ететін жәндіктер-Эктопаразиттер.

Ағза жасушасында жынысты жолмен өсіп-өнетін ген болады ма: Иә

Ағза зертханасы деп аталады-Бауыр

Ағза қызметінің реттелу жолдары: Жүйке-гуморольдық

Ағза мен мүшелердің пішінін, құрылысын зерттейтін ғылым:Анатомия

Ағза мен сыртқы орт арасында жүретін барлық хи-миялық реакция-лардың жиынтығы: Заталмасу

Ағза мүшелерінің қызметін зерттейтін ғылым-Физиология

Ағза үшін тыныс алудың маңызы: Органикалық қосылыстардың ыдырап,тотығуы үшін

Ағзаға әсер етуші өлі табиғат жағдайы-Бейбиотикалық (абиотикалық).

Ағзада... дәрумені жетіспегенде тері ауруы дерматит пайда болады– Н

Ағзада болатын қанның мөлшері-4,5-5 л

Ағзада енді қайта пайдаланбайтын зат алмасудың соңғы өнімдері-Ыдырау өнімдері

Ағзада жетіспегенде “мешел” ауруы пайда болатын дәрумен-D

Ағзада жұқпалы аурулардан кейін түзілетін иммунитет: Жүре пайда болатын.

Ағзада зәр түзіледі-Бүйректе.

Ағзада мүшелер қызметінің гормондар арқылы реттелуін... деп аталады-Гуморальдық реттелу

Ағзада оттегінің сіңіріліп, көмірқышқыл газының сыртқа шығарылуы-Газалмасу

Ағзада парат-гормон жетіспесе: Фосфордың мөлшері артады, кальций азаяды

Ағзада түзілетін әр түрлі зиянды заттар төменгі күйінде болады: Қатты,сұйық ж/е газ

Ағзадағы диссимилияция процесінде өнімдері мен артық заттар қай мүше арқылы шығарылды: Бауырдан басқасы

Ағзадағы ең ірі сүйек-Ортан жілік

Ағзадағы зат алмасу дегеніміз: Ағзаға қорек заттың түсуі ж\е керексіз заттың шығарылуы

Ағзадағы заттардың ыдырауы-диссимиляция

Ағзадағы зәр жиналады-Қуықта.

Ағзадағы көмірсудың қызметі: Энергетикалық

Ағзадағы күрделі биологиялық сүзгіш-Бүйрек

Ағзадағы қажетсіз заттар сыртқа шығарылмаса: уланады

Ағзадағы мүше дегеніміз-Белгілі құрылысы бар, үйлесімді қызмет атқаратын дене бөлігі.

Ағзадағы негізгі энергия көзі-көмірсу

Ағзадағы өттің қызметі-Майды қорытуға көмектеседі.

Ағзадағы тіршілік құбылыстарын және мүшелердің қызметін зерттейтін ғылым-Физиология

Ағзадан жоғары биологиялық жүйе-Популяциялық.

Ағзадан несеп арқылы қандай зат шығарылмайды: Көміртегінің қос тотығы

Ағзалар жүйесіндегі негізгі құрылымдық өлшем бірлігі: Түр

Ағзалар мен популяциларға сан алуан сыртқы орта факторының әсерін зерттейтін экология бөлімі: Аутазкология

Ағзаларға жіктеу кезінде туыстық екі атау беру-Қосарлы атаутізім.

Ағзаларда әр түрлі жергілікті тіршілік жағдайларына сәйкес алуан түрлі бейімділіктердің пайда болуы-Идиоадаптация.

Ағзалардың бейімделушілігі салыстырмалы сипатта болады,себебі: кезкелген адаптация белгілі жағдайда ғана пайдалы

Ағзалардың белгілі бір ортаға өзінің тіршілігін сақтап бейімделуі ол...-табиғи сұрыпталу.

Ағзалардың бірдей тіршілік ортасының бірдей тіршілік жағдайларына көшкен кездегі ұқсас белгілерінің дамуы-Конвергенция

Ағзалардың жеке дамуы:Онтогенез

Ағзалардың кей-біреуіне өзге жан-уар түрінің денесі немесе солардың мекен ортасы: Пәтерлестік

Ағзалардың қосарланған атауын-қосарлы атаутізімді ғылымға енгізді-К.Линней

Ағзалардың нақтылы орта жағдайына аз-аздап,жеке бейімделуі макроэволюцияның мына бағытына жатады:Идиоадаптация

Ағзалардың оттегін сіңіріп, көмірқышқылы газын сыртқа шығаруы-газ алмасу.

Ағзалардың өз ата-енелерінен айырмашылығындағы ортак қасиеті-өзгергіштік

Ағзалардың өз ата-тектеріне ұқсау ж\е кейбір белгілерін өз ұрпақтарына беру қасиеті: Тұқымқулаушылық

Ағзалардың өзге түрді тіршілік орны ретінде ғана емес,тұрақты қоректену көзі ретінде де пайдаланады. арамтамақтық

Ағзалардың тіршілік етуіне әлдеқайда қолайлы жағдай туғызатын фактор қалай аталады: Оптимальді фактор

Ағзаның зиготадан бастап қартайып өлуіне дейінгі дамуы қалай аталады: Онтогенез

Ағзаның иммунитетке жауап беру реакцияларын зерттеген орыс ғалымдарының қайсысы: И.М.Мечников

Ағзаның ішкі ортасына жатпайтын: Жұлын-ми сұйықтығы

Ағзаның «реакция ережесі» дегеніміз не: Генотиппен анықталған белгілердің түрленіп өзгеруінің шегі